Morgunblaðið - 20.03.1992, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. MARZ 1992
f
• Vandaöar útihuröir úr furu, oregon pine og mahóní tilbúnar til
uppsetningar. Þeim fylgir karmur, lamir, skrá, húnar og
þéttilistar.
• Viö sérsmíðum einnig hurðir og glugga eftir þínum óskum.
Gerum föst tilboð í alla smíði.
• Góðir greiðsluskilmálar.
Áratuga reynsla í hurða- og gluggasmíði.
við Reykjanesbraut í Hafnarfirði - Símar 54444 og 654444
FRAMTÍÐ
húsgagna- og
innréttingaidnadar
Ráðstefna á Holiday Inn 24. mars 1992
Kl. 13.15 Setning:
Þórleifur Jónsson, framkvæmdastjóri Landssambands iðnaóarmanna.
Kl. 13.40 Ávarp:
Jón Sigurðsson, iðnaðarráðherra.
Kl. 13.50 Markaður og afkoma:
Rafn B. Rafnsson, formaður Félags húsg. og innréttingaframl.
Kl. 14.05 Samkeppnisstaða iðnaðar:
Baldur Pétursson, deildarstjóri í Iðnaðarráðuneytinu.
Kl. 14.20 Iðnaður í nýju umhverfi:
Halldór Grönvold, skrifstofustjóri Iðju, félags verksmiðjufólks.
Kl. 14.35 Stefnumótun - til hvers?
Reynir Kristinsson, rekstrarráðgjofi og framkvæmdastjóri Hagvangs.
Kl. 14.50 Samstarf hönnuða og fyrirtækja:
Leó Jóhannsson, húsgognaarkitekt.
Kl. 15.05 Fyrirspurnir og umræður.
Kl. 15.15 Kaffihlé.
Kl. 15.30 Færni og þekking:
Kristbjörn Árnason, formaður Félags starfsfólks i húsgagnaiðnaði.
Kl. 15.45 Reynsla af vöruþróun:
Karl Friðriksson, verkefnisstjóri Iðntæknistofnunar íslands.
Kl. 16.00 Gæðamál:
Gunnar H. Guðmundsson, rekstrarráðgjafi hjá Ráðgorði.
Kl. 16.15 Samstarf fyrirtækja:
Kristján Guðmundsson, viðskiptafræðingur.
Kl. 16.30 Stefnumótunarverkefni í húsgagna-
og innréttingaiðnaði:
Smári Sigurðsson, rekstrarráðgjafi.
Kl. 17.00 Fyrirspurnir og umræður.
Kl. 17.10 Samantekt og ráðstefnuslit:
hórleifur Jónsson, framkvstj. Landssambands iðnaðormanna.
Að ráðstefnunni standa eftirtaldir aðilar:
Félag húsgagna- og innanhússarkitekta, Félag húsgagna- og inn-
réttingaframleiðenda, Félag starfsfólks í húsgagnaiðnaði, Iðja,
Iðnaðarráðuneytið, Landssamband iðnaðarmanna
og Meistarafélag húsgagnabólstrara.
Þátttaka tilkynnist til
Landssambands iðnaðarmanna fyrir 23. mars.
Brotalamir í sjúkra-
húsþj ónustunni
3. grein
eftir Skúla G.
Johnsen
Til að átta sig á stöðu sjúkrahús-
mála er nauðsynlegt að vita hvern-
ig þeim málum var áður hagað.
Sjúkrahúsrekstur, eins og rekstur
flestra annarra heilbrigðisstofnana,
var hér áður fyrst og fremst á
ábyrgð sveitarfélaganna. En þó svo
væri hafði ríkisvaldið á ýmsan hátt
mikil áhrif á sjúkrahúsmál m.a.
vegna þess, að sveitarfélögin nutu
bæði rekstrarstyrkja og byggingar-
styrkja úr ríkissjóði.
Fyrstu sjúkrahúslög voru sett á
árið 1933. Þar segir í greinargerð,
að lögin séu sett þar sem nauðsyn-
legt þyki að koma skipulagi á starf-
rækslu sjúkrahúsa landsins. Af
þessum sökum var lögfest, að eng-
inn mætti setja á stofn eða starf-
rækja sjúkrahús nema með leyfi
ráðherra. Leyfisskyldan tók einnig
til breytinga á rekstri og húsakynn-
um.
Svo sem vænta mátti voru sveita-
eða sýslufélög mjög háð byggingar-
styrknum. Fram til ársins 1953 nam
hann allt að tveim fimmtu kostnað-
ar. Það ár varð sú breyting, þegar
í hlut áttu sjúkrahús, sem ráðherra
viðurkenndi sem ijórðungssjúkra-
hús, á Vestfjörðum, á Norðurlandi,
á Austurlandi og á Suðurlandi að
heimilt var að greiða allt að þijá
fimmtu byggingarkostnaðar úr rík-
issjóði. Með þessum hætti var ætl-
unin að hvetja til byggingar fárra
en vel búinna sjúkrahúsa í hverjum
landsfjórðungi. Þetta kemur greini-
lega fram í Þingtíðindum frá þess-
um_ tíma.
Arið 1957, áður en fjórðungs-
sjúkrahúshugmyndin hafði komist
í framkvæmd, tóku þingmenn þá
sérkennilegu ákvörðun, að bæjarfé-
lög með færri en 3.000 íbúa ættu
kost á hæsta byggingarstyrk til
sjúkrahúsa, sem veittur var eða
allt að tveim þriðju kostnaðar. Nú
tóku að rísa sjúkrahús í smærri
kaupstöðum, sem varð til þess, að
hugmyndin um fá en sérhæfð
sjúkrahús í hverjum landsfjórðungi
var eyðilögð.
Það sem mestu veldur hve sjúkra-
húskerfmu er ábótavant eru þau
slæmu skilyrði, seirl þarna myndað-
ist í uppbyggingu sjúkrahúsa úti á
landi og samkeppni ríkis og borgar
í sjúkrahúsrekstri sem hefur staðið
yfir í 20 ár.
Sú samkeppni hefur leitt til þess,
að sjúkrahúsþjónusta hér í Reykja-
vík hefur ekki verið skipulögð sem
skyldi og hún hefur einnig verið
dýrari en vera þyrfti.
Þegar fyrsta heila reikningsárið,
fyrir rekstur Borgarspítalans lá fyr-
ir í byijun 1968 kom í ljós, að rekst-
ur spítalans myndi með óbreyttum
daggjöldum afar þungur baggi fyr-
ir borgarsjóð. Þá náði Geir Hall-
grímsson, þáverandi borgarstjóri,
samkomulagi við þáverandi heil-
brigðisráðherra, Jóhann Hafstein,
um að sett yrði daggjaldareglugerð
þar sem ábyrgðin á rekstri sjúkra-
húsa sveitarfélaganna væri í raun
flutt frá sveitarfélögunum yfir til
ríkisins. Eftir þetta minnkaði mjög
allt aðhald að rekstri sjúkrahúsa í
landinu og sjúkrahús sveitarfélaga
voru nú í stöðugri veislu ef svo má
að orði komast. Samkvæmt dag-
gjaldareglugerðinni áttu sjúk-
rasamlög að standa undir „eðlileg-
um“ rekstrarkostnaði sjúkrahúsa.
Væri halli á rekstrinum voru ákveð-
in halladaggjöld og ef það dugði
ekki voru ákveðin auka-halladag-
gjöld. Eftir að iðgjöld samlags-
manna voru lögð niður hjá sjúkra-
húslögunum árið 1972 var hlutur
ríkissjóðs í útgjöldum þeirra 80%
en sveitarsjóðir greiddu aðeins 20%.
Umframeyðslunni á sjúkrahúsum
Skúli G. Johnsen
„Vegna hinnar dreifðu
uppbyggingar sjúkra-
húsa úti á landi, sem
áður er getið um, náðist
ekki að byggja upp sér-
hæfða sjúkrahúsþjón-
ustu utan Reykjavíkur-
svæðisins í þeim mæli
sem nauðsynlegt hefði
verið. Þess vegna hafa
sjúkrahúsin í Reykjavík
ekki aðeins þurft að
mæta hinni miklu fjölg-
un aldraðra hér á svæð-
inu, heldur hafa þau
einnig þurft að taka á
móti svo til allri fjölgun
í innlögnum á sjúkra-
hús, sem átt hefur sér
stað í landinu frá árinu
1973.“
sveitarfélaganna lauk ekki fyrr en
tekið var að færa þau inn á fjárlög
en eftir það var stjórnun stofnan-
anna gert að reka þær eftir árlegri
fjárhagsáætlun. Það gekk þó illa
lengst framan af að standa við
áætlanir en með auknum aðhalds-
aðgerðum hafa flest sjúkrahús
þ. á m. þau stærstu verið rekin
nokkurn veginn innan ijárhagsá-
ætlunar sl. 3 ár.
Árið 1973 voru sett lög um heil-
brigðisþjónustu, sem ollu því, að
frumkvæðið um byggingu sjúkra-
húsa færðist frá sveitarfélögunum
yfir til ríkisins enda hafi byggingar-
styrkur ríkisins nú verið hækkaður
í 85%. Árin 1941 og 1951 höfðu
komið fram tillögur á þingi um að
hækka byggingarstyrk ríkisins til
sjúkrahúsa í allt að 85% en í bæði
skiptin var málunum vísað frá
vegna þess að landlæknir, Vilmund-
ur Jónsson, taldi að ef sú leið væri
farin byggðu sveitarfélögin stærra,
tapreksturinn myndi aukast og þá
kæmu þau til ríkisins með beiðnir
um hækkaða rekstrarstyrki. Þessi
spásögn Vilmundar um sambandið
milli hárra byggingarstyrkja ríkis-
ins og aukins rekstrarkostnaðar
hefur sannast rækilega á árabilinu
frá 1974. Fjárveitingar til stofn-
kostnaðar, sem hafa að mestu leyti
verið í höndum þingmanna, hafa
alla tíð síðan verið á valdi byggða-
pólitískra sjónarmiða.
Á árabilinu 1973-1987 voru fjár-
festingar í sjúkrastofnunum á land-
inu öllu alls rúmlega 3,8 milljarðar
kr. á verðlagi ársins 1990. Það
skiptist þannig milli höfuðborgar-
svæðisins annars vegar og annarra
landshluta hins vegar, að um 2
milljarðar kr. komu á höfuðborgar-
svæðið; þar af 1.500 milljónir til
ríkisspítala einna. Ríkisspítalarnir
eru háskólastofnun með fjölda
rannsóknastofa. Þessar fjárveiting-
ar hafa farið til að byggja geðdeild,
og stækka kvennadeild, byggja
rannsóknarstofur, og til að koma
upp K-byggingu með nútíma krabb-
ameinsmeðferð svo og til að koma
upp nýrri hátækni sem aðeins fáir
þurfa með.
Afgangurinn af fjárveitingunum
til höfuðborgarsvæðisins sem voru
tæplega hálfur milljarður kr. fór
að mestu til að byggja nýja slysa-
deild og B-álmu við Borgarspítal-
ann. Þar var ætlun borgarstjórnar
að byggja 200 rúma hjúkrunar-
stofnun. Nú þegar 19 ár eru liðin
frá því að borgarstjórn tók ákvörð-
un um að byggja B-álmu þá eru
aðeins helmingur rúmanna í notkun
og tvær hæðir eru óinnréttaðar.
Það gefur auga leið að þær rúmu
100 milljónir, sem þá voru afgangs
til stofnana á höfuðborgarsvæðinu,
auk framlags úr framkvæmdasjóði.
aldraðra hafa ekki dugað langt til
að mæta þörfum aldraðra fyrir
hjúkrunarheimili, enda hefur ríkt
hálfgert neyðarástand á því sviði
um langt skeið.
Til annarra landshluta þ.e. utan
höfuðborgarsvæðis fóru rúmlega
1800 milljónir kr. á ofangreindu
tímabili, enda fjölgaði sjúkrahúsum
þar á tímabilinu um tæplega 70%.
Hins vegar fjölgaði sjúkrarúmum á
höfuðborgarsvæðinu ekki nema um
20% á meðan íbúaíjölgunin utan
þess var 10%. Árið 1973 voru íbúar
á höfuðborgarsvæðinu orðnir
133.941 en utan þess 109.418.
Þeir sem mest þurfa á sjúkrahús-
þjónustu að halda eru aldraðir. Á
meðan hver íbúi 64 ára og yngri
notar einn legudag á ári á sjúkra-
stofnun þá dvelur hver íbúi, sem
er 65 ára og eldri, 14 daga. Þess
vegna er það mismunandi íjölgun
aldraðra á höfuðborgarsvæði ann-
ars vegar og utan þess hins vegar
sem mestu ræður um sjúkrarúma-
þörfína. Nú hefur íjölgun ellilífeyr-
isþega á árabilinu 1973-1990 hér á
höfuðborgarsvæðinu verið 60% en
á sama tímabili hefur fjölgun í sama
aldursflokki utan höfuðborgar-
svæðisins aðeins verið 15%. Það er
hvort tveggja, að höfuðborgarsvæð-
ið hefur ekki mætt skilningi hjá
ijárveitingarvaldinu og þörfin fyrir
hjúkrunarheimili hefur aukist mun
meira þar en í öðrum landshlutum.
Vegna hinnar dreifðu uppbygg-
ingar sjúkrahúsa úti á landi, sem
áður er getið um, náðist ekki að
byggja upp sérhæfða sjúkrahús-
þjónustu utan Reykjavíkursvæðis-
ins í þeim mæli sem nauðsynlegt
hefði verið. Þess vegna hafa sjúkra-
húsin í Reykjavík ekki aðeins þurft
að mæta hinni miklu fjölgun aldr-
aðra hér á svæðinu, heldur hafa
þau einnig þurft að taka á móti svo
til allri fjölgun í innlögnum á sjúkra-
hús, sem átt hefur sér stað í land-
inu frá árinu 1973. Á því tímabili
Ijölgaði innlögnunum um 60% éða
24.000. Af þeirri fjölgun komu ein-
ungis 2.300 innlagnir í hlut sjúkra-
húsa utan Reykjavíkursvæðisins en
sjúkrahúsin hér tóku við aukning-
unni að öðru leyti.
Ofangreindar staðreyndir tala
sínu máli um að margt má betur
gera í skipulagi sjúkrahúsmála hér
á landi. Fyrirkomulagið veldur því
m.a. að samdráttur í rekstrarfjár-
munum hefur meiri áhrif í einum
landshluta en öðrum. Nú er reynt
að taka tillit til þess, að hinn flati
niðurskurður á öllum útgjöldum rík-
isins, sem ákveðinn var í desember
og nam um 6%, kemur verr niður
á stofnunum hér í Reykjavík en
annars staðar.
Ilöfundur er hérnðslæknir í
Rcykjavík og formaður
Alþýðuflokksfélags Reykjavíkur.