Morgunblaðið - 11.02.1993, Blaðsíða 16

16______________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1993_
Hvað er frjálshyggiuaðild?
Svar við grein Helga B. Kristinssonar
eftir Orra Hauksson
Formaður Röskvu, Helgi Björn
Kristinsson, birti grein hér í Morg-
unblaðinu fimmtudaginn 4. febrúar
síðastliðinn. Bar hún titilinn „Frjáls-
hyggjuaðild" og fjallaði um Stúd-
entaráð Háskóla íslands. Það er
gott til þess að vita að formaðurinn
lætur ekki berast með straumnum
og hefur sjálfstæðar skoðanir á
málunum. Hins vegar verður ekki
hjá því komist að benda á að sumar
skoðanir hans eru nokkuð á skjön
við raunveruleikann.
Stúdentaráð er ekki félag! Ha?
Ein helsta niðurstaða formanns-
ins var nokkuð skopleg; Stúdentaráð
sé í raun allt annað en við félagar
í því höldum, það sé bara alls ekki
félag! Þessa furðulegu ályktun afs-
akaði hann reyndar með því að
segja: „Þessar niðurstöður kunna
að vera nýstárlegar í augum þess
sem ekki hafði kynnt sér málið
fyrr...“ Það er vægt til orða tekið
hjá formanninum því rétt eins og
með önnur félög greiða félagar
ákveðið gjald til Stúdentaráðs ár-
lega, fá að kjósa sína fulltrúa ár-
lega, fá sent málgagn þess við og
við, fá tækifæri til þess að hnekkja
úrskurði kjörinna fulltrúa, ráðið hef-
ur sett félögum viss lög, heldur fundi
aðeins fyrir félaga, kemur fram í
nafni félaga, titlar sig sem fulltrúa
þeirra og svona mætti lengi telja.
Félagar í Stúdentaráði fá með öðr-
um orðum nær öll helstu réttindi
og gegna öllum helstu skyldum sem
venjulegt félag býður upp á. Fullyrð-
ing formannsins dæmist svo endan-
lega ómerk þegar skoðuð er skil-
greining á félagi. Lögbókin þín eftir
Björn Þ. Guðmundsson prófessor
segir á bls. 120: „Félag táknar
skipulagsbundin, varanleg samtök
tveggja eða fleiri manna er vinna
að sameiginlegu markmiði." Það
dylst engum að Stúdentaráð fellur
fullkomlega undir þessa skilgrein-
ingu.
Nafnið skiptir ekki máli
Formaðurinn heldur því samt
fram að ólíkt sérhverjum venjuleg-
um nemendafélögum og stúdenta-
samtökum sé Stúdentaráð ekki fé-
lag, heldur einhver óskilgreind
þokukennd móða sem svífi yfir vötn-
um háskólans. Helstu málsbætur
hans fyrir þeirri skoðun eru þær að
hvergi í lögum félagsins komi orðið
félag fyrir, rétt eins og nafngiftin
ráð í stað félags skipti öllu. Formað-
urinn heidur því fram að þetta sé í
raun „stúdentaþing"! Þessar nýju
upplýsingar hans hljóta að vekja
hrifningu meðal þeirra sem sitja í
ráðinu, þar vissu menn ekki fyrr en
nú að þeir væru í raun þingmenn!
En jafnvel þótt formaðurinn eigi
samheitaorðabók og hafi fundið út
að orðið þing gæti gengið í stað
orðsins ráð þá duga slík brögð
skammt.
Það skiptir ekki máli hver
innheimtir
Formaðurinn þóttist heldur betur
vera kominn í feitt þegar hann opin-
beraði þá staðreynd að það er ekkí
stúdentaráð sjálft sem innheimtir
félagsgjöldin, heldur greiðast þau
ásamt skólagjöldum þegar gengið
er í skólann. Hann taldi þetta taka
af öll tvímæli. En í leiðinni hefur
hann greinilega gleymt því að það
er mjög algengt hjá félögum og
samtökum að láta aðra innheimta
félagsgjöld fyrir sig. Til að mynda
er það vaninn hjá verkalýðfélögum
að láta atvinnurekendur um að
draga gjöldin beint af launum fólks
og engum dettur í hug að halda því
fram að verkalýðsfélög séu ekki fé-
lög. Nema okkar maður fái skyndi-
lega þá snilldarhugmynd að kalla
þau verkalýðsráð, nú eða verkalýðs-
þing, og þar með séu þau engin
félög lengur!
Háskólinn styrkir ekki
Stúdentaráð
Formaðurinn var ekki af baki
dottinn og gekk loks svo langt að
halda því fram að í raun ætti Stúd-
entaráð ekkert í þeim peningum sem
háskólinn innheimtir fyrir það, þetta
væri aðeins ölmusa sem háskólinn
rétti htjáðum stúdentum. Þama slær
formaðurinn vindhögg. Á hverju ári
tilkynnir Stúdentaráð háskólayfir-
völdum hversu hátt félagsgjald þess
skuli vera og háskólinn innheimtir
það. Ef Stúdentaráð fer út fyrir öll
velsæmismörk og ákveður að gjaldið
til þess skuli vera svimandi hátt,
hefur Háskólaráð vald til þess að
lækka þá tölu nokkuð. Það breytir
ekki því að háskólinn á ekki þessa
peninga og fær þá aldrei í sínar
hirslur. Starfsfólk nemendaskrán-
ingar tekur aðeins við gjaldinu og
sendir það síðan rakleitt til Stúd-
entaráðs. Og þegar formaðurinn
fullyrðir „Háskólaráð kýs (eða ekki)
að veita Stúdentaráði og Félags-
stofnun hlutdeild í því gjaldi sem
það innheimtir. ..“ þá er það ein-
faldlega rangt hjá honum. Það er
löngu áður ákveðið hver upphæðin
til Stúdentaráðs skuli vera og henni
er bætt beint ofan á það gjald sem
skólinn ætlar til eigin rekstrar.
Stúdentaráð er engin stofnun
Formaðurinn okkar hefur greini-
lega fengið bakþanka í miðri grein
og uppgötvað að hið svokallaða
„stúdentaþing" hljómaði ekki alltof
vel. Því þá fer hann skyndilega að
tala um Stúdentaráð sem hverja
aðra stofnun innan háskólans og að
það veiti þá þjónustu sem skólinn
þyrfti annars sjálfur að sjá um. Enn
er okkar maður á villigötum. Öll sú
þjónusta sem ráðið hefur á sinni
könnu er til handa stúdentum, veitt
af stúdentum og greidd af stúdent-
um. Það sem formaðurinn nefnir;
fulltrúi í lánasjóði, húsnæðismiðlun,
réttindaskrifstofa og atvinnumiðlun,
var sett á laggimir af stúdentum
sjálfum og háskólinn kom þar hvergi
nærri. Enda segir formaðurinn sjálf-
ur: „ ... það er mat manna þar á
bæ (hjá háskólayfirvöldum) að það
sé bæði hagstæðara og eðlilegra að
reksturinn sé í höndum stúdenta
sjálfra." Um þetta er þá greinilega
ekki deilt og það því undir stúdent-
um komið hvemig þeirra eigin þjón-
ustustarfsemi fer fram. Enda er
ekki til þess vitað að háskólayfir-
völd séu nokkuð að athuga hvernig
þessum málum sé háttað, þar skipta
menn sér einfaldlega ekkert af því.
Lykilatriðið er síðan auðvitað það,
að ef Stúdentaráð væri stofnun inn-
an háskólans, hefði Hágkólaráð vald
til þess að leggja það niður. Það
vald hafa stúdentar einir.
Það skiptir ekki öllu hvað
menn kalla Stúdentaráð
Það sem að ofan er talið skiptir
eftir Hrafn
Friðriksson
Réttaróvissa
Á síðasta sumri ákvað heilbrigðis-
ráðherra að lög um heilsuvemd í
skólum nr. 61/1957 væru ekki í gildi
og hefðu reyndar fallið úr gildi ári
áður með gildistöku grunnskólalaga
nr. 49, 1. ágúst 1991. Þessu áliti
ráðherra skaut ég til umboðsmanns
Alþingis þar sem ég taldi að ég
væri hindraður í starfi skólayfir-
læknis með óréttmætum hætti. Álit
umboðsmanns Alþingis er ókomið
og því enn réttaróvissa um hvaða lög
og reglur gilda um heilsugæslu í
skólum landsins.
Heilbrigðisráðherra telur sig ekki
þurfa að bíða álits umboðsmannsins
og tel ég að hann brjóti lög og sendi
löggjafarvaldinu, Alþingi, langt nef
er hann sniðgengur sérlög um
heilsuvernd í skólum með setningu
reglugerðar um breytingu á reglu-
gerð nr. 160/1982 fyrir heilsugæslu-
stöðvar um heilsugæslu í skólum nr.
412, 24. nóvember 1992 með stoð
í almennum lögum um heilbrigðis-
þjónustu nr. 97/1990.
Lagaákvæði og yiírumsjón
Hinn 8. júní 1957, fyrir tæpum
36 árum, tóku gildi sérlög um heilsu-
vernd í skólum nr. 61 og samnefnd
reglugerð nr. 214, ári síðar. Um leið
var numinn úr gildi XI. kafli laga
um fræðslu bama nr. 34 frá 29.
apríl 1946 um heilbrigðiseftirlit í
skólum. Samkvæmt 1. gr. laganna
skal rækja heilsuvemd í öllum skól-
um landsins samkvæmt reglum (nr.
214) sem menntamálaráðherra setur
með ráði heilbrigðisstjómar.
Yfimmsjón með heilsuverndar-
starfinu er falin sérmenntuðum
skólayfirlækni landsins, skipuðum
af heilbrigðismálaráðherra, og skal
hann einnig hafa eftirlit með íþrótta-
starfsemi og heilsufari íþróttamanna
samkvæmt 3. gr. laganna. Um síðar-
nefnda atriðið hefur ekki verið sett
reglugerð ennþá! Skólayfirlækni er
auk þess falið að fylgja eftir ákvæð-
um í öðmm sérlögum varðandi heilsu
þó ekki höfuðmáli. Jafnvel þótt það
sé augljóst að Stúdentaráð sé félag
þá má formaðurinn kalla það hvað
sem er, ef það er honum hugarfró.
Nú er uppi krafa í háskólanum þess
efnis að stúdentar eigi þess kost að
ganga úr Stúdentaráði án þess að
þurfa að hætta í háskólanum. Stúd-
entaráð myndi einfaldlega end-
urgreiða þeim sem vilja segja sig
úr lögum við félagið. Ef Stúdentaráð
ákveður að gefa kost á þessu, þá
skiptir engu máli þótt Stúdentaráð
sé kallað félag, ráð, nú eða þing. í
öllum þessum tilvikum ættu menn
að geta valið milli þess að vera
meðlirnur eður ei.
Formaður í nauðvörn
En hvað gengur formanninum
til? Hvers vegna reynir hann að
koma ýmsum nöfnum á Stúdenta-
ráð, en skorast undan að viðurkenna
að þetta sé félag? Það læðist að
manni sá grunur að þetta sé eitt-
hvað tengt því að það félag sem
hann veitir formennsku er einmitt
við stjórnvöl Stúdentaráðs um þess-
ar mundir. Nú líður senn að kosning-
um og meðal annars verður kosið
um það hvort halda eigi stúdentum
nauðugum í Stúdentaráði. En í stað
þess að taka hreina og heiðarlega
afstöðu til málsins þá bregður for-
maður Röskvu á það ráð að drepa
málinu á dreif og heldur nú dauða-
taki í þá fírru að ekki sé hægt að
ganga úr neinu, nema það heiti fé-
lag. í upphafi greinar sinnar tekur
hann þó fram....fáir andmæla því
að hver og einn skuli ákveða hvort
hann eða hún vilji eiga aðild að ein-
og velferð skólabarna. Embætti
skólayfirlæknis er þó nokkuð eldra
en lögin eða tæplega 37 ára, því
skólayfirlæknir var fyrst skipaður
1. september 1956 samkvæmt
fræðslulögunum. Skólayfirlæknir
hafði aðsetur á skrifstofu landlækn-
is til ársins 1974 er hann flutti sig
til heilbrigðisráðuneytisins þar sem
embættið hefur verið staðsett síðan.
Unnið hefur verið eftir þessum lög-
um fram á þennan dag en flestir eru
þó sammála um að endurskoðun
þeirra og reglugerðar nr. 214 sé
fyrir löngu tímabær.
Framkvæmd heilsugæslu í skólum
er undir yfírumsjón skólayfirlæknis,
á vegum heilsugæslustöðva sam-
kvæmt almennu lögunum um heil-
brigðisþjónustu sem fyrst voru sett
árið 1973 og síðast endurskoðuð
árið 1990.
Til að tryggja framkvæmd skóla-
heilsugæslu í skólum eru ákvæði þar
um sett í lög um grunnskóla og
framhaldsskóla. Er fjallað um heilsu-
gæslu í skólum í 72. gr. grunnskóla-
laga nr. 49 sem gildi tóku 1. ágúst
1991. Mótsvarandi grein var nr. 73
í eldri lögunum sem voru nr. 63 frá
1974. Núverandi grein er mun styttri
en áður og staðfestir þá þróun heil-
sugæslu í skólum sem fylgt hefur
uppbyggingu heilsugæslustöðva um
landið síðustú tvo áratugi en felur
ekki í sér neinar breytingar á fram-
kvæmd heilsugæslu í skólum né yfir-
umsjón skólayfirlæknis með henni.
í upphafi greinarinnar segir að
heilsugæsla í grunnskólum fari eftir
„gildandi lögum um heilbrigðisþjón-
ustu“. Áður var vitnað í sérlögin um
heilsuvernd í skólum nr. 61/1957
svo og þágildandi lög um helbrigðis-
þjónustu nr. 56/1973. „Gildandi lög
um heilbrigðisþjónustu" án nánari
skýringa á að mínu viti við um þessa
þjónustu og starfsemi almennt. í
grunnskólalögunum er hins vegar
fjallað um heilsugæslu í skólum og
því er verið að vitna til þeirra laga
og reglna sem um þau mál fjalla
sérstaklega þ.e. sérlögin um heilsu-
vernd í skólum og ákvæði í ýmsum
sérlögum öðrum, samanber og al-
mennu lögin um heilbrigðisþjónustu
BENZ - BMW - V0LV0
OG FLESTALLIR AÐRIR EVRÓPSKIR FRAMLEIÐENDUR
VANDAÐRA BlLA NOTA SACHS KÚPLINGAR OG
HÖGGDEYFA SEM UPPRUNAHLUTII BIFREIÐAR SlNAR.
ÞAÐ BORGAR SIG AÐ NOTA ÞAÐ BESTA
Þekking Reynsla Þjónusta
FALKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8 SÍMI 814670

Lög um heilsu-
vernd í skólum
Orri Hauksson
„Lögbókin þín eftir
Björn Þ. Guðmundsson
prófessor segir á bls.
120: „Félag táknar
skipulagsbundin, var-
anleg samtök tveggja
eða fleiri manna er
vinna að sameiginlegu
markmiði.“ Það dylst
engum að Stúdentaráð
fellur fullkomlega und-
ir þessa skilgreiningu.“
hveijum félagsskap. Gildir þar einu
hvort um er að ræða stjórnmálasam-
tök, trúarsöfnuði, stéttarfélög eða
annars konar samtök." Nokkru síðar
Hrafn Friðriksson
„Ég tel að 72. gr.
grunnskólalaganna
gefi ekkert tilefni til
þeirrar túlkunar sem
heilbrigðisráðherra
hefur ákveðið að velja.
Met ég það starf sem
unnið er vegna heilsu-
gæslu í skólum þess
virði að þær reglur sem
settar eru um það séu
byggðar á traustum
grunni skýrra laga.“
nr. 97/1990 um skyldur heilsu-
gæslustöðva. Næst segir í gr. 72,
að „yfirlæknir heilsugæslustöðvar
skólahverfis hafi samráð við skóla-
stjóra og skólanefnd um fyrirkomu-
lag og skipulag skólaheilsugæslunn-
ar.“ Þetta er eðlilegt með tilliti til
skyldna heilsugæslustöðva og þróun.
Þannig koma t.d. skólalæknar og
skólahjúkrunarfræðingar frá við-
komandi heilsugæslustöð skóla-
hverfis en eru ekki sérráðin sem slík
eins og áður fyrr. Skólalæknisstarf
er þó enn aukastarf læknis sam-
kvæmt kjarasamningi við fjármála-
ráðuneytið sbr. 4. gr. laga nr.
61/1957 um heilsuvernd í skólum
enda telur Læknafélag íslands lögin
í fullu gildi.
Hentistefna
Ákvæði gr. 72 í grunnskólalögun-