Morgunblaðið - 30.07.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1993
List kostar peninga
_________Myndlist______________
Bragi Asgeirsson
Með óskiptri athygli las ég pistil
Sveins Björnssonar listmálara hér í
blaðinu sl._ laugardag er bar yfir-
skriftina ,,Á ekkert að kosta að sjá
listina á Islandi".
Hér er einmitt tekið á máli, sem
lengi hefði átt að vera í brennidepli
íslenskrar myndlistarumræðu og er
merkilegt, að listamenn skuli ekki
hafa tekið við sér fyrr.
Nokkrum sinnum hef ég vakið
máls á þessu í skrifum mínum, en
viðbrögðin hafa látið bíða eftir sér,
enda má segja að margur sé í vam-
araðstöðu gagnvart okkur listrýnum
á landi hér, og að áuki vinsæl íþrótt
í ræðu og riti að gagnrýna gagnrýn-
endur.
Þetta var vitað í upphafí og skal
umborið, en hins vegar virðast menn
ekki hafa gert sér ljósa grein fyrir
því sem ég hef margoft bent á, að
virk myndlistarumræða kemur fyrst
og fremst frá listamönnunum sjálf-
um.
Þeir eiga að vera ódeigir við að
segja álit sitt í umræðu dagsins og
þá einkum í viðtölum við íjölmiðla,
sem því miður birtast nær eingöngu
í tilefni sýningaframkvæmda og
fjalla þá mestmegnis um list þeirra
sjálfra og almenn viðhorf. Ég aug-
lýsi hér eftir vönduðum og vel unnum
viðtölum sem gneistar af.
Það er hárrétt ályktað hjá Sveini,
að svo virðist sem listin eigi ekkert
að kosta á íslandi, enda ekki talið
að um verðmætasköpun sé að ræða,
heldur andlega og líkamlega afslöpp-
un, tómstundagaman, eins og t.d.
laxveiði, en hér skilur á milli að lax-
veiði virðist mun hærra metin!
Þannig er það einfaldlega ekki
meðal stórþjóða, sem setja listina á
oddinn og meta verðmæti hugvits á
öllum sviðum. Listiðkun telst ekki
afþreying heldur metnaðarfull lífs-
barátta, og listnám er í eðli sínu eitt-
hvað kröfuharðasta nám sem hugs-
ast getur, þótt tekist hafí um stund
að gera margar liststofnanir að leik-
skólum og uppeldisstöðvum með póli-
tísku ívafi.
Víðast hvar er list metin til jafns
við vísindi og er í kjarna sínum skyld
þeim, og hér er umfram allt að ræða
lífrænar rannsóknir.
Á ferðum mínum á milli safna
erlendis, hef ég löngum tekið eftir
því, að alls staðar er tekinn aðgangs-
eyrir nema kannski á Norðurlöndum,
en það gildir þó ekki um hin stærri
opinberu listhús, sem rekin eru á lík-
um grundvelli og t.d. Kjarvalsstaðir
og Norræna húsið, en á báðum stöð-
unum er nú sem betur fer aftur far-
ið að taka aðgangseyri.
Þetta með kortið sem sett er í
rauf og opnar hlið er snjallt, og al-
veg nýtt á Miró-safninu í Barcelona,
var a.m.k. ekki komið er ég skoðaði
það í fyrrasumar, en það myndi
vissulega henta vel hér, og um leið
fengjum við réttar tölur um aðsókn
á söfn og stærri sýningar. Ytra miða
menn nefnilega yfírieitt tölur við
aðsókn borgandi sýningargesta, en
ekki smölun skólafólks, eldri borgara
og fatlaðra á sýningar.
Ríkislistasöfn á Norðurlöndum
tóku til skamms tíma engan að-
gangseyri af gestum sínum, en eru
nú byijuð á því hvert á fætur öðru
og nú síðast Statens Museum for
Kunst í Kaupmannahöfn. Það var
eftir því tekið, að aðsókn minnkaði
allnokkuð í fyrstunni enda var búið
að ala fólk svo lengi á „ókeypis list“.
Þetta var auðvitað vatn á myllu þess
háværa hóps, sem heimtar að list og
listskoðun eigi ekkert að kosta, en
sáma fólkið borgar svo athuga-
semdalaust inn á söfn erlendis!
En málið er einfaldlega, að þeir
eiga helst erindi á listasöfn, sem
áhuga hafa á listum og slíkir borga
fyrir sig með glöðu geði, eins og t.d.
fólk sem hefur áhuga á knattspymu
eða handbolta borgar fyrir sig inn á
leiki. Ég persónulega hef engan
áhuga á að sækja knattleiki af neinni
tegund, en ætti ég þess vegna að fá
ókeypis inn ef mér dytti í hug að
álpast á einn leik? Vel að merkja þá
taka ríki og sveitarfélög á íslandi
þátt í byggingu íþróttahalla ekki síð-
ur en listahalla, og það af mun meiri
eldmóði.
Hingað rata rándýrar sýningar á
erlendri list, oftast hefur lítið eða
ekkert kostað inn á þær og hér er
peningurinn tekinn úr vösum hins
almenna skattborgara, en hvenær
hefur verið ókeypis inn á landsleiki
í íþróttum?
Menn taki eftir, að ef ljósmynd
er t.d. tekin af myndverki fyrir blað
eða tímarit, þá fær ljósmyndarinn
sitt, umbrotsmaðurinn sitt og prent-
arinn sitt og sá sem selur tímaritið
sitt, en hins vegar fær sá er málaði
myndina og kom öllu af stað ekki
neitt! Nema kannski „heiðurinn og
auglýsinguna" eins og svo oft er
tönnlast á.
Um sérstöðu, eðli og mikilvægi
frjálsrar listsköpunnar má ráða af
lítilli sögu, sem ég las í dönsku blaði
á dögunum í tilefni áttræðis afmæli
hins víðfræga teiknara Des Asmuss-
en. Þar segir að hann hafi á unga
aldri bókstaflega verið varpað á dyr
úr auglýsingahönnunarskóla, vegna
þess að lærimeistarinn sagði, „að
jafn fágæta teiknihæfíleika mætti
ekki eyðileggja með stöðluðu hönn-
unamámi!"
En hér á landi leita forlög og stofn-
anir til skapandi listamanna með
verkefni og komast upp með að borga
þeim margfalt minna en auglýsinga-
stofum. Þegar samvinna er á milli
í Hjallakirkju
í Kópavogi
Tónlist
Ragnar Björnsson
Tvær þýskar tónlistarkonur,
Christiane Settler, píanóleikari og
Kai Júgelt, héldu tónleika í Hjalla-
kirkju sl. miðvikudag á vegum Gunn-
steins Ólafssonar, hljómsveitarstjóra.
Hjallakirkja er nýr tónleikastaður og
því forvitnilegur. Kirkjubyggingin
sérkennileg og falleg og útsýni yfir
Kópavoginn og fjarlæga fjallgarða,
ægifagurt í því veðri sem skartaði
þetta miðvikudagskvöld. Hvor það
er svo kostur við kirkjuskip að útsýn-
ið úr 'því freisti augans svo mjög
skal ósagt látið og verður líklega að
metast hveiju sinni. Af þessum einu
tónleikum er útilokað að segja til um
hljómburðinn, til þess þarf að heyra
fleiri tegundir tónlistar.
Þær stöllur Christiane og Kai eru
ekki þroskaðri í list sinni en svo, að
báðar verða að teljast á nemenda-
stigi, einhvers staðar í miðju námi.
Skemmtilegt við þær er, að báðar
hafa lært töluvert á hljóðfæri. T.d.
hönnuðar og myndlistarmanns um
verkefni ytra, þykir sjálfsagt að
borga mun meira fyrir skapandi þátt-
inn. En hér er sem áður auglýsingin
og heiðurinn sem vega þyngst þegar
sjálf listin er annars vegar.
Óhætt er að fullyrða að milljarðir
hafí tapast þjóðarbúinu síðustu ára-
tugi fyrir vanmat á skapandi vinnu
innlendra listamanna og hönnuða,
og það vegna fáfræði og ranghug-
mynda á vægi og eðli hugvits.
Er ekki kominn tími til að snúa
við blaðinu og athuga hvernig farið
er að í grónari þjóðfélögum, og eink-
um vegna þess að þetta blasir nú
við fólki í fjölmiðlum og þá ekki síst
á skjánum?
Ekki meira um þetta að sinni, en
ég auglýsi eftir fleiri sjálfsprottnum
pistlum á borð við þann sem Sveinn
Björnsson ritaði, því að af nógu er
að taka.
Vísindi og listir hafa lengi verið lögð
að jöfnu í hámenningarríkjum Evr-
ópu og metnaðarfullir þjóðhöfðingjar
kepptust við að nýta sér starfskrafta
afburðamanna á sviðunum. Myndin
er af málverki éftir Alexander von
Seibertz, málað á dögum Maxim-
ilians II kjörfursta í Bæjaralandi, og
sýnir hátíðarfund vísinda- og lista-
manna. Fyrir miðju er hinn nafn-
kenndi landkönnuður og náttúru-
fræðingur Alexander von Humboldt,
en til hliðanna standa forsetar há-
skólanna tveggja í Múnehen, þ.e.
vísinda og lista, þeir Justus von Lieb-
ig og málarinn Wilhelm Friedrich
August von Kaulbach. Það var Max-
imilian I sem stofnaði fagurlistaskól-
ann 1808.
Tríóið sem leikur í Sigutjónssafni; f.v. Elín Anna ísaksdóttir, Krist-
ín Guðmundsdóttir og Tristan Cardew.
Listasafn Siguijóns Olafssonar
Flautur og píanó á
þriðjudagstónleikum
A ÞRIÐJUDAGSTONLEIKUM
í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar
3. ágúst kl. 20.30 koma fram
Kristín Guðmundsdóttir flautu-
leikari, Tristan Cardew flautu-
leikari og Elín Anna Isaksdótt-
irpíanóleikari. Á efnisskrá eru.
verk eftir G.F. Handel, A.F.
Doppler, G.Ph.Telemann og
J.Mouquet.
Kristín Guðmundsdóttir lauk
burtfararþrófi frá Tónlistarskólan-
um í Reykjavík árið 1988. Að því
loknu fór hún til Frakklands og
stundaði framhaldsnám við Cons-
ervatoire National de Bourg-la-
Reine í París. Samhliða því var hún
í einkatímum hjá Manuelu Wiesler
í Vínarborg.
Tristan Cardew stundaði nám í
heimalandi sínu, Englandi, en flutti
til Parísar þar sem hann nam fyrst
í tvö ár við sama sk'óla og Kristín
og síðar á Conservatoire d’Hector
Berlioz þar sem Raymond Guiot var
aðalkennari hans. Auk þess sótti
hann einkatíma hjá Pierre-Yves
Artaud sem kennir við Parísartón-
listarháskólann.
Elín Anna ísaksdóttir lauk ein-
leikaraprófi frá Tónlistarskólanum
í Reykjavík. Hún stundaði síðan
nám hjá Jiri Hlinka, prófessor við
Tónlistarháskólann í Bergen, og
sækir nú tíma hjá Önnu Þorgríms-
dóttur. Elín starfar við píanó-
kennslu samhliða tónlistariðkun
sinni.
sú sem tók að sér sönghlutverkið á
tónleikunum að þessu sinni, Kai
Júgelt, starfar sem píanókennari í
Þýskalandi og að sú sem lék á píanó-
ið umrætt kvöld starfar sem söng-
kennari, þær eru jafnöldrur og hafa
báðar stundað nám við Tónlistarhá-
skólann f Freiburg. Eins og áður
sagði eru þær á námsstigi og engu
hægt að spá um framtíð þeirra sem
tónlistarmanna og opinber gagnrýni
á ekki við á þessu stigi. Músikalskar
virðast þó báðar vera, sem segir
reyndar ekki mikið, og báðar hafa
sériega þægilega framkomu á tónlei-
kapalli. Verkefni tónleikanna voru
ekki valin úr auðveldari geiranum,
Schumann, m.a. níu lög úr „Dic-
hterliebe", fímm lög eftir Gabriel
Faure og sex lög eftir J. Brahms.
Þetta val nægir til að ofbjóða reynd-
um söngvurum og gáfulegra hefði
verið að velja verkefni sem minna
reyna á rödd og þroska. Ekki bætti
úr skák að hljóðfærið í kirkjunni var
ekki alveg hreint, en aðalatriðið er
þó, að þekkja sinn vitjunartíma.
Samhverfur
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í efri sölum Nýlistasafnsins heldur Victor Guðmund-
ur Cilia fyrstu einkasýningu sína og stendur hún til
1. ágúst.
Victor lauk námi við málunardeild MHÍ vorið 1992
svo að ekki hefur hann setið auðum höndum síðan,
því það er nokkur fjöldi mynda sem hann hefur hengt
upp á veggina.
Á svonefndnum palli eru rúmir tveir tugir lítilla
gvassmynda, sem láta frekar lítið yfir sé_r og freista
í fljótu bragði ekki nánari kynna, en SÚM-salurinn
svonefndi á efstu hæð er hins vegar pakkaður óvenju-
lega stórum og vönduðum gvassmyndum.
Áður en Chilia lauk námi hafði hann fundið þetta
form sem hann byggir myndheim sinn á, svo að segja
má að þetta sé framhald sjálfstæðra vinnubragða í
skóla. Kalla má þetta skreytikenndar samhverfur þar
sem smáform á flugi leika skipulega um einn meginöx-
ul, sem heldur myndbyggingunni uppi.
Hér er um að ræða skírskotanir og formrænar tilvís-
anir til mjög lífrænna fyrirbæra úr umhverfinu allt
um kring og þessu blandað saman á þann veg að úr
verður mjög taktfast ferli.
Það eru óvenjulega vönduð vinnubrögð sem liggja
að baki þessara mynda, og einkum vekur það athygli
hve mikii áhersla er lögð á sjálft handverkið, en þetta
er nú einmitt það sem hefur viljað skorta hjá yngra
listafólkinu, sem í mörgum tilvikum telur hugmyndina
að baki útfærslunni mikilvægari henni sjálfri. En ætli
ekki að hér þurfí nokkurt samræmi að koma til, því
að alla þætti myndverksins verður að taka með í reikn-
inginn stefni menn að árangri er sker sig úr.
Þessi tegund myndlistar krefst afskaplega ná-
kvæmra vinnubragða til að ganga upp og kemur það
greinilega fram á sýningunni og þá einkum hvað stóru
myndirnar snertir.
Þrátt fyrir að myndimar í SÚM-salnum séu jafn
margar og á pallinum, sem er margfalt minni, er mun
þrengra um þær vegna yfírstæðarinar og þar sem
gengið er út frá slíkum forsendum í hverri einustu
mynd þá renna þær saman. Heildarmyndin er þá mjög
samstæð og skilvirk, en aftur á móti er erfíðara að
komast á eintal við hveija mynd fyrir sig. Þó er áber-
andi að nokkrar þeirra skera sig úr um hnitmiðuð
vinnubrögð og þannig séð hefði grisjun haft dijúga
þýðingu.
Myndimar eru ónúmeraðar og sýningarskrá veitir
mjög takmarkaðar og fátæklegar upplýsingar. Er
löngu kominn tími til að Nýlistasafnið setji hér ákveðn-
ar lágmarksreglur, því að ekki er hægt að bjóða al-
mennum skoðendum upp á slíkar umbúðir. Það er
ekki háttur framsækinna og metnaðargjarnra lista-
manna að fjarlægjast listáhugafólk og skapa einhvers
konar lokað athvarf eða „Cosy Corner“ fyrir fámenn-
an hóp trúar- og skoðanabræðra. Slíkt er gjörsamlega
andsætt nútímanum, og jafnframt öllum viðteknum
reglum úti í hinum stóra'heimi.
Victor G. Cilia og Gunnar M. Andrésson
Hliðstæður og spegilmyndir
í forsal og þró (eða gryfju, sem þó skilgreinir rým-
ið síður), sýnir Gunnar Magnús Andrésson mjög hug-
myndafræðileg myndverk, en hann útskrifaðist úr
Fjöltæknideild MHÍ vorið 1992.
Vart er hægt að hugsa sér ólíkari listamenn en þá
skólabræður, þó þeir byggi báðir upp á endurtekning-
um og spegilmyndunum forma. Þannig nota Cilia
hendurnar, þegar hann vinnur en Gunnar byggir mun
meira á sjálfri hugmyndinni og fjöltækni.
í myndverki, sem hann nefnir „Blóðteikningar"
byggir Gunnar á blóði, cellolosfílter, gleri, smásjár-
skyggnum, litskyggnuvél og standi. Hann varpar rönt-
genmyndum af blóðdílum á sextán sellolosasíum, séð-
um í gegnum smásjá með litskyggnum á hvítan vegg-
inn, þar sem þeir eru sjálfír fyrir og munu vera úr
listamanninum. Auk þess formteikningum unnum á
röntgenfilmur, Ijósmyndapappír og blý.
Sjónrænt séð er þetta ekki áhrifamikið, auk þess
sem myndferlið er mjög dauft í rýminu. Þetta verður
næsta vandræðalegur gjömingur þar sem gesturinn
kemur inn í hálfrökkvaðan salinn og er aðkoman held-
ur hrá og fráhrindandi, einkum vegna þess að salirn-
ir eru yfirleitt; galtómir.
í sjálfri þrónni, eða réttara veggjunum í kring, eru
formteikningar eða öllu heldur beinagrindur af ýmsum
flöskutegundum og mun vinnsluferlið sömuleiðis
byggjast á röntgenfilmum, en nú af blýformum og
negatívum þeirra.
Hér lætur sjónræn lifun bíða eftir sér, auk þess sem
upsetningin er fjarri því að vera hnitmiðuð og hrifmikil.
Þar sem úfærsla myndanna er svo hugmyndafræði-
Ieg, og veigur ferlisins virðist liggja í tækjunum sem
notuð eru ásamt tilfallandi efnum, þarfnast sýningiil
skilvirkrar útlistunar á prenti.
En fjarska er það nú annars þunnur þrettándi og
sérviskuleg heimskpeki, sem mjög er í tízku, að tína
til allt sem gerandinn hefur unnið með að sköpun
myndverks, og láta það í og með vera sjálft inntak þess!
Blýanturinn, sjálft blýið í blýantinum, tegund blý-
antsins, stafírnir á blýantinum og tréð sem umlykur
blýið er þá t.d. orðið sjálft inntakið og mikilvægara
sjálfu rissinu, þ.e. teikningunni.