Morgunblaðið - 06.08.1993, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1993
JMftypunfrlnfrii
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Rauðu vegabréfin
eru blá
Rauðu vegabréfin, sem
starfsmenn utanríkis-
þjónustunnar og háttsettir
opinberir embættismenn
höfðu í farteskinu fyrr á tíð,
eru úr sögunni. Öll íslenzk
vegabréf bera í dag sama
dökkbláa litinn. Samt sem
áður gefur utanríkisráðu-
neytið enn út tvenns konar
vegabréf, diplómatísk vega-
bréf og sérstök vegabréf, það
er þjónustuvegabréf, sam-
kvæmt reglugerð sem sett
var í utanríkisráðherratíð
Steingríms Hermannssonar
árið 1988 og byggð er á lög-
um nr. 18/1953 um íslenzk
vegabréf og lögum nr.
39/1971 um utanríkisþjón-
ustu íslands. Það gilda því
þrenns konar vegabréf í dag
fyrir landsmenn: almenn
vegabréf, sem lögreglustjórar
gefa út, og diplómatísk vega-
bréf og þjónustuvegabréf á
vegum utanríkisráðuneytis-
ins.
Diplómatískum vegabréf-
um og þjónustuvegabréfum
fylgja engar undanþágur frá
landslögum, hvorki tollalög-
um né öðrum lögum. Ef
starfshefðir löggæzluaðila
fela í sér mismunun að þessu
leyti, eftir því hvers konar
vegabréf fólk hefur, styðst
hún ekki við tilvitnuð lög.
Diplómatísk vegabréf hafa
fyrst og fremst þann tilgang
að gera opinberum embættis-
mönnum, einkum á vegum
utanríkisþjónustunnar, kleift
að sanna sig, það er að gera
grein fyrir sér með formleg-
um hætti, hjá samskiptaaðil-
um í öðrum ríkjum og alþjóð-
legum stofnunum. Þau hafa
og þýðingu fyrir starfsfólk
sendiráða og fjölskyldur þess
varðandi dvalarleyfi í erlend-
um ríkjum.
Sérstök vegabréf, eða
þjónustuvegabréf, þjóna svip-
uðum tilgangi; höfðu til dæm-
is sérstakt vægi í milliríkja-
samskiptum þegar ferðalög
til Austur-Evrópuríkja og
dvöl þar var háð þröngum
takmörkunum sovétkerfisins.
Trúlega þjóna diplómatísk
og sérstök vegabréf ennþá
sínum tilgangi, þótt veröldin
og samskiptahættir þjóða í
millum hafí breytzt mikið síð-
ustu árin, ekki sízt í Austur-
og Vestur-Evrópu. Það er
hins vegar umdeilanlegt, svo
ekki sé meira sagt, og þarfn-
ast endurskoðunar á hverri
tíð, hvar mörk eru sett um
dreifingu þessara vegabréfa.
Ramminn í gildandi reglu-
gerð, frá árinu 1988, er rúm-
ur. Reglugerðin tilgreinir átj-
án starfs- eða stöðuheiti, sem
falla undir diplómatísk vega-
bréf, og nítján, sem falla und-
ir þjónustuvegabréf. Hann
nær meðal annars til fyrrver-
andi ráðherra, fyrrverandi
ráðuneytisstjóra, fyrrverandi
hæstaréttardómara, fyrrver-
andi aðalbankastjóra Seðla-
banka íslands og fyrrverandi
starfsmanna utanríkisþjón-
ustunnar. Samkvæmt upplýs-
ingum frá utanríkisráðuneyt-.
inu hafa rúmlega fjögur
hundruð einstaklingar vega-
bréf af þessu tagi í dag.
Það er tímabært að reglu-
gerð um vegabréf utanríkis-
ráðuneytisins frá 1988 verði
tekin til endurskoðunar, enda
mun það standa til. Það er
full ástæða til að kanna, hvort
ekki megi þrengja reglugerð-
arákvæði, sem fjalla um það
hverjir eigi rétt til slíkra
vegabréfa. Það er meira en
hæpið að fjögur til fimm
hundruð embættismenn (að
meðtöldum mökum) hafi þörf
fyrir bréf af þessu tagi.
Sem fyrr segir fylgja engar
undanþágur frá landslögum,
hvorki tollalögum né öðrum,
þeim diplómatísku og sér-
stöku vegabréfum sem utan-
ríkisráðuneytið gefur út. Þau
eiga því ekki að vera einhvers
konar „stöðu- eða forrétt-
indatákn“ til að skera sig frá
sauðsvörtum almúganum í
Flugstöð Leifs Eiríkssonar.
Sú staðreynd á að setja svip
sinn á eftirlitsstörf löggæzlu-
aðila, hver sem í hlut á.
Rauðu vegabréfín, svoköll-
uð, eru úr sögunni. íslenzk
vegabréf bera í dag sama
dökkbláa litinn, bæði almenn
vegabréf og diplómatísk. Þau
síðarnefndu eiga að þjóna
þeim tilgangi einum að emb-
ættismenn í brýnum erindum
þjóðarinnar eigi auðveldara
með að sanna sig, gera grein
fyrir sér með formlegum
hætti, á erlendum samskipta-
vettvangi. Að öðru leyti færa
þau viðkomandi engin for-
réttindi.
Tvö leiksvæði sem unglingar í Vinnuskóh
Anægðir með
hönnun og starf
unglinganna
Unglingar munu útbúa fleiri svæði á næstu árum
TVÖ leiksvæði, hönnuð af unglingum í Vinnuskóla Reykja-
víkur, voru opnuð með pomp og prakt við Garðsenda og
Holtaveg í gær. Ibúar nærliggjandi hverfa, hafa lengi
beðið úrbóta og leikaðstöðu fyrir börn sín. Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson borgarfulltrúi opnaði svæðin formlega með
þeim orðum að vel hafi til tekist og að fleiri svæði yrðu
falin unglingum í Vinnuskólanum að hanna á næsta ári
og árum.
„Við hjá Vinnuskólanum erum
ákaflega ánægð með starf ungl-
inganna og ljóst er að einstaklega
vel hefur til tekist við hönnun leik-
svæðanna,“ sagði Arnfinnur Jóns-
son skólastjóri Vinnuskólans.
Hann segir sköpunargleði ungl-
inganna hafa blómstrað og telur
að þau hafi skynjað það að þau
geti tekist á við ábyrgðarmikil
verkefni og leyst þau vel af hendi.
Fleiri svæði hönnuð
Arnfinnur sagði að í Ijósi vel-
heppnaðs tilraunastarfs yrði
gengið í það að finna fleiri svæði,
í samstarfi við embætti gatna-
málastjóra og hönnuð yrðu af
nokkrum hópum Vinnuskólans á
næsta ári.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
borgarfulltrúi og formaður skipu-
lagsnefndar Reykjavíkurborgar
sagði í samtali við Morgunblaðið
að borgarráð muni styðja þetta
Hannað í tölvu
ÓLAFUR, Bjarni og Sævar unnu allir við hönnunarverkefnið við
Holtaveg og nýtti hópurinn sér tölvutæknina. í tölvu Sævars voru
gerðar nákvæmar teikningar af svæðinu, sem stuðst var við meðan
á framkvæmdunum stóð.
Raunvextir banka og sparisjóða
Meðalextir á I. og D. ársfjórðungí 1993 og vextir nú.
LANDSBANKI
ÍSLANDSBANKI BÚNAÐARBANKI

19
Raunvextir
/erðtryggðra
skuldabréfalána
SPARISJÓÐIR
12,7%
10,2%
9,4%
7,4%
9,1%
I. ársfj. II. nú
I. ársfj. n. nú
I. ársfj. II. nú
-----«— 4 „
I. arsfj. II. nú |
I. ársfj. II. nú
Munur á útlánsvöxtum banka o g
sparisjóða sjaldan jafn mikill og nú
MUNUR á útlánsvöxtum banka og sparisjóða hefur
sjaldan verið jafn mikill og nú í byijun ágúst. Raun-
vextir óverðtryggðra skuldabréfalána eru 13,1% hjá
Islandsbanka, þar sem hæstu nafnvextirnir eru, en
5,4% hjá Landsbankanum sem hefur lægstu nafn-
vextina, samkvæmt útreikningi Seðlabanka íslands.
Er þá miðað við 6,8% verðbólgu en það er spá bank-
ans um verðbólguna á þessum ársfjórðungi. Sam-
kvæmt sömu forsendum eru raunvextir óverð-
tryggðra lána íslandsbanka 3,5% hærri en verð-
tryggðra lána, en hjá Landsbankanum er þetta
öfugt, vextir verðtryggðra lána eru 3,7% hærri en
raunvextir óverðtryggðra skuldabréfalána.
Raunvextir óverðtryggðra skuldabréfalána eru lægri
en vextir verðtryggðra lána bæði hjá Búnaðarbankanum
og sparisjóðunum. Raunvextirnir eru 8,1% hjá Búnaðar-
bankanum, 1,4% undir verðtryggðu vöxtunum, og 7,4%
hjá sparisjóðunum og er það 2% undir vöxtum verð-
tryggðra lána.
Olafur K. Ólafs í peningamáladeild Seðlabankans
segir að í sveiflukenndri verðbólgu sé ávallt erfítt að
meta raunvexti óverðtryggrða lána á einhveijum til-
teknum degi. Betra sé að meta þá fyrir liðin tímabil,
til dæmis ársfjórðunga.
Islandsbanki miðar
við styttra tímabil
Vegna útreiknings á raunvöxtum nú og samanburðar
milli bankanna er rétt að geta þess að bankastjóri Lands-
bankans hefur sagt að útlit væri fyrir 1-3% nafnvaxta-
hækkun hjá bankanum í næstu viku. Þá má geta þess
að íslandsbanki tók ákvörðun um nafnvexti sína á grund-
velli verðbólgu í styttri tíma en hér er gert, eða tveggja
mánaða sem gefur vísbendingu um 9,1% verðbólgu.
Miðað við þær forsendur væru raunvextir óverðtryggðra
skuldabréfaútlána nú 10,7% í íslandsbanka, í Lands-
bankanum 3,2%, í Búnaðarbankanum 5,8% og hjá spari-
sjóðunum 5,1%. Seðlabankinn hefur hins vegar talið
eðlilegt að miða við lengra tímabil.
Raunvaxtaþróunin það sem af er árinu kemur fram
á meðfylgjandi línuriti. Á fyrsta ársfjórðungi var verð-
bólgan 4% en 'h% á öðrum ársfjórðungi. Seðlabankinn
áætlar að verðbólgan, á mælikvarða lánskjaravísitölu,