Morgunblaðið - 12.08.1993, Side 23

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1993
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1993
23
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. I lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Sjúkrahjálp og sjálfs-
virðing Islendinga
• •
Orlög Irmu Hadzimuratovic,
fimm ára gamallar músl-
imastúlku frá Sarajevo, hafa
verið almenningi á Vesturlönd-
um hugleikin síðustu daga.
Irma særðist lífshættulega fyrir
tæpum hálfum mánuði af völd-
um serbneskrar sprengikúlu,
einnar af tugþúsundum, sem
skotið hefur verið á heimaborg
hennar. Móðir hennar lézt í
sprengingunni.
Irma litla hlaut meiðsli inn-
vortis og á höfði og hrygg.
Læknir hennar áttaði sig á því
að á rafmagns-, vatns- og
tækjalausu sjúkrahúsinu í
Sarajevo yrði lífi hennar ekki
bjargað. Hann leitaði því til
flóttamannahjálpar Sameinuðu
þjóðanna í Sarajevo og bað um
að stúlkan yrði flutt frá borg-
inni til einhvers vestræns ríkis,
þar sem hún gæti fengið þá
aðhlynningu, sem til þyrfti ef
hún ætti að fá að lifa.
Læknirinn talaði fyrir dauf-
um eyrum. Fjögurra manna
nefnd á vegum flóttamanna-
hjálparinnar, sem dæmir um
hvaða sjúklinga skuli flytja úr
landi, hittist aðeins .einu sinni
í mánuði, og ræður ekki yfir
neinu kerfi brottflutnings.
Lækninum var því sagt að
stúlkan ætti litla von. Hann
sneri sér þá til fjölmiðlafólks í
Sarajevo, sem birti myndir og
frásagnir af Irmu. Fjölmiðla-
umfjöllunin ýtti við brezkum
stjórnvöldum, sem sendu flug-
vél eftir telpunni. Á sjúkrahúsi
í Lundúnum hefur allt verið
reynt til að bjarga lífí hennar,
en óvíst er hvort það tekst.
Irma Hadzimuratovic hefur
verið kölluð „tákn Sarajevo“,
þar sem hún berst fyrir lífí sínu
líkt og borgin umsetna. Örlög
hennar eru því miður ekkert
einangrað tilfelli. Undanfarið
ár, meðan á umsátri Serba um
Sarajevo hefur staðið, hafa
rúmlega þúsund börn fallið fyr-
ir kúlum leyniskyttna eða látizt
í sprengingum. Fjöldamörg
hafa særzt alvarlega. Þau liggja
nú á sjúkrahúsum í Sarajevo
og fá ekki þá aðhlynningu, sem
þau þurfa til að geta náð sér
og lifað eðlilegu lífi. Framtíð
þeirra er ekki björt, heldur sjá
þau aðeins fram á örorku og
fátækt.
Nefnd flóttamannahiálpar-
innar hefur að undanförnu úr-
skurðað að nauðsynlegt sé að
flytja 41 Sarajevo-búa, bæði
börn og fullorðna, burt frá
borginni til þess að hægt sé að
koma þeim fyrir á vestrænum
sjúkrahúsum. Nefndin hefur að
auki 400 mál til skoðunar. Hins
vegar standa sjúkrarúm þessu
særða og sjúka fólki ekki til
boða og það fær enga hjálp.
Vestræn ríki hafa tregðazt við
að opna sjúkrahús sín. Banda-
ríkin hafa tekið við, 19 manns.
Að sögn talsmanns flótta-
mannahjálpar Sameinuðu þjóð-
anna í Sarajevo vildu Banda-
ríkjamenn einkum taka við
særðum hermönnum, en með
eftirgangsmunum tókst að fá
þá til að taka við eins árs gam-
alli stúlku með gat á hjartanu.
Talsmenn mannúðarsamtaka í
Sarajevo segja jafnframt frá
því að í ýmsum tilvikum hafi
vestræn sjúkrahús heimtað fyr-
irframgreiðslu, ættu þau að
taka við særðu fólki frá Bosníu.
„Við vonum að mál Irmu
muni draga athyglina að öðr-
um, sem þurfa á læknishjálp
að halda, en geta ekki fengið
hana í Sarajevo," sagði Peter
Kessler, starfsmaður flótta-
mannahjálparinnar, í samtali
við vestræna fréttamenn. „Ef
einhver hefði sagt okkur í
morgun að við gætum gengið
að sjúkrarúmum vísum, hefðum
við getað komið fleira fólki um
borð í flugvélina með henni.“
Ákall Sarajevo-búa og tals-
manna Sameinuðu þjóðanna
hlýtur að ýta við stjórnvöldum
á Vesturlöndum að gera eitt-
hvað til þess að lina þrautir
særðra í hinni stríðshrjáðu
Bosníu. Ýmsar hjálparstofnan-
ir, þar á meðal Rauði kross ís-
lands, hafa lagt mikið af mörk-
um til þess að koma matvælum,
fötum og öðrum nauðþurftum
til Bosníumanna, en þessar
stofnanir geta ekki látið í té
þá læknishjálp, sem nauðsynleg
er fyrir illa sært fólk.
íslendingar búa við eitthvert
bezta heilbrigðiskerfi í heimi,
eiga lækna á heimsmælikvarða
og vel búin hátæknisjúkrahús.
Á mörgum sjúkrahúsum standa
sjúkrarúm auð vegna sparnaðar
og endurskipulagningar. Þeirri
hugmynd skal hér velt upp, að
íslenzk yfirvöld leggi þann skerf
til mannúðarmála í Bosníu að
bjóða nokkur sjúkrarúm fyrir
særð börn frá Sarajevo. Hér á
íslandi gætu þau fengið nauð-
synlega læknishjálp og endur-
hæfingu. Slíkt myndi að sjálf-
sögðu kosta nokkurt fé, en er
engu að síður það, sem við
gætum gert einna bezt til að
hjálpa meðbræðrum okkar, sem
þjást vegna borgarastríðsins í
Bosníu. Slíkt stæði nær þjóðar-
sál íslendinga og sjálfsvirðingu
en að leggja á ráðin um hemað-
araðgerðir.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓMAR FRIÐRIKSSON
Athugasemdir um öryggismál Odin Air 1 bréfi framkvæmdastj óra flugslysarannsókna
Lent á síðustu dropunum
eftir flug frá Kulusuk
MIKILL ágreiningur er risinn vegna samþykktar flugráðs á mánu-
dag þar sem mælt var með því að flugfélagið Óðinn hf. fengi leyfi
til áætlunarflugs á flugleiðinni Reykjavík-Kulusuk á Grænlandi. Yfir-
menn öryggismála hjá Loftferðaeftirliti og flugslysanefnd leggjast
eindregið gegn því að samgönguráðherra mæli með því við dönsk
flugmálayfirvöld að flugfélagið Óðinn hf. fái leyfið og hafa einnig
lagst gegn því að félaginu verði veitt flugrekstrarleyfi. I bréfi sem
Skúli Jón Sigurðarson, framkvæmdastjóri flugslysadeildar Flugmála-
stjómar, hefur sent samgönguráðherra koma fram alvarlegar athuga-
semdir um öryggismál í Grænlandsflugi sem Helgi Jónsson stundaði
þar sem því er m.a. lýst að nokkmm sinnum hafi Iegið við slysi vegna
harðfylgni Helga og Odin Air í Grænlandsfluginu.
Yfirmenn öryggismála gera sér-
staklega athugasemdir vegna
meintra brota aðstandenda Óðins á
reglum um flugöryggi, í flugrekstri
Helga Jónssonar og Odin Air, sem
nú er til gjaldþrotaskipta, en Óðinn
hf. var stofnað til að hefja á ný flug-
rekstur með þær fjórar flugvélar sem
Helgi og Jytte kona hans notuðu í
flugrekstri sínum. Er Helgi og fjöl-
skylda hans skráð fyrir meirihluta
hlutafjár félagsins. Hafa flug-
málayfirvöld þó formlega séð litið á
Óðinn hf. sem nýtt flugfélag þótt
sömu aðilar stæðu að því og að
Odin Air hf.
Helgi var sviptur flugrekstrarleyfi
sl. haust þegar bú hans var tekið
til gjaldþrotaskipta. Sonur hans Jón
Helgason flugstjóri fékk þá viður-
kenningu Flugmálastjómar til að
taka að sér starf flugrekstrarstjóra
Óðins hf. Félagið lagði inn umsókn
um leyfi til þjónustuflugs og áætlun-
arflugs í janúar sl. en Loftferðaeftir-
litið lagðist gegn útgáfu leyfis þar
sem félagið uppfyllti ekki skilyrði
reglugerðar um lágmarks eigið fé.
Einnig var mikill ágreiningur um
verðmæti varahlutalagers sem var í
eigu Helga jónssonar og hann hugð-
ist leggja til hins nýja félags.
Leyfi til þjónustuflugs
Þrátt fyrir afstöðu Loftferðaeftir-
lits mæltu þrír af fimm fulltrúum
flugráðs með því við samgönguráð-
herra 30. mars að félagið fengi flug-
rekstrarleyfi ef því tækist að upp-
fylla skilyrði um eigið fé. Að sögn
Jóns Helgasonar, flugrekstrar- og
framkvæmdastjóra Óðins fékk fé-
lagið svo útgefíð flugrekstrarleyfi
12. júlí til þjónustuflugs en ráðuneyt-
ið tók sér frest til að afgreiða leyfi
til áætlunarflugs. Hafði aðstandend-
um Óðins þá tekist að styrkja eig-
infjárstöðuna nægilega að sögn Jóns
og safna um 18 milljónum króna í
nýju hlutafé frá aðilum á íslandi,
Grænlandi og Danmörku. Segir Jón
að endurskipulagning félagsins hafi
fyrst og fremst byggst á því að félag-
ið fengi fyrri áætlunarflugsréttindi
Helga Jónssonar á flugleiðinni til
Kulusuk.
Ágreiningur um bókun á fundi
flugráðs
Fjórir flugráðsmenn greiddu álit-
inu atkvæði á fundinum á mánudag
en Leifur Magnússon, formaður
ráðsins, tók ekki þátt í afgreiðslu
þess en hann er starfsmaður Flug-
leiða sem sækja um leyfi til áætlun-
arflugs til Kulusuk auk Óðins hf.
og íslandsflugs. Birgir Þórgilsson
og Leifur sátu hjá þegar Flugráð
mælti með því við samgönguráðu-
neytið 30. mars sl. að Óðni hf. yrði
veitt flugrekstrarleyfi.
Samgönguráðuneytið sendi flug-
ráði bréf sl. föstudag og óskaði eftir
afstöðu ráðsins til umsóknar Óðins
hf. um leyfi til áætlunarflugs til
Kulusuk en ekki var óskað eftir
umsögn um umsóknir Flugleiða og
íslandsflugs. Ekki eru allir á einu
máli um það hvaða afstöðu fulltrúar
Flugmálastjórnar og Loftferðaeftir-
lits lögðu fyrir fundinn. Lét Birgir
Þorgilsson sem sæti á í ráðinu bóka
afstöðu sína með svofelldum orðum:
„Að fenginni yfírlýsingu flugmála-
stjóra í dag um að Flugmálastjórn
hafi engar athugasemdir við að Oð-
inn hf./flugfélag fái leyfi til áætlun-
arflugs milli Reykjavíkur og Kulusuk
er undirritaður meðmæltur því að
flugfélagið fái leyfi til þessa flugs. “
Þorgeir Pálsson flugmálastjóri
segir að engin formleg breyting hafi
orðið á afstöðu Loftferðaeftirlitsins
frá í vetur þegar flugráð mælti með
flugrekstrarleyfí til handa Óðni.
Hann sagði að ýmsar athugasemdir
hefðu komið fram um öryggismál á
flugrekstri aðstandenda Óðins að
undanförnu en þær hefðu ekki kom-
ið fram á fundi flugráðs á mánudag
og væru því ekki formleg afstaða
Loftferðaeftirlitsins.
í áliti flugráðs sem sent var ráð-
herra í gær segir að ráðið sé sam-
þykkt því að Oðni verði veitt leyfi
til áætlunarflugs á flugleiðinni
Reykjavík-Kulusuk að gefnu sama
skilyrði og tilgreint var í lok mars
sl. þ.e. að félagið fullnægi ákvæðum
reglugerðar um lágmarks eigið fé.
Um bókun Birgis Þorgilssonar segir
þar einnig að hann hafi tekið fram
að afstaða sín byggðist á þeirri for-
sendu að Loftferðaeftirlit Flugmála-
stjórnar hefði staðfest að fyrri viður-
kenning sín á tilnefningu flugrekstr-
arstjóra og tæknistjóra stæði
óbreytt, að sögn Þorgeirs Pálssonar.
Umsókn byggð á reynslu Helga
Jónssonar
Aðspurður hvort Flugráð hefði
ekki tekið tillit til athugasemda yfir-
manna öryggismála í umljöllun sinni
um málefni Óðins sagði Leifur
Magnússon að það hefði að sjálf-
sögðu verið gert. Þegar meirihluti
ráðsins hefði samþykkt að mæla
með því að óðinn fengi flugrekstrar-
leyfi í vor hefði sú niðurstaða byggst
á þeim fosendum sem fyrir lágu í
vetur að nýir hluthafar kæmu inn í
félagið og að uppfylltar yrðu kröfur
um lágmarks eigið fé. í gögnum sem
nú hafa borist hafa frá dönskum
flugmálayfirvöldum komi hins vegar
fram að í umsókn Óðins til danskra
flugmálayfirvalda væri því lýst yfir
að fiugfélagið hyggist hafa óbreytt-
an flugrekstur enda sé rúmlega 70%
hlutafjár félagsins í eigu Helga Jóns-
sonar og fjölskyldu hans.
“Við höfum mætt velvilja í danska
samgönguráðuneytinu sem byggist
á reynslu þeirra af starfsemi Helga
í þessu flugi og sú er líka ástæðan
fyrir því að okkur hefur tekist að
koma þessu af stað, það er velvilji
sem Helgi nýtur á Grænlandi vegna
þeirrar starfsemi sem hann hélt uppi
til Kulusuk," segir Jón Helgason.
„Fráleitt að mæla með leyfi“
Grétar H. Óskarsson, fram-
kvæmdastjóri Loftferðaeftirlitsins,
Skúli Jón Sigurðarson og Karl Ei-
ríksson, formaður flugslysanefndar,
hafa allir mælt gegn leyfisveitingu
til Óðins og á minnisblaði sem Grét-
ar sendi samgönguráðherra segir
m.a.:
„Loftferðaeftirlitið telur fráleitt
að samgönguráðuneytið mæli með
því við dönsk flugmálayfirvöld að
Óðinn hf. flugfélag fái áætlunarflug-
leyfi til Kulusuk miðað við það að
félagið er nýtt sem flugrekandi og
engin reynsla komin á flugrekstur
þess, enginn grundvöllur virðist vera
fyrir arðbærum rekstri áætlunar-
flugs milli Reykjavíkur og Kulusuk
með 18 farþega flugvélum sem geta
borið aðeins sjö farþega að jafnaði.
Aður hefur komið fram við umföllun
um umsókn Óðins hf. flugfélags um
flugrekstrarleyfí að loftferðaeftirlit-
ið telur varahlutalager Helga Jóns-
sonar ofmetinn."
í bréfi Skúla til samgönguráð-
herra 26. júlí sl. um öryggismál
Odin Air hf. koma fram mjög alvar-
iegar athugasemdir á hendur að-
standenda Öðins hf. um meint brot
á regliim um flugöryggi. Morgun-
blaðið hefur umrætt bréf undir hönd-
um en í því segir:
„Lá við stórslysi“
“Undanfarin ár hefur loftferðaeft-
irlit/flugslysarannsóknadeild Flug-
málastjórnar skráð hátt í 200 mál á
hveiju ári af ýmsu tagi, þ.e. uppá-
komur, óhöpp og slys ííslensku flugi.
Þetta eru mál sem tekin voru til
nánari athugunar eða rannsóknar.
Þar hafa átt hlut að máli einkaflug-
menn og flugrekendur, auk klúbba
og einstaklinga.
Þegar litið er yfír þessa sögu,
mætti halda að hjá sumum flugrek-
endum, svo sem Flugleiðum hf., FN
(Flugfélagi Norðurlands-innskot
Mbl.) eða íslandsfíugi væru öryggis-
reglur slukar, svo og fylgni við þær,
þar sem ýmiss konar atvik eru sí
og æ að koma þar fyrir, en hjá sum-
um öðrum ætti allt að vera mjög
öruggt, þar sem aldrei kemur neitt
fyrir, og engar bilanir eða gallar
verða eða koma í Ijós.
Sá flugrekandi sem hefur skorið
sig úr að þessu leyti og þetta síð-
asta á sérstaklega við, erHelgi Jóns-
son/Odin Air. Hann hefur aldrei til-
kynnt neitt í flugrekstri sínum, sem
fyrir hefur þar komið og telja má
óhapp eða slys eða nærri óhapp/slys
(near incident/accident). Hann hefur
aldrei heldur tilkynnt lofthæfídeild
Lfe (Loftferðaeftirlits-innsk. Mbl.)
um bilanir eða galla sem komið hafa
upp íflugvélunum eða búnaði þeirra
og skv. frásögn deildarstjóra loft-
hæfideildar Björns Björnssonar, hef-
ur HJ aldrei tilkynnt neitt sem hon-
um er skylt að tilkynna Flugmála-
stjórn að þessu Ieyti.
Upplýsingar um þau atvik sem
við vitum um íflugrekstri þessa fíug-
rekanda og lúta að því sem miður
hefur farið, hafa borist til okkar
eftir öðrum Ieiðum. Flugslys höfum
við að sjálfsögðu frétt um án tafa,
en upplýsingar um nokkur óhöpp eða
atvik hafa ekki borist til okkar fyrr
en löngu síðar og því engin leið eða
erfítt að sanna eða staðreyna
málsatvik.
Við vitum eftir frásögn starfsfólks
HJ, að þvíhefur verið beinlínis bann-
að að gefa FMS (Flugmálastjórn-
innsk. Mbl) upplýsingar eða tilkynna
atvik, hvað þá að skrá tæknileg
vandamál sem upp hafa komið í
bækur flugvélanna, svo sem skylt
er að gera.
Nokkrum sinnum hefur legið við
slysi vegna harðfylgni HJ/Odin Air
í Grænlandsflugi og í fíestum tilfell-
um var tvísýnt veður með í spilinu
og naumlega sloppið.
Nefnt verður hér atvik sem henti
TF-ODE 19.12.1989, á leið frá Rvk.
til Kulusuk og gerð var skýrsla um
á sínum tíma, en þar munaði litlu
að flugvél færi í hafið eftir hreyfil-
stöðvun.
Ennfremur má tilgreina nokkur
tiltekin atvik, þar sem fíugvélum
HJ/Odin Air var lent á síðustu drop-
unum eftir fíug frá Kulusuk og sann-
arlega lá þar við stórslysi. Meðal
fíugstjóra þar var Jón Helgason.
Dæmi um atvik sem vitað er um
eftir frásögn flugvélavirkja HJ og
sem enn hefur ekki tekist að sanna,
er að í einu síðasta eða síðasta flug-
inu á einni HP-137 flugvélanna til
Kulusuk sl. haust, kviknaði í rafal
annars hreyfilsins og eyðilagðist ra-
fallinn og olli þetta töluverðu tjóni
á flugvélinni. Sót og ummerki voru
vandlega hreinsuð af hreyfilhlífum,
til þess að við kæmumst ekki að
atvikinu og ekkert var skráð í bæk-
ur, frekar en endranær.
Þetta er m.a. ástæða til þess, að
loftferðaeftirlit fíugmálastjórnar
getur alls ekki treyst HJ til þess að
fara með þá ábyrgð sem fylgir því
að annast flugrekstur í atvinnuskyni.
HJ mun ráða mestu í væntanleg-
um fíugrekstri Óðins Air hf. og það
ásamt öðru getur ekki breytt þeirri
skoðun undirritaðs, að engra breyt-
inga sé að vænta á viðhorfi eða á
starfsemi flugrekstursins. Því er
ekki unnt að treysta HJ til þess að
vera flugrekstursstjóri eða tækni-
stjóri í flugrekstri þess félags, en
þeir sem hafa þessar stöður í flug-
rekstri eru sérstakir trúnaðarmenn
Flugmálastjórnar.
HJ mun sem stærsti hluthafi í
fíugfélaginu, sem er fjölskyldufyrir-
tæki að meginhluta, enn sem fyrr
ráða mestu í málum og viðhorfum
í fíugrekstrinum.
Þótt JH (Jón Helgason-innsk.
Mbl.) hafí nú formlega verið viður-
kenndur flugrekstrarstjóri Óðins Air
hf., þá er trúnaður loftferðaeftirlits-
ins ekki enn fyrir hendi. Nægir að
nefna að JH var staðinn að því að
gera rangar hleðsluskýrslur fyrir
flug HJ/Odin Air, þar sem Loftferða-
eftirlitið rannsakaði sérstaklega yfír-
hleðslu flugvélanna, “ segir í bréfinu.
Ríkissaksóknari fellir niður
kæru
í júlí árið 1991 kærði Flugmála-
stjórn Helga Jónsson til Rann-
sóknarlögreglu ríkisins fyrir brot á
reglum um hámarksmassa flugvéla.
Voru kærð þijú flug frá Reykjavík
til Kulusuk en hún var byggð á rann-
sókn loftferðaeftirlitsins, sem komst
að þeirri niðurstöðu, að um brot á
loftferðalögum hefði verið að ræða.
Eftir rannsókn hjá RLR var málið
sent ríkissaksóknara sem fyrir
nokkrum dögum komst að þeirri nið-
urstöðu að ekki væri ástæða til frek-
ari aðgerða í málinu og var málið
fellt niður.
Jón Helgason sagðist fagna þess-
ari niðurstöðu ríkissaksóknara en
sagði jafnframt að ásakanir um að
félagið uppfyllti ekki skilyrði um
öryggismál væru mjög alvarlegar í
garð félagsins og einkennilega tíma-
settar. Þær ættu þó ekki við nein
rök að styðjast. Þeim væri beint
gegn Helga fyrir atvik sem starfs-
menn loftferðaeftirlits héldu að
hefðu hent í flugrekstri hans. Þó
Helgi væri einn af eigendum félags-
ins færi hann ekki með neina
ábyrgðarstöðu í rekstri Óðins hf.
Ákvörðun um hvort Óðni hf. verð-
ur veitt leyfi til að stunda áætlunar-
flug og hvaða meðmæli verða send
dönskum flugmálayfirvöldum vegna
Grænlandsflugsins hvílir nú á herð-
um samgönguráðherra. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins verða
ákvarðanir væntanlega teknar á
næstu dögum.
• •
Oryggismál sæta gagnrýni
EIN af fjórum flugvélum sem Óðinn hf. hyggst nota til áaetlunarflugsins til Kulusuk en þessar sömu
vélar voru áður í rekstri Helga Jónssonar og Odin Air hf. „... sl. haust kviknaði í rafal annars hreyfilsins
og eyðilagðist rafallinn ... Bót og ummerki voru vandlega hreinsuð af hreyfilhlífum, til þess að við kæm-
umst ekki að atvikinu,“ segir m.a. í bréfi framkvæmdasljóra flugslysarannsókna um öryggismál Odin Air.
Álitsgerð nefndar um framtíð Skálholtsstaðar lögð fram
Þjónustu- og safnahús
verði reist í Skálholti
Sumarbústaðir þjóðkirkjusafnaða hugsanlegir
Gjöf Gissurar
GISSUR ísleifsson Skálholtsbiskup, 1082-1118, gaf Skálholt til biskups-
seturs. „Er í Skálholti heitir, er nú allgöfugastur bær á íslandi," segir
í Hungurvöku, sögu fyrstu biskupa.
Á SKÁLHOLTSHÁTÍÐ nýlega
var lögð fram álitsgerð og til-
lögur nefndar um málefni Skál-
holts. Nefndin leggur til að
þjónustu- og safnahús verði
reist á staðnum. Einnig er lagt
til að skógi verði plantað á Skál-
holtsjörð og hugað verði að
möguleikum til útvistar. Ein af
tillögum nefndarinnar er sú að
70 hektarar verði teknir undir
sumarbústaðabyggð. Áætlaður
framkvæmdakostnaður ef allar
tillögur fá framgang er á bilinu
300-450 milljónir króna.
Hinn 27. maí 1991 skipaði Þor-
steinn Pálsson kirkjumálaráðherra
í samráði við biskup íslands og
menntamálaráðherra nefnd til að
huga að málefnum Skálholtstaðar
og gera tillögur þar að lútandi.
Formaður nefndarinnar var Lára
Margrét Ragnarsdóttir alþingismð-
ur en aðrir nefndarmenn voru, Ás-
dís Sigurjónsdóttir deildarsérfræð-
ingur, sr. Jónas Gíslason vígslubisk-
up, sr. Jón Einarsson prófastur í
Saurbæ og sr. Sigurður Sigurðar-
son sóknarprestur, Selfossi.
Þorláksbúð
Meðal þess sem nefndin bendir á
í sinni álitgerð er að þótt Skálholts-
kirkja sé veglegt hús sé aðstöðu í
kirkjunni nokkuð ábótavant. „Til
greina kemur að dýpka kór hennar
og bæta aðbúnað í skrúðhúsi. Þór-
láksbúð er forn tóft norðan við
kirkjuna. Hlutverk búðarinnar til
forna er ekki þekkt með vissu. Til
álita kemur að endurbyggja Þor-
láksbúð þannig að hún mætti hvort
tveggja endurspegla forna bygg-
ingargerð og nýtast í tengslum við
kirkjulegar athafnir,“ segir í nefnd-
aráliti.
Þjónustumiðstöð og safnahús
Skálholtsnefnd segir þróun þjón-
ustu við ferðamenn ekki hafa verið
í samræmi við aukinn fjölda þeirra.
Með tiliti til þeirrar miklu sögu sem
staðurinn geymi sé tiltölulega lítið
um upplýsingar og fátt sem boðið
sé að skoða utan kirkjuna og minj-
ar í kjallara hennar.
Gerð er tillaga um að reist verið
hús fyrir ferðamannaþjónustu.
Verði því valinn staður vestan við
skólahús og nærri bifreiðastæði
sem gert er ráð fyrir samkvæmt
deilskipulag staðarins. Nefndin vill
skoða þann möguleika að þessi
þjónustumiðstöð verði reist í tengsl-
um við safnahús. Þjónustumiðstöð
með veitingarekstri og minjagripa-
sölu, sem jafnframt hýsi kirkju-
munasafn, kirkjusögusafn, bóka-
safn, sýningar- og ráðstefnusal o.fl.
Nefndin bendir á margt góðra
muna hafa varðveist frá Skálholti
hinu forna. Flestir þeirra séu nú
geymdir í Þjóminjasafninu og komi
sumir þeirra sjaldan fyrir augu al-
mennings. Nefndin minnir einnig á
að í Skálholtsbókasafni sé á annan
tug þúsunda rita. Bókasafnið sé
mikill fjársjóður og ómetanlegur
grunnur að endurreisn Skálholts
sem mennta- og fræðaseturs.
Sumarbústaðir
í álitsgerð nefndarinnar kemur
fram að land Skálholtsjarðar muni
vera rúmir 1.300 hektarar, mest
allt grasi vaxið og gott land. Lagt
er til að allt að 300 hektarar verði
teknir til nytjaskógræktar. Skál-
holtnefnd bendir jafnframt á að
ætla verði rúman hluta jarðarinnar
til frjálsrar útivistar. Merkja verði
gönguleiðir og örnefni. Ennfremur .
verði að huga að tjaldstæðum fyrir
fólk. Nefndin telur heppilegt að
allt að 70 ha af landi jarðarinnar
verði tekið undir sumarbústaða-
byggð. Sumarbústaðalóðir verði
rúmar eða u.þ.b. 1 hektari og gef-
ist sumarbústaðeigendum kostur á
trjárækt á lóðum. Vel má hugsa
sér að sóknir þjóðkirkjunnar hefðu
forgang að leigu á sumarbústaða-
lóðum.
Kostnaður
í álitsgerð Skálholtsnefndar
kemur fram að heildarfram-
kvæmdakostnaður, miðað við að
allar tillögur næðu fram að ganga,
gæti lauslega áætlað orðið á bilinú '
300-450 milljónir króna. Dýrasta
framkvæmdin sem gerð er tillaga
um er bygging fyrir þjónustumið-
stöð og safnahús en þar er kostnað-
ur áætlaður 100-125 milljónir
króna.
Ráðherra skipar verkefnishóp til að stofna reynslusveitarfélög
Sveitarfélög sem stefna að
sameiningu hafa forgang
SVEITARFÉLÖG sem hyggja á sameiningu eru hvött til að sækja
um sameininlega þátttöku í verkefni um reynslusveitarfélög, með
fyrirvara um sameiningu. Alþingi samþykkti í vor tillögu til þings-
ályktunar um reynslusveitarfélög. Öllum sveitarfélögum er heim-
ilt að sækja um þátttöku í verkefninu en sveitarfélög sem sækja
um verkefnið í tengslum við sameiningu hafa forgang. Umsóknar-
frestur rennur út 1. október.
í tillögunni sem Alþingi sam-
þykkti til þingsályktunar segir: „Al-
þingi ályktar að heimila félagsmála-
ráðherra að hefja undirbúning að
stofnun allt að fimm reynslusveitar-
félaga, er starfi frá 1. janúar 1995
til 31. desember 1998, á grundvelli
hugmynda sem fram koma í skýrslu
sveitarfélaganefndar. Með hliðsjón
af því skipi félagsmálaráðherra
fjögurra manna verkefnisstjórn sem
hafi yfirumsjón með framkvæmd
þessa tilraunaverkefnis.
Frumvarp til laga um reynslu-
sveitarfélög verði lagt fyrir Alþingi
vorið 1994 að undangengnum við-
ræðum milli verkefnisstjórnar,
reynslusveitarfélaga, félagsráðu-
neytis og annarra fagráðuneyta um
hvernig skuli staðið að framkvæmd
tilraunaverkefnisins."
Gert er ráð fyrir að samningum
við reynslusveitarfélög verði lokið
vorið 1994 og lög þar að lútandi
samþykkt á Alþingi þá um vorið.
Verkefninu er ætlað að standa í 4
ár, 1995-1998, segir í fréttatilkynn-
ingu frá félagsmálaráðuneytinu.
Verkefnissljórn
Verkefnisstjóm hefur verið skip-
uð. í henni eiga sæti Sigfús Jónsson
landfræðingur, sem er fonnaðurj
Húnbogi Þorsteinsson skrifstofu-
stjóri, Ingimundur Sigurpálsson
bæjarstjóri og Sigríður Stefánsdótt-
ir bæjarfulltrúi. Verkefnisstjórnin
er reiðubúin að kynna málið frekar
á fundum með sveitarstjórum eða
með öðrum hætti og aðstoða sveit-
arstjórnir við undirbúning umsókna^