Morgunblaðið - 17.10.1993, Page 4

4 . Bgy
NfBÍIAR
á norburhjara
að taka lán og forðast að skulda.
Þeim hefði verið innrætt að safna
fyrir hlutum og kaupa þá svo, en
ekki að kaupa fyrst hlutina og
borga þá eftir á. Neysla þeirra væri
í samræmi við upphæðina í launa-
umslaginu. Þeir voru mjög hissa á
þeim kröfum sem íslendingar gera
til húsnæðis, húsbúnaðar og bíla
og áttu ekki orð yfir lífsgæðakapp-
hlaupið. „Við sem höfum upplifað
stríð, tökum ekki þátt í slíkri vit-
leysu. Við njótum þess sem við eig-
um,“ sagði ein konan.
Mörgum fannst óskiljanlegt
hversu flókið og síbreytilegt ís-
lenska hagkerfið þyrfti að vera,
einkum þegar fólksfæðin í landinu
er höfð í huga.
Einangrun og
útlendingahatur
Agaleysi, skipulagsleysi, laus-
læti, drykkjuskapur, sinnuleysi í
neytendamálum og skortur á hátt-
vísi eru þeir neikvæðu þættir sem
útlendingum hefur komið hvað
mest á óvart í fari íslendinga.
Erfiðust er þó sú einangrun sem
flestir þeirra segjast hafa upplifað
hér. Að hluta til má rekja hana til
tungumálaörðugleika en þó virðist
orsökin eiga sér dýpri rætur. Segja
þeir sem rætt var við að íslending-
ar sýni í fyrsta lagi sjaldan tilfínn-
ingar sínar ódrukknir, og í öðru
lagi loki þeir sig gjaman af með
fjölskyldu sinni og allra nánustu
vinum.
Að sumra mati, einkum Asíubúa,
Afríkubúa og bandarískra blökku-
manna er þó einmanaleikinn ekki
það versta, heldur það hvernig þjóð-
in tekur þeim.
Þótt íslendingar ættu að vera
orðnir vanir því að sjá hörundslitað
fólk á götum úti, geta margir þeirra
ekki stillt sig um að glápa og góna
á þá sem ekki eru bleikir á hörund
eins og þeir sjálfír. Öllu verra er
þó útlendingahatur sem bæði júgó-
slavneskur karlmaður og ungversk-
ur sögðust hafa fundið fyrir. Aðrir
viðmælendur höfðu ekki fundið per-
sónulega fyrir útlendingahatri, en
sögðust vita að það væri til. Til að
mynda var sagt frá víetnamskri fjöl-
skyldu sem hafði með spamaði og
vinnu keypt sér nýjan bíl, en hann
síðan verið gjöreyðilagður fyrir utan
húsið hjá þeim að nóttu til. Fannst
þeim dapurlegt til þess að hugsa
að meðal upplýstrar þjóðar, eins og
íslendingar telja sig vera, skuli vera
einstaklingar sem ekki hafa náð
meiri þroska en raun ber vitni.
Óþvingaóir íslendingar
Sem betur fer em þó margir ís-
lendingar andlega þroskaðir og
hafa fengið gott uppeldi, því það
sem flestir útlendingar dást hvað
mest að í fari þeirra er hjálpsemin.
Tala þeir um að allflestir íslending-
ar séu góðir og heiðarlegir menn
að upplagi. Þeim fínnst það einnig
aðdáunarvert hversu samskipti jrfír-
manna og undirmanna em óþving-
uð og eðlileg. Einnig finnst þeim
mjög jákvætt hversu óhræddir ís-
lendingar em við að takast á við
ný verkefni, til dæmis hvað snertir
störf og nám, og láta þá aldurinn
engin áhrif hafa á sig.
Þeir innflytjendur sem rætt var
við, og eru margir hveijir fyrir
löngu orðnir afar og ömmur, sögðu
að fyrir nýbúann væri mikilvægast
að læra íslenskuna vel. Með því
móti yrði aðlögun að íslensku sam-
félagi auðveldari. Þeir hafa allir
alið upp böm sín í íslenskum siðum,
þótt þeir hafí að vísu alið upp böm
sín í meiri aga en íslendingar, en
hafa einnig gætt þess að miðla
þeim að einhveiju leyti arfi forfeðr-
anna. Sá arfur ætti þá vonandi að
skila sér til íslensks samfélags í
formi nýrra hugmynda og fjöl-
breyttari starfa.
MOKGb'NBLAPIÐ SXJNNUPAGtJR:, .17, OKTÓBHTi„l.,99.3..
HJÁLPSEMMW
ÓGLEYMÆMLEG
yÉG ÁKVAÐ strax að laga mig að siðum
Islendinga því það var ljóst að þeir mundu
ekki laga sig að siðum mínum,“ segir Elísa-
bet Csillag sem kom til íslands i kjölfar
uppreisnarinnar í Ungverjalandi árið 1956.
Eftir átta ára dvöl hér á landi var hún orð-
in ekkja með tvö ung böm, en þrátt fyrir
það hefur henni frá byijun fundist mjög
gott að búa á Islandi.
It lísabet kom til landsins í hópi landa sinna
og var í fylgd vinkonu sinnar og fjölskyldu
sem hún þekkti. „Við fengum óskaplega góðar
móttökur þegar við komum og fýrstu tvær vik-
umar gisti hópurinn í Hlégarði í Mosfellsbæ.
Með aðstoð Rauða krossins fengum við atvinnu
og þar sem ég var nýútskrifuð sem hjúkrunar-
fræðingur fékk ég starf á Landspítalanum.
Ég starfaði þar í tvö ár eða þar til ég gifti
mig og fór að eignast börn. Maðurinn minn var
einnig Ungveiji, en því miður missti ég hann
eftir aðeins sex ára hjúskap. Þegar ég var orð-
in ekkja með tvö smáböm fluttist ég í Vesturbæ-
inn og fékk vinnu á röntgendeild Landakotsspít-
ala, skammt frá heimili mínu.
Þetta gekk allt saman mjög vel því ég fékk
svo mikla hjálp og stuðning frá íslendingum,
bæði frá nágrönnum og þeim sem þekktu til
mfn. Systumar á Landakotsspítala reyndust
mér einnig mjög vel. Það var í raun stórkost-
legt og alveg ógleymanlegt.
Börnin mín ólust upp eins og önnur íslensk
böm, þau töluðu íslensku í leikskóla og í skólan-
um, en heima talaði ég við þau á ungversku
þannig að þau tala bæði tungumálin núna. Mér
gekk þó mjög illa í fyrstu að læra íslenskuna
því hún er álíka furðulegt mál og ungverskan.
Sjúklingarnir á Landsspítalanum voru mjög
elskulegir og kenndu mér það sem þeir gátu.
Ég hafði líka verið á stuttum íslenskunámskeið-
um, en þegar ég gifti mig og hætti að vinna
var eins og kunnáttunni hrakaði um tíma. Þeg-
ar bömin mín fóru svo í skóla lærði ég íslensk-
una af þeim. Ég lærði með þeim, við lásum
saman Gagn og gaman og fleiri góðar bækur!
Nú svo fór ég að lesa bækur og blöð og þetta
Morgunblaðið/Júlíus
Elísabet Csillag
MÉR gekk mjög illa að læra íslenskuna í
fyrstu, hún er álíka furðulegt mál og ung-
verskan.
kom fljótlega, einkum eftir að ég fór að vinna
aftur.
Mér gekk mjög vel að kynnast íslendingum
og mér finnst þeir yndislegir, alltaf reiðubúnir
að rétta hjálparhönd ef þeir geta. Ég eignaðist
strax vini þegar ég byijaði að vinna og hafði
að sjálfsögðu líka mikið samband við landa
mína. í Ungveijalandi átti ég foreldra á lífi og
við skrifuðumst alltaf á. Það var dálítið erfitt
að vera fjarri þeim, en þegar ég gifti mig og
eignaðist fjölskyldu breyttist það. Eftir að ég
fékk ríkisborgararétt fór ég strax í heimsókn
með börnin mín til foreldra minna. Þau eru nú
látin, en ég á marga vini í Ungveijalandi sem
ég heimsæki stundum.“
Elísabet er kalvínstrúar, sem er kristin mót-
mælendatrú, en eiginmaður hennar var kaþólsk-
ur og það eru börnin þeirra einnig. Trúarlífíð
hefur því ekki verið neinn þröskuldur og hið
sama má segja um siði og daglegar venjur.
Elísabet segir að siðir Ungveija séu ekkert
mjög ólíkir þeim siðum sem hér tíðkast, en hún
hafí þó fljótlega lagað sig að siðum íslendinga
því hún hafí vitað að þeir mundu ekki laga sig
að hennar. Þó heldur hún í matarvenjur heima-
lands síns einkum á stórhátíðum, og hefur orð-
ið að gefa margar uppskriftir að ungverskum
mat um ævina.
„Það sem kom mér kannski helst á óvart hér
hvað siði snerti, var það hversu ókurteisir karl-
menn voru. í Evrópu eru karlmenn mjög kurteisir
við konur, opna dymar fyrir þær og svo framveg-
is, en ef ég opnaði dyr hér, ruddust þeir í gegn!
Þetta fínnst mér þó vera að breytast, einkum eft-
ir að menn fóru að ferðast meira til útlanda."
Þab sem kom mér
helst á óvart hoab sibi
snertiy varþab
hversu ókurteisir
karlmenn voru.
Elísabet segir að tímarnir hafí oft verið erfíð-
ir, einkum þegar hún var orðin ein með tvö
börn, því í byijun sjöunda áratugarins hafí ein-
stæðar mæður ekki fengið þá aðstoð sem þær
fá í dag. „En þetta bjargaðist nú samt. Ég
vann úti fullan vinnudag og mér tókst að kaupa
mér íbúð. Við vorum dugleg, börnin mín seldu
Morgunblaðið og Vísi, og unnu ýmis störf. Þau
lærðu fljótlega að bjarga sér og vera sjálfstæð.
Enda hefur þeim vegnað vel. Ég get ekki kvart-
að yfir afkomunni núna, ég er mjög ánægð
með það sem ég á. Ég bý í eigin íbúð, er skuld-
laus og í ágætri vinnu.“
Elísabetu fínnst erfítt að segja til um hvar
ræturnar séu. „Mér fínnst ég eiga tvö heimili,
ég fer bæði heim til Ungveijalands og heim til
Islands. Ég var aðeins 22 ára gömul þegar ég
kom hingað og er því búin að búa miklu lengur
á íslandi en í Ungveijalandi. Ég get ekki hugs-
að mér að flytjast til Ungveijalands aftur, enda
eru bömin mín hér og auk þess á ég tvö yndis-
leg barnaböm. En mér þykir vænt um að fá
að halda ungverska nafninu mínu!“
IÍERFIÐ ERFIDAST
„STUNDUM finnst mér ég vera íslendingur,
einkum heima hjá mér og í vinnunni, en
ekki á götum úti,“ segir Jón Bui, sem kom
frá Víetnam fyrir fjórtán árum og hefur
verið búsettur hér síðan. Hann er kvæntur
íslenskri konu, á þijú börn og hefur gengið
vel að aðlagast íslensku þjóðfélagi. Hann
segir að erfiðast hafi verið að átta sig á ís-
lenska efnahagslífinu og kerfinu í heild,
vegna stöðugra breytinga sem eiga sér stað.
Jón Bui er fæddur og uppalinn í Suður-Víet-
nam og stundaði háskólanám í landmæl-
ingaverkfræði í Saigon. í kjölfar stríðsins í Víet-
nam kom hann hingað til lands árið 1979 í
hópi víetnamskra flóttamanna, en var einn síns
liðs. Hann byijaði á því að læra íslensku í tvo
mánuði, vann um tíma við fískvinnslustörf, en
fékk fljótlega starf sem mælingamaður hjá
Reykjavíkurborg og síðar hjá Landsvirkjun þar
sem hann starfar nú.
„Það var nokkuð erfítt í fyrstu að kynnast
íslendingum því þeir eru feimnir og ég er það
reyndar líka! En ég kynntist íslenskri fjölskyldu
sem reyndist mér mjög vel. íslendingar eru
mjög hjálpsamir, og ef maður eignast þá að
vinum, eru þeir mjög góðir vinir. Einn fýrrver-
andi yfírmaður minn til dæmis hjálpaði mér með
íslenskuna og harðneitaði að tala við mig ensku.
Þar af leiðandi lærði ég málið fýrr en ella.“
Jón segist umgangast mest íslendinga þótt
hann hafí auðvitað kynnst mörgum austur-
landabúum hér á landi. „Þótt við eigum það
sameiginlegt að koma frá austurlörtdum erum
við oft mjög ólík og skoðanir okkar fara ekki
alltaf saman. Ég er alinn upp í kapítalsku þjóðfé-
lagi en Norður-Víetnamar og Kínveijar til dæm-
is í kommúnistaríki þannig að viðhorf okkar
stangast oft á. Ég hef heldur ekki mikinn tíma
fyrir kunningja, því ég vinn mikið úti á landi
og kýs því að vera með fjölskyldunni þegar ég
á frí."
Jón kynntist konu sinni 1986 og eiga þau
nú þijú böni. Á heimili þeirra er eingöngu töluð
íslenska. „Ég hef nú ekki kennt þeim móðurmál-
ið mitt, þannig að þeim gekk nú ekkert of vel
að skilja systkini mín sem nú búa í Bandaríkjun-
um, en það lagast nú líklega þegar þau eldast
og læra betur ensku.“
Morgunblaðið/Júlíus
Jón Bui
SAMSKIPTI yfírmanna og undirmanna eru
eðlileg og óþvinguð og það kann ég best
að meta í fari íslendinga.
Bömin hafa verið alin að mestu upp í íslensk-.
um siðum og venjum. „Ég var ekki ókunnur
evrópskum siðum því Suður-Víetnam var lengi
undir yfírráðum Frakka og því gætir þar mjög
evrópskra áhrifa. Ég hef ekki haldið fast í siði
eða venjur þjóðar minnar, nema kannski matar-
venjur, við borðum yfirleitt austurlenskan mat.
En ef ég fínn að siðir heimalands míns eiga
ekki við hér, sleppi ég þeim. Ég held þó að ég
ali börn mín upp í meiri aga en hér tíðkast því
ég álít að þau séu þá betur undir það búin að
takast á við ýmis vandamál."
Þótt Jón Bui ali börn sín upp við aga eins
og menn gera yfirleitt í flestum löndum, fínnst
honum þó mesti kosturinn við að búa á Islandi
vera sá, að vera laus við heraga. „Samskipti
yfírmanna og undirmanna eru eðlileg og óþving-
uð og það er sá þáttur sem ég kann best að
meta í fari íslendinga. í Víetnam eru menn oft
hræddir við yfirmenn sína. Hér getur maður
líka talað við sér eldra fólk á jafnréttisgrund-
velli, en slíkt væri óhugsandi í heimalandi
mínu.“
Þótt Jóni hafí tekist vel að aðlagast íslensku
þjóðfélagi var þó ýmislegt sem kom honum
undarlega fyrir sjónir. „Mér fannst mjög skrýt-
ið að sjá konur drekka sterka drykki og verða
jafnvel drukknar. Ég hafði í hæsta lagi séð
konur í Víetnam reykja! Einnig fannst mér
furðulegt hversu fólk lifði fijálslegu kynlífí. Hér
er fólk oft farið að sofa saman eftir dags-
kynni, en í Víetnam er fólk saman í eitt til tvö
ár áður en það fer að sofa hjá, þarf jafnvel að
hafa þekkst lengi áður en það fer að kyssast!
Mér fannst það líka áberandi hversu miklar
kröfur íslendingar gerðu í sambandi við húsbún-
að og bíla, þótt þeir þyrftu að setja sig í skuld-
Mérfannst mjögskrýtib
ab sjá konur drekka
sterka drykki og verba
jafnvel drukknar.
ir til að eignast þessa hluti. Víetnamar forðast
skuldir aftur á móti, eru hræddir við að skulda.“
í sambandi við trúmál hafa engin vandamál
verið því Jón er kristinn. í Víetnam aðhyllast
um 50% þjóðarinnar þjóðtrú, sem er svipuð
búddatrú, um 20% eru kristinnar trúar og 30%
búddatrúar.
Erfíðast fannst Jóni að átta sig á kerfinu,
einkum á skatta- og vaxtamálum. „Ég safnaði
peningum og keypti mér íbúð árið 1983 og síð-
an aðra stærri þegar ég gifti mig. Mér. fínnst
erfítt að kaupa íbúð hérna því óstöðugleikinn
er svo mikill 1 vaxta- og lánamálum. Það er því
ekki auðvelt fyrir útlendinga að rata í þessu
kerfí og koma undir sig fótum hér, þegar við
bætist að þeir hafa ekki þennan stuðning frá
fjölskyldu sinni sem íslendingar hafa oftast.“
Stundum fínnst mér ég vera orðinn íslending-
ur, einkum þegar ég er heima hjá mér og í vinn-
unni, en ekki á götum úti. Ég geri ráð fyrir
að austurlenskt útlit geri það að verkum að
fólk lítur á mig sem útlending. Ef ég ætti að
gefa þeim útlendingum, sem nú eru að hefja
hér göngu sína, góð ráð, mundi ég hiklaust
benda þeim á að kynna sér vel lög þau og regl-
ur sem gilda í landinu, og læra íslenskuna sem
allra fyrst. Mér fínnst það fáránlegt þegar út-
lendingar sem ætla að setjast hér að, tala
ensku.“
■