Morgunblaðið - 17.10.1993, Page 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1993
SKOTLANDS
BASSINN
ÞÁTTUR
AF BILL MCCUE ÓPERUSÖNGVARA
eftir Jakob F. Ásgeirsson
Á ferð um Skotland nýverið átti ég þess kost að spjalla stuttlega
við óperusöngvarann Bill McCue. Hann hefur oft hefur verið kallað-
ur „fjölhæfasti söngvari Skotlands". Hann var í þrjátíu ár einn
aðalsöngvari Skosku óperunnar, mikill bassi, en auk þess geysi
vinsæll sem alhliða skemmtikraftur. Hann hefur lengi sljórnað eig-
in þáttum í skosku sjónvarpi og útvarpi, til dæmis í meira en aldar-
fjórðung sjónvarpsþætti þar sem gamla árið var kvatt og nýju
heilsað. Utan Skotlands er hann mjög þekktur meðal annarra söngv-
ara. Hann hefur komið nokkrum sinnum til íslands, man eftir „Steini
Hannesson“ úr Covent Garden, kynntist Garðari Cortes á erlendum
listahátíðum og þekkir náttúrlega vel landa sinn (og okkar!), Magn-
us Magnusson.
Bill McCue er maður mikill vexti
svo sem hæfir hans dimmu
og þungu bassarödd. Hann er fædd-
ur „sjó“-maður, nýtur þess að koma
fram og ekki síst í eigin persónu.
Hann er jafnan hrókur alls fagnaðar
og ennþá mikill leikur í honum þótt
hann sé kominn um sextugt. En
eins og oft er um slíka menn þá
hættir þeim til að setja upp spari-
svipinn í blaðaviðtölum. Á bak við
gárungann á yfirborðinu býr oft
mikill alvörumaður sem er annt um
virðingu sína.
Við sitjum í vinnuherbergi hans
á notalegu heimili þeirra Pat, eigin-
konu hans, í Bothwell, skammt frá
Glasgow. Á vegg er ljósmynd af
Bill McCue með öðrum frægum
„sjó“-manni, Jóni heitnum Páli, frá
Hálandaleikjunum fyrir nokkrum
árum.
Bill McCue er í þann mund að
setjast í helgan stein. Hann gerir
það með bros á vör — eins og ann-
að. Það er, eins og við vitum, fyrst
og fremst innræti manna sem ræður
lífshamingjunni, það er hvemig
menn bregðast við hinum óhjá-
kvæmilegu vonbrigðum lífsins. Bill
McCue er einn af þeim sem hefur
verið svo lánsamur að fá í vöggu-
gjöf innræti sem gætir þess að von-
brigði lífsins skyggi ekki á sólardag-
ana. Sjálfur þakkar hann það for-
eldrum sínum og umhverfi æskuár-
anna. Veganestið úr föðurhúsum
hafi verið glaðlyndi og bjartsýnn
baráttuandi, en jafnframt ríkur
skilningur á fallvaltleik hamingj-
unnar. Hann hafi verið alinn upp
til þess að njóta lífsins, jafnt í með-
byr sem mótbyr.
Hann fæddist í Allanton, litlum
námabæ í Lanarkshire í Skot-
landi, miðja vegu milli Edinborgar
og Glasgow, árið 1934, yngstur
fimm systkina. Móðurætt hans kom
upphaflega frá Hollandi og föður-
ættin frá Norður-írlandi, en báðir
foreldrar hans vora fæddir Skotar.
Faðir hans var námamaður sem
lenti ungur í slæmu slysi og varð
að hætta að vinna og dó á fímmtugs-
afmælinu sínu. Bill McCue ólst samt
sem áður ekki upp við neina fá-
tækt, móðir hans var ákaflega spar-
söm, og hann minnist æsku sinnar
mjög hlýlega. Hann hætti í skóla
mjög ungur og er reiður sjálfum sér
fyrir það. En lífið virtist hafa upp
á svo margt að bjóða skemmtilegra
en að sitja á skólabekk. Bill var
mikill íþróttamaður, spilaði fótbolta,
hljóp langhlaup, synti og naut þess
að vera úti í náttúrunni. Æsku-
draumur hans var að verða bóndi
og landsliðsmaður i íþróttum. Hann
byijaði að vinna fyrir sér fimmtán
ára gamall og hafði um skeið tekjur
af því að spila fótbolta. Sextán ára
varð hann lærlingur í rafvirkjun á
vegum skosku kolavinnslunnar.
Lærlingstíminn var fimm ár — og
það er á þeim árum sem hann ákveð-
ur að verða atvinnusöngvari.
Reyndar var mikið músíklíf á
heimili hans, öll bömin lærðu að
leika á hljóðfæri, og um hveija helgi
var leikin tónlist í húsinu. Móðirin
söng í kór og faðirinn var frægur
harmónikkuleikari heima í héraði,
lék á skemmtunum og í giftingar-
veislum um allt Lanarkshire, sem
var ekki auðhlaupið í þá daga þegar
samgöngur voru strjálar. Bill lærði
ungur að spila á píanó og var dreng-
sópranó frá unga aldri. Hann söng
í hljómsveit föður síns, sem var stolt-
ur af því að sýna bömin sín syngj-
andi. Skólabörn í þá daga voru ák-
aft hvött til að kynna sér kvæði
Roberts Burns, þjóðskálds Skota,
og byijaði Bill ungur að syngja þau.
Hann vann til sinna fyrstu verðlauna
1947, þrettán ára, í Bums söngva-
keppni. Verðlaunin voru Kvæðasafn
Burns, sem hann er mjög stoltur
af, og ekki síst af því að það er
bókin sem kom dóttur hans, Kirste-
en, á sporið, hrífandi mezzósópran
söngkonu, sem er í þann mund að
ljúka doktorsritgerð frá Oxford-
háskóla um ævi og störf Georges
Thomsons, skosks tónlistarútgef-
'anda, sem fékk mörg frægustu tón-
skáld heims til að semja tónlist við
skoska Ijóðlist og þ. á m. mörg
kvæði Bums.
Hlé varð á söngnum þegar rödd-
in brást. Þegar hún kom aftur
var Bill færður yfir í bassadeildina
í kómum. Þar.tók stjarna hans brátt
að skína og hann var fljótlega beð-
inn um að syngja einsöngsparta og
leiðandi raddir i kórnum. Jafnframt
tók hann að syngja upp á eigin spýt-
ur þjóðlög og trúarsöngva við mikl-
ar vinsældir í heimabyggð sinni.
Allt sem hann söng féll í góðan jarð-
veg og hann naut þess að syngja.
Hann hélt áfram að vinna fullan
vinnudag í námunni að læra raf-
virkjun. Það var ekki fýrr en góður
kunningi hans tók sig til og nánast
þvingaði hann til að fýlla út um-
sóknareyðublað um söngstyrk frá
skoska kolaráðinu að það fór að
hvarfla að honum að hann gæti
haft sönginn að lifibrauði. Hann fór
í hæfnispróf og vann eins árs náms-
styrk við konunglega tónlistarskól-
ann í Glasgow. En hann varð að
ljúka Iærlingstímanum í rafvirkjun-
inni áður en hann gat hafið söng-
námið. Hann var þvi orðinn 21 árs
þegar hann fór í söngskólann í
Glasgow. í þann mund sem hann
lauk því námi hreppti hann tveggja
ára styrk við Royal Academy of
Music í London. En þá var hann
kallaður í herinn!
Hann var tæp tvö ár í konunglega
flughernum. „Þar lærði ég að hugsa
um sjálfan mig,“ segir hann.
„Heima hafði móðir mín gert allt
fýrir mig. Allar mæður vilja spilla
börnum sínum og öll börn vilja vera
spillt. Enda þótt ég sé mjög andvíg-
ur öllu hernaðarbrölti er ég þeirrar
skoðunar að allir ungir menn hefðu
gott af því að fara í herinn. Sérstak-
lega held ég að ungu fólki nú til
dags veitti ekki af dálitlum persónu-
legum aga. Hermennskan var mér
góður og þroskandi skóli sem gerði
mér auðveldara að takast á við lífið
á eigin spýtur í London.“
Bill stóð að því leyti betur að
vígi en samnemendur hans í
Glasgow og London, að hann hafði
mikla reynslu í að koma fram, en
þeir á hinn bóginn voru betur
skólaðir í bóklegu fræðunum, Hann
þurfti því að leggja hart að sér til
að standa jafnfætis þeim enda þótt
hann væri talsvert eldri en þeir.
„London var ný reynsla," segir
Bill. „í Glasgow vomm við tuttugu
í hveijum árgangi, en í London vom
150 söngvarar á fyrsta ári. Allt var
svo miklu stærra í sniðum. Mér
fannst það á engan hátt þrúgandi —
þvert á móti æsandi og ögrandi. Eg
var eins og maður með mikla matar-
lyst sem hefur ekki fengið að full-
nægja henni en fær skyndilega að
eta fylli sína. Ég tók þátt í öllu af
lífi og sál. Ég fór á alla tónleika sem
ég komst á og fylgdist með æfíngum
á óperam. Jafnframt hélt ég áfram
að sinna íþróttum, fór á fótboltaleiki
og fylgdist með hnefaleikum. Ég
hitti margt fólk og eignaðist marga
nýja vini. Hver dagur var ævintýri
og með því að halda sjálfum mér
uppteknum naut ég þess að vera í
London. Ef ég hefði hægt á ferðinni
hefði ég ugglaust ekki þolað við og
farið heim með fyrstu lest. Á þessum
tíma gerði ég mér enga grein fyrir