Morgunblaðið - 17.10.1993, Síða 27

i- MÖRGU NBLADID

Ljósmynd/Vigfús Sigurgeirsson
Sveinn Björnsson ríkisstjóri ávarpar fyrstu gestina á fyrstu sýningunni vorið 1944.
Listamannaskálinn rifinn 1968.
SÍMTALIÐ
ER VIÐ ELÍNUEIRÍKSDÓTTUR STARFSMANN AFS
GATTUÐA
SÆLGÆTISÁTI
25450
AFS, góðan daginn.
— Góðan dag, þetta er á Morg-
unblaðinu, mig langaði að fá upp-
lýsingar um AFS, við hvern tala
ég með leyfi?
Þetta er Elín Eiríksdóttir.
— Komdu sæl. Segðu mér, fyr-
ir hvað stendur þessi skammstöf-
un AFS?
Við höfum látið AFS standa
fyrir Alþjóðleg fræðsla og sam-
skipti, en upphaflega stóð þetta
fyrir American Field Service og
má rekja til fyrri heimsstyijaldar
þegar bandarískir sjúkrabílstjórar
óku sem sjálfboðaliðar um víg-
velli í Evrópu. Eftir síðari heims-
styrjöld ákváðu þeir að stofna
samtök sem stuðluðu að friði og
auknum samskiptum í heiminum.
Síðan hafa samskiptin þróast og
orðið alþjóðleg.
— Hvað hafa samtökin starfað
lengi á íslandi?
Fyrstu skiptinemarnir fóru út
1957.
Það hefur gengið misjafnlega
milli ára, í fyrra og hitteðfyrra
gekk það illa, en í sumar hefur
það gengið mjög vel. Ég kann nú
enga skýringu á því.
— Hvað þurfa fósturforeldrar
að leggja af mörkum þegar þeir
hýsa erlenda skiptinema?
Þeir þurfa að leggja til fæði og
húsnæði, og þvo af nemanum, en
fatnað og vasapeninga eiga nem-
arnir að fá að heiman.
— Fáið þið aldrei nema hingað
sem eru að sálast úr heimþrá?
Jú, jú. Það er alltaf erfitt að
fara að heiman! Þetta er náttúru-
lega erfitt tungumál sem þau
þurfa að læra hér og veturinn er
oft langur finnst þeim, en yfírleitt
eru þau mjög ánægð hérna.
— Er eitthvað sem kemur þeim
undarlega fyrir sjónir hér?
Já, þeim fínnst mataræðið
skrýtið, eru gáttuð á sælgætisát-
inu, og þessa dagana gapa þau
yfír sláturtíðinni! Svo fínnst þeim
Islendingar dálítið uppteknir.
— Nú, þau eru orðin svona
gömul?
Já, við Islendingar hýstum hins
vegar ékki fyrsta ársnemann fyrr
en 1978, en aðeins fyrr höfðum
við hýst sumar-
nema.
— Hve margir
eru íslensku
skiptinemamir er-
lendis núna og hve
margir erlendir
eru hér á landi?
Við erum með
116 nema í 17
löndum og 28
nema frá 11 lönd-
um hér á íslandi.
— Hvernig hef-
ur gengið að fá
heimili fyrir þau
hér heima?
— En hvernig hefur okkar '
ungmennum gengið úti?
Þau eru mjög vel liðin. Þau eru
talin vera sjálfstæð, stundum
nokkuð frek, en mjög mikið mála-
fólk. Þau em
mjög fljót að ná
tungumálum og
hafa fengið gæða-
stimpil fyrir það.
— Getur hver
sem er sótt um
hjá AFS?
Já, við erum jP
einmitt að taka
við umsóknum
núna.
Nú, ég óska
þessu unga fólki
alls hins besta og
þakka fyrir spjall-
ið.
II.
FRÉTTALJÓS
ÚR
FORTÍÐ
r
Osamræmi
íflónskunni?
Friðun ijúpu 1913
ÖSSUR Skarphéðinsson, núver-
andi umhverfisráðherra, hefur
ákveðið að stytta veiðitíma á
rjúpu í haust. Árið 1913 var
friðun rjúpu aukin, 26. nóvem-
ber það ár var vikið að „Nýu
rjúpnafriðunarlögunum" í les-
endabréfi í dagblaðinu Vísi: „Á
því er sjálfsagt enginn vafi að
þessi kynlega og hlægilega
ákvörðun síðasta Alþingis, hef-
ur mætt mótspyrnu um land
allt.“
Hinn 9. september 1913 vom
samþykkt á Alþingi lög um
friðun fugla og eggja. í þeirri
lagasetningu var m.a. ákveðið að
ijúpur væru alfriðaðar á tímabil-
inu frá 1. febrúar til 20. septem-
ber, og auk þess allt árið 1915
og úr því 7. hvert ár. í dagblaðinu
Vísi var dálkurinn „Raddir al-
mennings". 26 nóvember birtist
þar bréf undirritað „J.H.“. Þar
sagði m.a: „Ástæðurnar fyrir
þessum kynlegu ákvörðunum
þekki jeg ekki og mjer má líka
gersamlega á sama standa um
þær. Jeg get bara hugsað mjer
að flutningsmaðurinn sje einhver
mjög gamansamur náungi, sem
samþingsmenn hans hafa ekki
viljað styggja með því, að greiða
atkvæði gegn ... Eins og menn
geta sjeð, er útflutningur á ís-
lenskum ijúpum algerlega eyði-
lagður með lagaákvörðun þess-
ari.“
Fleiri fuglar en rjúpur
Tildrög að þessari lagasetningu
voru þau að þingmennirnir Bjöm
Þorláksson og Jósef Björnsson
lögðu fram fmmvarp á Alþingi
þetta ár þar sem gert var ráð
fyrir að: „Rjúpur skulu friðhelgar
vera allan tíma árs, fyrst um sinn
í 5 ár frá 1. janúar að telja.“
Alþingi setti nefnd til að athuga
Rjúpan getur verið útflutnings-
vara ...
þetta mál. Við athugunina virtist
nefndinni ástæða til að taka lögin
um friðun fugla frá árinu 1903
til endurskoðunar og kom fram
með nýtt frumvarp um friðun
fugla og eggja en frumvarp tví-
menninganna var dregið til baka.
Frumvarp nefndarinnar gerði
m.a. ráð fyrir að ijúpur skyldu
alfriðaðar frá skotum í tvö ár, frá
1. janúar 1914, og frá þeim tíma
liðnum á tímabilinu frá 20. desem-
ber til 20. september ár hvert.
Einnig var kveðið á um að ernir
skildu friðaðir allan tíma árs nema
þegar þeir sæktu í vörp æðar og
anda, en þá hefðu varpeigendur
rétt til að drepa þá. í frumvarpinu
voru ennfremur upptaldar ýmsar
fuglategundir sem væru algjör-
lega friðaðar s.s. maríuerlur,
steindeplar, sandlóur, kríur
Morgunblaðið/Sigurgeir Jónasson
... og vel feit lóa líka.
o.s.frv. Hins vegar voru nokkrar
tegundir upptaldar sem ekki
skyldu friðaðar á neinum tíma árs
m.a: Valir, smyrlar, uglur, hrafn-
ar, kjóar, svartbakar o.s.frv.
Hvað næst?
í meðförum Alþingis tók frum-
varpið nokkrum breytingum. Má
þar nefna að heiðlóum var bætt
inn á lista alfriðaðra tegunda. En
hins vegar var dregið nokkuð úr
friðun ijúpna og arna. Friðun arna
var aðeins látin gilda næstu fimm
ár, talið frá 1. janúar 1914. Rjúp-
ur skildu alfriðaðar frá 1. febrúar
til 21. september og þess að auki
allt árið 1915 og úr því 7. hvert ár.
Eins og oft vill verða sýndist
mönnum sitthvað um lagasetn-
ingu Alþingis, sumir töldu höggv-
ið nærri atvinnufrelsi landsmanna
og útflutningshagsmunum en
þess má geta að þetta ár voru
169.500 ijúpur fluttar út. Fyrr-
greindur „J.H.“ sagði í sínu les-
endabréfí: „Og til þess að reka
rembihnútinn á að gera lögin enn
hlægilegri er örninn friðaður á
alþingi með lögum! Það er einmitt
sá fugl sem sækist eftir að drepa
ijúpurnar! Hví skyldi þá ekki
mega eins friða þjóðfuglinn fálk- • *
ann, til þess að hafa samræmi í
flónskunni? Þá eru lóumar líka
friðaðar, sá fugl, er um allan heim
er mjög sókst eftir. Fugl þessi
kemur hingað aðeins til að verpa,
fer svo eftir sex mánaðar dvöl til
útlanda, og er þar drepinn hundr-
uðum þúsunda saman. Við eigum
að ala þessa fugla, svo þeir verði
vel feitir og gómsætir handa út-
lendingum."
Ný stytting
Lögum um fuglaveiði og fugla-
friðun hefur síðan nokkrum sinn-
um verið breytt og veiðitíma ijúpu
þar með. Núgildandi lög eru að
meginstofni frá árinu 1966. Hinn
13. þessa mánaðar auglýsti um-
hverfísráðuneytið að ijúpnaveiðar
í haust skyldu einungis heimilar
á tímábilinu frá og með 15. októ-
ber til og með 22. nóvember í ár.
í yfírlýsingu frá stjórn Skotveiði-
félags íslands var harmað að
umhverfísráðherra hefði ekki haft
neitt samráð við félagið áður en
þessi ákvörðun var tekin. Stjórnin
ítrekaði áskorun sína til umhverf-
isráðherra um að rannsóknir hefj-
ist á ijúpnastofninum á næsta ári
og í ljósi niðurstaðna þeirra yrði
ákveðið hvort þörf væri á að end-
urskoða veiðitímann.