Morgunblaðið - 12.12.1993, Blaðsíða 17

MORGUNHLADH) 'SUNNUDÁGÚR 12. DESHmHER Í9Ö3
þess að ef þetta samsæri hefur átt
sér stað, þá stóð ég utan við það.
Ég hafði mjög ákveðnar skoðanir
á því að formaður stærsta stjórn-
málaflokksins, sem jafnframt var
stærri stjórnarflokkurinn, ætti að
leiða stjórnina og þar af leiðandi
fannst mér að Geir Hallgrímsson
ætti að verða forsætisráðherra. Það
skipti mig minna máli hvort við
fengjum einum ráðherra færra fyr-
ir vikið. Aðalatriðið í mínum huga
var að við réðum ferðinni fyrst og
fremst í stjórnarsamstarfmu. Auk
þess finnst mér sem það hafi verið
komið aftan að Geir í þessum efn-
um. Að vísu var Geir veikari þá
en áður, vegna þess að hann var
ekki kjörinn þingmaður. Það veikti
stöðu hans.
En ég er sannfærður um að
margt hefði getað farið á annan
veg en það fór. Geir hefði getað
sagt þegar hann kom inn aftur
eftir að atkvæðagreiðsla fór fram
í þingflokknum og fékk þessi úr-
slit, „þá skuluð þið taka við þess-
ari stjórnarmyndun“ og gengið á
dyr við svo búið. Hann hefði gjam-
an mátt skella hurðarskömminni
svolítið. Þá hefðu margir af þessu
liði, gengið á eftir honum út og
beðið hann um að koma inn aftur.
Geir var ekki sú manngerð, en ég
veit að honum sámaði þetta mjög.“
Ekki óeðlilegt að formaðurinn
kæmi inn í ríkisstjórn
- Þegar vandræðagangurinn í
Sjálfstæðisflokknum var orðinn
megn, árið 1985, vegna þess að
formaður flokksins, Þorsteinn Páls-
son, hafði engan ráðherrastól, segir
þú í bók þinni: (bls. 229) „Ég bauð
Þorsteini að ég skyldi hætta en þá
kærði hann sig ekki um það. Svo
datt mér ekki í huga að hætta eftir
að þessi draugagangur bytjaði."
Hvenær bauðstu Þorsteini að hætta?
„Ég man það ekki svo glöggt.
Ég skrifa ekki neitt svona hjá
mér, en ég tel að það hafi verið
nokkrum mánuðum eftir að hann
varð formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, sem var í nóvember 1983.“
- Af hveiju bauðstu honum
það?
„Ja, mér fannst það ekkert óeðli-
legt að formaður flokksins kæmi
inn, en svo kom alls konar bak-
tjaldamakk sem maður heyrði af
og hefur lesið um í bókum síðan.
Ég tók aldrei neinn þátt í baktjald-
amakki, en makkið var allt ein-
hvern veginn á þann veg að annars
vegar voru menn sem vildu koma
formanni flokksins inn í ríkisstjórn,
og sennilega enginn þá, sem vildi
fara út. Þá bárust fyrst og fremst
böndin að Geir, vegna þess að hann
var ekki þingmaður. En það var
komið óhreint fram við hann, frá
pví hvika ég ekki.“
Var boðið að fara í
Seðlabankann
- En var það ekki svo, Matthí-
as, að þú byðist til þess að hætta,
vegna þess að þú gætir vel hugsað
þér að verða bankastjóri Seðla-
bankans?
Matthías
Bjamason
segir bókina
um lífshlaup
sitt aldrei hafa
átt að verða
neitt „hal-
elúja“
„Nei, nei, nei,“ segir Matthías
ákveðið. „Þegar ég bauð Þorsteini
að hætta, var ekki minnst einu
orði á Seðlabankann. Það var hins
vegar gert nokkru seinna, ári eða
svo, en þá var ég spurður hvort
ég vildi fara í Seðlabankann. Ég
svaraði því neitandi, því ég hafði
enga löngun til þess. Ég var kom-
inn á þann aldur að mér fannst ég
ekki hafa neina ástæðu til þess að
fara að taka við slíku embætti,
enda er ég þeirrar skoðunar að
þingmenn eigi að gera eins lítið af
því og hægt er að hverfa af þingi
á kjörtímabilinu, fyrst þeir eru vald-
ir af kjósendum til þess að sitja á
þingi í ákveðinn tíma. Því eiga
þeir ekki að raða sér í einhver
embætti. Þó að mest hafi borið á
slíku hjá Alþýðuflokknum núna, þá
eru aðrir flokkar ekkert sýknir saka
í þeim efnum.“
- Hafðir þú þá aldrei áhuga á
því að verða seðlabankastjóri?
„Nei, alls ekki.“
Formaðurinn hefur
úrslitaorðið
- Þú segir (bls. 236) það hafa
verið rangt mat að reka Albert
Guðmundsson úr ríkisstjórn á sín-
um tíma, 1987, og kennir Þorsteini
Pálssyni um þau mistök sem hafi
reynst honum þung og erfið. Komst
þú þar hvergi við sögu og ber þér
ekki, eins og öllum þingflokknum,
að axla í sameiningu ábyrgðina af
þeim mistökum?
„Auðvitað hefur formaður
flokksins úrslitaorðið í málum sem
þessum, það liggur í augum uppi.
En ef lesið er áfram í bókinni, þá
kemur á daginn að ég ásaka sjálfan
mig og aðra þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins fyrir að hafa ekki sagt
neitt. Ég segi að við hefðum átt
að segja: „Hingað og ekki lengra.
Við gerum uppreisn ef þú lætur
verða af þessu.“ En við gerðum
það bara ekki.
Hins vegar skal ég aftur að því
leyti draga heldur úr þessari um-
sögn minni um Þorstein Pálsson
og ábyrgð hans á þessum afdrifa-
ríku mistökum, að það sá það eng-
inn fyrir hvernig mál myndu æxl-
ast í kringum Albert. Það var allt
útlit fyrir það, þegar Albert var
rekinn, að þetta gæti gerst nokkuð
slétt og fellt og án stórkostlegra
eftirkasta. En það er ávallt þannig,
þegar fólk fer að hugsa á þann veg
að ráðist hafi verið að manni þá
flyst samúð fólksins einatt yfir á
þann sem álitinn er fórnarlambið.
Þetta var rétt fyrir kosningar
og fólk var kannski óánægt með
margt sem ríkisstjórnin hafði gert.
Þetta fólk sem taldi að vegið hefði
verið að Albert og var jafnframt
óánægt með ríkisstjórnina bauð
Albert því stuðning sinn. Þegar
Albert fann hversu mikinn stuðning
hann átti og hljómgrunn, fór hann
auðvitað af stað á fullu með stofn-
un Borgarflokksins. Það er ósköp
eðlilegt og skiljanlegt að sá sem
tekur þátt í stjórnmálum bregðist
við á þann hátt sem Albert gerði
þegar hann fann fylgið sem hann
hafði. Stjórnmálamaður sem ekki
notfærir sér slíkan meðbyr, væri
nú ekki mikill pólitíkus.“
Vildi ekki verða ráðherra 1987
- Þú lýsir því hversu óánægður
þú hafir verið með ráðherraval árið
1987 þegar Þorsteinn Pálsson
myndaði ríkisstjórn sína. Með hvað
varstu svona óánægður?
„Ég taldi þá og tel enn að alveg
tvímælalaust hefði einn þingmaður
Sjálfstæðisflokksins utan af landi
átt að vera í þessari stjórn. Aðal-
ádeila mín á ráðherravalið lá í því
að gengið var framhjá öllum lands-
byggðarþingmönnunum."
- Ertu ekki að segja að þú hefð-
ir átt að verða ráðherra í ríkis-
stjórn Þorsteins Pálssonar 1987?
„Nei, ég var ekki inni í þeirri
mynd. Ég taldi þegar ég fór út úr
ríkisstjórn árið 1987 að ég væri
alveg búinn að vinna minn ráð-
herratíma. Það hvarlaði ekki að
mér að sækjast eftir ráðherradómi
á nýjan leik. Hvort sem þú trúir
því eða ekki að þegar ég fór út úr
ríkisstjórn 1978 og aftur 1987 þá
var ég í bæði skiptin mjög feginn
að vera farinn út úr ríkisstjórn og
þráði að komast vestur í Trostans-
fjörð og njóta þar heilnæms loft-
slags, dútla við gróður og þess
háttar. Þar höfum við Kristín átt
margar góðar stundir. Fyrst eftir
að við keyptum Trostansfjörð, var
mikið af ijúpu þar fyrir vestan. Þær
voru eins og vinir manns. Ég man
eftir mörgum skiptum þegar ijúpur
settust á milli okkar Kristínar á
grasbalanum, þótt ekki væru nema
svona tveir metrar á milli okkar
þar sem sátum og slöppuðum af í
grasinu. Síðan höfum við Kristín
aldrei borðað ijúpu,“ segir Matthías
hlær við þessa upprifjun.
Það var aðeins eitt sem ég sé
eftir í bæði skiptin sem ég hætti
sem ráðherra," heldur Matthías
áfram og brosir í kampinn, „en það
var sá munaður sem fólst í því að
hafa ráðherrabílstjóra. Mér fannst
ég missa mikið, í bæði skiptin, þeg-
ar ég hafði ekki lengur aðgang að
þeirra ágætu starfskröftum, því
þeir tóku ótrúlega mikið álag af
manni sem tók talsverðan tíma að
átta sig á og sætta sig við að ekki
stóð til boða lengur. Að öðru leyti
voru engin sárindi hjá mér í þeim
efnum, sem betur fer.“
Aðferð Steingríms og Jóns
Baldvins ógeðfelld
- Þú kennir Steingrími Her-
mannssyni og Jóni Baldvin Hanni-
balssyni alfarið um fall ríkisstjórn-
ar Þorsteins Pálssonar haustið
1988 og segir þá hafa slitið stjórn-
arsamstarfinu í beinni útsendingu
í sjónvarpinu. Átti forsætisráðherr-
ann að þínu viti engan þátt í mál-
inu og því falli?
„Ég get auðvitað ekki um það
sagt, þar sem ég var ekki þátttak-
andi í þeirri ríkisstjórn. En það sem
kom fyrir almenningssjónir, er
þetta sem ég segi. Ég ætla ekkert
að hvítþvo forsætisráðherrann í
þeim efnum, því til þess skortir
mig vitneskju, en aðferð þeirra
Steigríms og Jóns Baldvins fannst
mér afskaplega leiðinleg og ógeð-
felld. Á milli stjómmálaforingja
verður að ríkja ákveðinn trúnaður
og í mínum augum var hann ekki
fyrir hendi þegar þetta gerðist."
- Svo við hverfum ögn lengra
aftur í tímann, eða til vorsins 1978.
Hvernig metur þú nú efnahagsráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar þá og
var rétt að þeim staðið? Þú nefnir
í bókinni „Spraðurbassana“ í Al-
þýðubandalaginu og Alþýðuflokkn-
um og að þeir hafi notað tilefnið
þegar skerða átti vísitölubætur á
laun til að tromma upp óánægju
hjá almenningi (bls. 203).
„Ef við ætlum að fara út í póli-
tík, eins og hún tíðkast því miður
allt of víða, þá voru það auðvitað
mistök að vera að gera þetta fyrir
kosningar, en ekki eftir kosningar.
En við höfðum þá forsætisráðherra
sem er einhver heiðarlegasti maður
sem ég hef kynnst á lífsleiðinni.
Geir vildi alls ekki bíða með að
segja frá því sem til stóð, því hann
vildi ekki koma í bakið á neinum.
Það verður auðvitað hver og einn
að dæma um það fyrir sig, hvort
hér hafi verið um mistök að ræða
hjá ríkisstjórn Geirs Hallgrímsson-
ar eða ekki.“
- Þegar þú fjallar um kosinga-
stefnu Sjálfstæðisflokksins þar sem
slagorðið Leiftursókn gegndi lykil-
hlutverki, gefur þú einum höfunda
stefnunnar, Friðrik Sophussyni,
varaformanni Sjálfstæðisflokksins,
ekki svo góða einkunn. Komst þú
hvergi við sögu þegar stefnan um
Leiftursóknina var mynduð?
„Nei, því miður var ég víðs
fjarri."
Er ekki sáttur
- Matthías, þú héfur sjálfur
sagt að þú sért á leiðinni út af þingi
17
og gefir ekki kost á þér við næstu
þingkosningar. Þegar þú horfir til
baka, ertu sáttur?
„Nei, ég væri að segja þér ósatt
ef ég segðist sáttur - ég er það
ekki. Ég er sáttur við margt og
ánægður með margt. Til dæmis
er ég ánægður með árangur þess-
arar ríkisstjórnar sem hún hefur
náð, til þess að draga úr viðskipta-
halla við útlönd; ég er ánægður
með lækkun verðbólgunnar og
stöðugleika, þar hefur ríkisstjórnin
náð góðum árangri. En ég er mjög
ósáttur við það hvernig atvinnulíf-
ið stendur í landinu og þar tel ég
að hefði þurft að taka á með allt
öðrum hætti en gert hefur verið.
Mér finnst eiginlega að orðið
reynsla megi ekki heyrast. Ég er
ósáttur við þessa fijálshyggju-
gaura sem eru alltaf að láta í sér
heyra og þykjast allt vita. Ég er
einkarekstrarmaður og fylgi
einkavæðingu, en ég vil ekki gera
hana að trúaratriði. Hún á auðvit-
að að vera með þeim hætti að sem
flestir geti starfað sem sjálfstæðir
einstaklingar í einhvers konar at-
vinnurekstri. Það er ekkert höfuð-
atriði að atvinnufyrirtæki séu stór
eða miklar samsteypur. Um allt
land ganga prýðisvel lítil fyrirtæki
sem enginn veit neitt um vegna
þess að eigendur þeirra kvarta
aldrei.
Mér þykir ömurlegt að horfa upp
á stofnun eins og Landsbankann
og hvernig hann hefur gjörsamlega
breytt um kúrs. Banki á ekki að
vera hluthafi eða þátttakandi í fjöl-
mörgum atvinnufyrirtækjum og
fyrir það hef ég deilt á Landsbank-
ann. Hins vegar er það ósanngjarnt
hjá fólki að deila á Landsbankann
eða aðrar lánastofnanir fyrir að
hafa lánað þessum eða hinum of
mikið fjármagn. Þegar ákvarðanir
voru teknar um lánveitingar, út á
frystihús, fasteignir og svo fram-
vegis, þá voru þau lán veitt við
allt aðrar aðstæður. Síðan það var,
þá hefur ekki orðið verðfall á þess-
um eignum, heldur verðhrun, þann-
ig að tryggingarnar hafa glatast.
Því þýðir ekkert fyrir menn hér að
halda því fram að hér sé um sérís-
lenskt fyrirbæri að ræða. Þetta er
það sem verið hefur að gerast í
öllum löndum í kringum okkur, þar
sem óhemjufjármunir hafa glatast
vegna þeirrar kreppu sem verið
hefur undanfarið. Éf við eigum
eignir, þá er núna versti tíminn til
að selja þær. Hver sá sem getur
þraukað, hann á að þrauka, því
gjaldþrotin hjá okkur eru allt-of
dýr.“
- Að lokum Matthías. Þegar þú
horfir aðeins fram á við og íhugar
þína útgöngu af stjórnmálasviðinu,
áttu þér óskakandídat til þess að
leiða Sjálfstæðisflokkinn í Vest-
fjarðakjördæmi verða Vestfjarða-
goði? Ef þú átt hann, hver er hann?
„Þetta er nú kannski fullstórt
orð hjá þér. Auðvitað á ég mínar
óskir, en ég ætla ekki að gera
minnstu tilraun til þess að hafa
áhrif á það, hver verður valinn í
minn stað, þegar ég hætti.“
Elukkan
ogf kúsiá í aaJnum
EFTIR ÞORUNNI SIGURÐARDOTTUR
MállMlogmenning
LAUGAVCGI 18, SÍMI (91) 24240 & SÍDUMÚLA 2-9, SÍMI (91) 688S77
Heillandi saga um
krakka sem grufla í
fortíöinni og komast aö
óvœntu leyndarmáli.
Þau uppgötva líka aö
tíminn er varasamur og
ieikur á fólk ef þaö
varar sig ekki á honum.
Dicltln ílojojono
ogf Dúi tlúonasLáíiir
EFTIR EINAR KARASON
Ef þú getur stafaö þig fram
úr þessum bókartitli veröur
þú aö lesa innihaldiö og
kynnast frábærum per-
sónum sem leika lausum
hala í Öskjuhlíöinni í þessari
fyrstu krakkabók Einars
Kárasonar.