Morgunblaðið - 03.07.1994, Side 8

8 B SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
SKITI.^H
VBffl) VHIBUINN
eftir Brynju Tomer
SKÁTAR HAFA jafnan sett sterkan svip á þjóðhátíð íslendinga og
hvers kyns hátíðahöld. Uppáklæddir skátar með fána prýða götur
og torg, en bak við búninginn og formlega framkomu býr sterk hreyf-
ing, sem á sér nokkuð langa sögu og hugsjónir sem miða að mann-
kærleika og styrk, eða í sem fæstum orðum: betra lífí á betri jörð.
Skátahreyfingin er öflug hér á
landi og stór hópur fólks víða
um land er virkur í hreyfingunni,
frá komungum ylfingum og ljósálf-
um upp í ráðsetta Gilwell-skáta,
sem sumir eru komnir yfir sjötugt.
Skátahreyfing er alþjóðleg uppeld-
ishreyfing, sem Robert Baden-Pow-
ell, lávarður, stofnaði í Bretlandi
árið 1907. Þremur árum síðar var
anum, sem tekur nokkuð langan
tíma og er fjölbreytt. Björgvin er
allt að því hátíðlegur þar sem hann
færir veðurfréttir og dagskrá inn í
þar til gerða dagbók skólans, með
gotnesku letri sem hann skrifar er
með sérstökum skrautritunar-
penna.
Sá hópur sveitarforingja sem
staddur er á Úlfljótsvatni þegar
Sveitarforingjar
vinna saman í hóp
undir stjórn annara
í Gilwell-skólanum
og rif ja upp hvernig
þaó er aó vera ung-
ur skóti og nem-
andi.
Skótum er skipt í
vinnuhópa í Gilw-
ell-skólanum. Þeir
fó ýmis verkefni aó
leysa og hér eldar
einn hópurinn hó-
degisveró við frem-
ur frumstæó skil-
yrói.
skátahreyfing stúlkna stofnuð.
Ekki leið á löngu þar til skátahreyf-
ingin náði til íslands, en Ingvar
Ólafsson, sem búsettur var í Dan-
mörku hafði kynnst starfsemi skáta
þar og kynnti hana fyrir íslending-
um árið 1911. Hann stofnaði skáta-
flokk, sem hélt áfram að starfa
þótt Ingvar héldi aftur utan. Félag-
ar flokksins stofnuðu síðan Skáta-
félag Reykjavíkur, elsta skátafélag
landsins, 1912.
Björgvin Magnússon er einn af
eldri skátum landsins, gekk í skáta-
hreyfinguna 1938 og er skólastjóri
Gillwell-skólans við Ulfljótsvatn,
æðstu menntastofnunar hreyfing-
arinnar. Björgvinn fellur skemmti-
lega að ímynd skáta, þar sem hann
situr á skrifstofu Gilwell-skólans,
uppáklæddur eftir kúnstarinnar
reglum, með Gilwell-merki um háls-
inn. Þessi einkenni fá þeir skátar
sem lokið hafa prófi úr Gilwell-skól-
Morgunblaðið kemur þangað, er í
þann mund að hefja nám sem lýkur
ekki fyrr en að ári liðnu með leyni-
legri athöfn í Úlfljótsvatnskirkju.
Dálítillar dulúðar gætir og engum
er heimilaður aðgangur að kirkj-
unni nema Gilwell-skátum og þeim
sem á að vígja.
Einu sinni gaukur, ávallt
gaukur
Skátar dvelja í viku í Gilwell-
skólanum, sem starfræktur er á
sumrin, og er skipt í vinnuflokka
sem keppast við að leysa margvís-
leg verkefni sem sanna hæfni skáta
til að vinna í flokki að því að bjarga
sér við erfiðar aðstæður. Flokkarnir
eru nefndir eftir dýrum og menn
verða því allt í einu gaukar, spæt-
ur, hrafnar, dúfur eða uglur. Þeir
taka flokkstarfíð alvarlega, enda
skiptir samheldni flokksins megin-
máli.
SKIPULA6
SKÁTASTARFS
Gunnar Eyjólfsson er skátahöfð-
ingi íslands og því æðsti mað-
ur hreyfingarinnar. Hann er jafn-
framt formaður Bandalags ís-
lenskra skáta, sem heldur utan um
skátahreyfinguna hér á landi.
Flokkakerfi er ríkjandi í skáta-
starfi og má rekja það til reynslu
og hugmyndafræði stofnanda
hreyfingarinnar Baden-Powells.
Hann sá þá tilhneigingu barna að
mynda hópa eða félög og þótti því
eðlilegt að mynda skátaflokka.
Innan flokksins er lögð áhersla á
að hver einstaklingur njóti sín,
enda er litið svo á að hann sé
ómissandi hlekkur í keðju.
Geta byijað 8 ára
Böm geta gengið í skátahreyfing-
una um 8 ára aldur. í hveijum
skátaflokki eru venjulega 8-10
skátar sem vinna undir stjórn
flokksforingja.
Hann er verk-
stjóri og
stjórnar fund-
um og þjálfun.
Flokkar halda
fundi einu
sinni í viku, þar
sem meðal
annars eru gerðar áætlanir um
verkefni í framtíðinni, ferðalög,
útilegur, gönguferðir eða handa-
vinnu og farið yfir skátapróf, sem
eru kennd og æfð.
Skátasveit
Þrír til fimm flokkar mynda
skátasveit, sem kemur fram sem
ein heild út á við. Sveitarforingi
stjómar sveitinni og skipuleggur
skátastarfið. Sveitarforingi, að-
stoðarsveitarforingi og flokksfor-
ingjar mynda svokallað sveitarráð,
sem skipuleggur starf sveitarinnar
og heldur fundi einu sinni í mán-
uði. Segja má að sveitarráð sé eins
konar foringjaflokkur með sveitar-
foringja sem flokksforingja.
Deild
Tvær eða fleiri sveitir mynda
deild sem stjórnað er af deildarfor-
ingja. Venjulega eru drengjasveitir
og stúlknasveitir í aðskildum deild-
um. Deildarforingi er nokkurs kon-
ar framkvæmdastjóri og sátta-
semjari deildarinnar og deildar-
ráðs, sem hann skipar ásamt sveit-
arforingjum hverrar sveitar,
starfsmönnum deildarinnar og að-
stoðarforingjum.
Félag
Félag er myndað af tveimur eða
fleiri deildum. Einn flokkur getur
þó myndað félag, ef fáir skátar
eru á viðkomandi stað. Félags-
stjórn heldur öðru hvetju foringja-
fundi, þar sem allir sveitar- og
deildarforingjar mæta til að ræða
vandamál félagsins. Félagsstjórn
sér um fjármál og málefni út á við
og er ábyrg fyrir starf-
seminni.
Fleiri en eitt skátafélag á
ákveðnu svæði geta myndað
samband, sem hefur ákveðna
stjórn og sér um ýmsa þjón-
ustu, sameiginleg mál félag-
anna og er málsvari gagnvart
opinberum aðilum og Banda-
lagi íslenskra skáta. Skáta-
samband er eins konar hags-
munasmaband viðkom-
andi félaga.
Nám og próf
fyrir skáta
Stór hluti af skáta-
starfi er þjálfun, sem
smám saman þyngist eftir því sem
reynslan eykst. Farið er í útilegur
þar sem verkleg þjálfun á sér stað
og reglulega eru tekin próf, til
dæmis í skyndihjálp, hnútagerð,
notkun áttavita
og viðbrögðum
við óvæntum
atburðum.
Nýliðapróf
er tekið eftir
um það bil
tveggja mán-
aða starf í
skátahreyfingunni. Eftir þann tíma
eiga krakkar til dæmis að kunna
og skiija skátalögin, þekkja tilhög-
un félags síns og kunna a.m.k.
fjóra skátasöngva. Einnig eiga
þeir að kunna að gera fimm hnúta
sem nota má í útilegu eða sjó-
mennsku, kunna áð sauma tölu á
flík og stoppa í sokka. Til að ná
þessu prófi þurfa þeir jafnframt
að vita hvað forseti íslands heitir,
skátahöfðingi íslands, kunna 1.
erindi þjóðsöngsins, þekkja gerðir
íslenska fánans og þekkja gerðir
hans og hafa dregið fána að húni
að minnsta kosti einu sinni.
Klífa fjöll og kunna
skyndihjálp
Fjórða stig í prófum skátahreyf-
ingarinnar er tekið eftir nokkurra
ára starf. Að þeim tíma liðnum á
hann til dæmis að vera vel að sér
í skyndihjálp og geta hnýtt a.m.k
20 mismunandi hnúta. Hann á að
hafa klifið 800 m hátt fjall eða
geta sýnt fram á kunnáttu og fími
í bjargsigi. Gerðar eru kröfur um
að hann kunni Morse-stafrófið,
kunni aðferð til að mæla stöðu
himintungla og til að mæla hnatt-
stöðu sína. Hann þarf að hafa far-
ið ásamt öðrum skátum, gangandi
um vegleysur, að minnsta kosti
50 kílómetra. Ferðin á að taka
minnst tvo sólarhringa og á skát-
inn sem þreytir prófið að velja
sjálfur leiðina í samráði við sveitar-
foringja sinn. Þá á framkoma skát-
ans að vera í anda skátalaganna,
að hans mati og mati sveitafor-
ingja.
Björgvin Magnússon skólastjóri Gilw-
ell-skólans: „Þvi er ekki að neita aö
ókveóin dulúö hvilir yfir Gilwell-skút-
um," segir hann, en sú alþjóölega for-
ingjaþjúlfun sem fram fer í skólanum
er æösta menntun skóta.
Þeir taka hlutverk sitt í flokknum
svo alvarlega að gamlir Gilwell-
skátar koma yfirleitt í heimsókn og
hvetja sitt fólk til dáða. „Einu sinni
gaukur, ávallt gaukur“ er ríkjandi,
eða „einu sinni dúfa, ávallt dúfa.“
Sá sem á sínum tíma var „dúfa“ í
Gilwell-skólanum liðsinnir nýjum
„dúfum“ og stappar stálinu í þær
við nám í skólanum.
Keppni ríkir milli hópanna, enda
fá þeir einkunnir fyrir verkefni sem
þeir leysa. Viðardrumbar og kaðlar
eru helsti efniviður sem þeir fá.
Úr honum gera skátarnir ótrúleg-
ustu mannvirki, brú, hlið, vinnuborð
eða hvaðeina sem þeir gætu hugs-
anlega þurft að gera við erfiðar
aðstæður í óbyggðum.
Matartímar í Gilwell-skólanum
eru formlegir. Farið er með bæn
Skátaíögín
frfiW ívftCl ö9tt oi ‘it*np.n a/áre'. é bet ör1$Ji gln
SiíttWíoptúf.
í vi tmwnku! i nugí^h^m, tjt&M 00 ýftnwn,
S-k.fttl
ákrt'j w ’jUt&vm.
Ökétt ÍMBftr Íttfem. ttjófpÍSBíHrt,
SkAtt wr 1 aflid
SW. ty’Ssst.tvti.i-nu
QWxi *r öýre.’ltvjr.
Alfe fevÁúsr eu UQ&mn’t.
Skáíaheiifö
«9 t/fW'ó jþifS, s©m í mnáí yafdi ísmk) jf, W pv
ítfs hjáiíis fic-íum,
ftfi
Kjörofð sfeita
Vnm HtbWml
fyrir mat og allir setjast niður á
sama tíma. Að loknum málsverði
er þakkað fyrir matinn með form-
legum hætti. Kvöldvökur eru stór
hluti af félagsstarfi skáta og eins
og gefur að skilja eru haldnar fjör-
ugar kvöldvökur í Gilwell-skólan-
um. Skólastjórinn stjórnar þeim af
skörungskap og er manna kátastur
innan um alla félaga sína. Nemend-
ur setja á svið leikþætti og gera
gjarnan grín að honum eða öðrum
viðstöddum, eða skemmta með öðr-
um hætti. Mikið er sungið og radd-
böndin þanin til hins ítrasta og í
sumum söngvum er enn og aftur
látið reyna á samheldni flokkanna
og keppni, þar sem þeir keppast
um að láta sem mest í sér heyra
þegar þeir koma við sögu í söngvun-
um.
Dulúð í kringum Gilwell-skáta
„Gilwell-skáti nýtur virðingar og
því er ekki að neita að ákveðin
dulúð hvílir yfir Gilwell-skátum,"
segir Björgvin sposkur og gefur til
kynna að hann muni ekki svipta
dulúðinni af þeim. „Skátar þurfa
að hafa náð 18 ára aldri og vera
sveitarforingjar til að komast í
Gilwell-skólann. Þeir þurfa með-
mæli félagsforingja eða bandalags-
stjórnar og síðan að standast marg-
vísleg próf sem lögð eru fyrir þá.
Sveitarforingjar hafa í langflestum
tilfellum verið í foringjastarfi í
mörg ár áður en þeir koma í Gilw-
ell-skólann. Hér fara þeir annað
hlutverk og verða sjálfir nemendur.
Þeir vinna í hópum undir stjórn
Gilwell-skáta, sem eru þeim æðri
innan hreyfingarinnar. Með því
móti geta þeir rifjað upp öll grund-
vallaratriði skátahreyfingarinnar
og hvernig það er að vera ungur
skáti undir stjórn foringja.“
Litlir njósnarar
Björgvin segir að stefna og upp-
eldisaðferðir skátahreyfingarinnar
séu upprunnar í hernaði. „Upphaf-
lega var takmarkið að efla hæfileika
drengja, sem gæti gert þá að góðum
njósnurum. Þeir áttu að vera við-