Morgunblaðið - 10.07.1994, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐIÐ
6 SUNNUÐAGUR 10, JÚLÍ 1994
FRÉTTIR
Ekkert bendir til að grundvallarviðhorf Rússa
til hins opinbera sé að breytast
Saga úr sveitinni
orðin óhemju dýr og í öðru lagi
hefur skrifræðisbáknið sem sér
um húsbyggingar heldur versnað
frá því sem áður var, en hitt. Og
það breytist ekki svo glatt, því í
landi þar sem meðallaun duga
varla til framfærslu einstaklings,
gera menn út á annað en kaupið
sitt og séu þeir svo heppnir að
Það virðist ganga treglega að breyta þeirri til-
hneigingu opinbera kerfisins í Rússlandi, segir
Jón Ólafsson, fréttaritari Morgunblaðsins, að
reyna með öllum hugsanlegum aðferðum að
gera fólki lífíð sem erfíðast og þungbærast.
Fyrir nokkrum árum töldu
leiðtogar Sovétlýðveld-
anna sig hafa komist að
því, að Sovétríkjunum
væri ekki hægt að breyta til hins
betra og því væri best að leggja
þau niður. Þau væru ekki og
gætu aldrei orðið frjálst sam-
bandsríki, of lengi hefði þeim ver-
ið stjómað með alræðisvaldi frá
Moskvu, til þess að þegnar lýð-
veldanna sættu sig við minna en
fullt sjálfstæði. Um þessar mund-
ir er sömu spurningar spurt um
Rússland, hvort það sé mögulegt
í fyrirsjáanlegri framtíð að stjóm-
vald í landinu verði byggt á sjálf-
ræði héraða og sjálfstjómarlýð-
velda, eða hvort valdið í Rússlandi
hljóti ævinlega að koma að ofan,
sem alræði stjómar ríkisins í
Moskvu, hvort sem hún lýtur ein-
hverskonar lýðræðisreglum, eða
varpar þeim fyrir róða í þágu ein-
ingar ríkisins.
Á síðustu mánuðum hefur
Moskvustjómin náð umtalsverð-
um árangri í samningaviðræðum
við fulltrúa héraðsstjórna í Rúss-
landi og nú er svo komið að að-
eins Tsjetsjnja, dálítið lartd í
Kákasusfjöllum, hefur ekki samið
um aðild að Rússneska sambands-
ríkinu. En árangur í stóm málun-
um, eins og formlegri valdaskipt-
ingu ríkis og héraða snertir hinn
almenna borgara í Rússlandi
raunar harla lítið. Að mörgu leyti
fer lagasetning Dúmunnar, eða
stjómvaldsákvarðanir forseta og
ríkisstjórnar fyrir ofan garð og
neðan hjá almenningi, sem vill
gjaman sjá jákvæðar breytingar
á daglegu lífí, svo sem eins og
þær að það verði auðveldara, ein-
faldara og betra. Og vegna þess
að slíkar breytingar láta bíða eft-
ir sér, freistast margir til að draga
þá ályktun að umbætur séu
ómögulegar í Rússlandi, á mikil-
vægum sviðum, hvað svo sem
valdsmönnum tekst að semja um
sín á milli.
Að gera lífið þungbært
Það sem treglega virðist ætla
að ganga að breyta til hins betra
í Rússlandi er sú tilhneiging hins
opinbera, að reyna með öllum
hugsanlegum aðferðum að gera
fólki lífið sem erfiðast og þungbæ-
rast. Opinberar stofnanir virðast
alls ekki hafa það markmið að
þjóna fólki í samræmi við tiltekn-
ar reglur, heldur aðallega að tefja
fyrir og tmfla fólk við það sem
það er að gera. Fyrir þetta líður
allt einkaframtak, einkum það
sem er í smáu sniði, eins og til
dæmis húsbyggingar fólks eða
dútl í kringum sumarbústaði sína.
Sumarbústaðabyggingar em
líklega besta dæmið um það,
hvernig fólk þarf að heyja harðan
bardaga við embættismenn og
skrifstofufólk til að fá einföldustu
í SVEITUM fyrrum Sovétríkjanna hefur fátt breyst til batnaðar.
málum framgengt. Sumarhúsa-
menningin í Rússlandi er annars
saga útaf fyrir sig. í öllum stærstu
borgum Rússlands, einkum þó í
Moskvu og Pétursborg þykir
mönnum sumarið hafa farið fyrir
lítið ef ekki gefst tími til að dvelj-
ast um hríð í sumarhúsi einhvers-
staðar fyrir utan borgina. Hér á
árum áður lagði fólk gífurlega
hart að sér til að koma sér upp
sumarhúsi, og í Moskvu var það
til dæmis furðu algengt að fólk
ætti heilt hús uppi í sveit, þótt
inni í bænum hírðist það í örs-
máum blokkaríbúðum eða jafnvel
í félagsíbúðum, þar sem fleiri en
ein fjölskylda mátti deila eldhúsi
og baði. Margir voru árum saman
að smábyggja sér hús, fyrst þurfti
að útvega sér land, svo fá bygg-
ingarleyfí og svo var hægt að
hefjast handa og með útsjónar-
semi, sparnaði og óhemju mikilli
vinnu mátti koma sér upp þægi-
legasta afdrepi, jafnvel stóru húsi
ef efnin voru sæmileg.
En um þessar mundir er lítið
byggt í Moskvuhéraði og þeir fáu
sem byggja eru almennt tor-
tryggðir og taldir hafa auðgast
með vafasömum hætti, því fyrir
það fyrsta eru byggingarefni öll
hafa yfír stimplum að ráða eða í
þeirri aðstöðu að fólk þurfí á und-
irskriftum þeirra að halda væri
flónska að notfæra sér það ekki.
Til þess að fá byggingu sam-
þykkta, gaslagnir eða rafmagns-
lagnir, þarf her manns að kanna
hvernig verkið hafí verið unnið,
svo dæmi sé tekið. Sjálfsagt er
það ekki öðruvísi í Rússlandi held-
ur en í öðrum Iöndum, ekki nema
að því leyti, að rússnesku embætt-
ismennirnir virðast líta á það sem
sérstakan greiða við fólk að þeir
sinni starfí sínu eins og þeir eiga
að gera. Til þess að fá eftirlits-
mann til að koma á staðinn þarf
því undantekningarlítið að borga
sérstaklega, méð öðrum orðum
múta honum til að koma. En þá
tekur ekki betra við. Reglur um
byggingar, einkum um hverskyns
lagnir, eru svo nákvæmar í Rúss-
landi að eftirlitsmaðurinn getur
eiginlega alltaf gert athugasemd-
ir, neitað að skrifa undir, og sagst
verða að koma aftur eftir að eitt-
hvert tiltekið smáatriði hafí verið
lagfært. Til þess að koma í veg
fyrir slíkar ófarir verður sumar-
hússeigendinn að stinga einhveiju
til viðbótar að embættismannin-
um, til þess er leikurinn gerður.
Öllum þarf að múta
Svona er hægt að halda áfram
endalaust og afleiðingin er sú að
einföldustu hlutir dragast von úr
viti og verða svo flóknir að venju-
legu fólki stendur ógn af. Um
leið og búið er að múta einum
þarf að múta þeim næsta líka,
því um leið og einn hefur litið
framhjá einhveiju smáatriði verð-
ur að sjá til þess að aðrir geri það
sömuleiðis.
Nú væri það vissulega í al-
mannaþágu að einfalda reglurnar
og gera eftirlitið virkara en þann-
ig gerist það nú ekki. Embættis-
mennirnir reynast nefnilega líka
vera sérfræðingar og eiga auðvelt
með að sýna fram á að allar breyt-
ingar á kerfínu séu til hins verra.
Sömu embættismenn eru líka þeir
einu sem geta gefið skikkanlegar
upplýsingar um kröfur sem gerðar
eru til húsbygginga eða lagna, en
slíkar uþplýsingar virðast varð-
veittar betur en ríkisleyndarmál.
Og svo er það auðvitað lífsspurs-
mál fyrir embættismennina, að
halda öllu óbreyttu. Venjulegur
deildarstjóri eða skrifstofumaður
í stofnun af því tagi sem fer með
byggingaeftirlit, getur haft
100-200 þúsund rúblur í laun á
mánuði, eða sem svarar til
4-7.500 krónum. Hann getur
hinsvegar hæglega krafist 30 til
50 þúsund rúblna fyrir eina heim-
sókn og undirskrift.
Embættismaður með stimpil
getur þessvegna vel verið með
tekjur upp á eina til tvær milljón-
ir rúblna á mánuði, ef hann er
nógu útfarinn.
Þetta dæmi úr sveitinni lýsir
venju sem nær út yfír allt rúss-
neskt skrifræði. Svona gera allir,
það er ekkert til sem heitir lög-
mætur gangur hlutanna, þegar
farið er eftir reglunum stendur
allt í stað, ekkert mál fæst af-
greitt. Þannig hefur það alltaf
verið og er nema von að rússnesk-
ur almenningur freistist til að
draga þá ályktun að þannig verði
það áfram? Svo mikið er víst, að
hversu trúverðugt sem Rússum
kann að takast að gera lýðræði
sitt út á við með ti'ð og tíma, þá
bendir enn ékkert til þess að
stjómvöldum í Rússlandi sé að
takast að breyta því grundvallar-
viðhorfi fólks til hins opinbera að
það sé versti fjandinn og óforbetr-
anlegt.
Italskir siómenn myrtir
Murayama flutt-
ur á sjúkrahús
Napólí. Reuter.
Réttað í
Simpson-
málinu
Los Angeies. Reuter.
FYRRUM ruðningshetja og kvik-
myndaleikari, O.J. Simpson, eyddi
47. afmælisdegi sínum í fangelsi
í gær, eftir að dómari í Los Angel-
es hafði kveðið upp úr með að
rétta skuli í máli Simpsons, sem
er gefíð að sök að hafa myrt fyrr-
um eiginkonu sína og vin hennar.
Næg sönnunargögn
Dómarinn, Kathleen Kennedy-
Powell, sagði í úrskurði sínum á
föstudag að réttinum þætti að
sönnunargögn nægðu til þess að
grundvöllur væri fyrir sterkum
grunsemdum um að hinn ákærði
væri sekur. Hún gerði Simpson
að mæta til formlegrar ákæru 22.
júlí.
Sérfræðingar lögreglu í Los
Angeles sögðust í gær hafa rann-
sakað blóð sem fannst nærri
morðstaðnum, og komist að því
að það flokkur þess var sá sami
og Simpsons. Sá blóðflokkur væri
mjög sjaldgæfur.
Róm. Reuter.
MÚSLIMSKIR ofsatrúarmenn í
Alsír myrtu sjö italska sjómenn á
fimmtudag og hefur ódæðið vakið
mikinn óhug á Italiu. Móðir eins
sjómannanna grætur hér við kistu
hans, þegar komið var með lík sjó-
mannanna til Napólí í gær. Frétta-
skýrendur sögðu að atburðurinn
sýndi fram á nauðsyn þess að Vest-
urlönd snerust til varnar gegn
ofsatrúaröflum í röðum múslima
og það væri vart tilviljun að öfga-
mennirnir hefðu látið til skarar
skríða þegar fundur leiðtoga sjö
heistu iðnríkja heims, G-7, var að
hefjast í Napólí. „Þeir voru skorn-
ir á háls í svefni eins og skepn-
ur“, var fyrirsögnin í dagblaðinu
L’Indipendente. Fómarlömbin
voru áhöfn kornflutningaskipsins
Lucina, er lagt hafði að bryggju
í hafnarborginni Jijel, um 300 km
austan við Algeirsborg. Mennirnir
vora á aldrinum 24 til 49 ára.
VIÐRÆÐUR leiðtoga sjö helstu
iðnríkja heims hófust í Napólí í gær
án þátttöku japanska forsætisráð-
herrans, Tomiichi Murayama, sem
varð að draga sig í hlé vegna veik-
inda. Murayama var fluttur í skyndi
á sjúkrahús á föstudagskvöld þegar
hann varð veikur við hátíðarkvöld-
verð leiðtoganna sjö.
Japanski forsætisráðherrann
þjáðist af bólgu í meltingarfærum,
en eftir læknisskoðun hafði ekkert
komið fram sem benti til þess að
annað þjáði hann. „Við höfum eng-
ar áhyggjur, hann nær sér,“ sagði
ritari ráðherrans í gær.
Aðstoðarforsætisráðherrann, Yo-
nei Kono, hljóp í skarðið fyrir
Murayama á morgunfundinum í
gær, en ekki var vitað hvort Muray-
ama myndi treysta sér til þess að
sitja síðdegisfundinn.
Aðstoð til Úkraínu
Leiðtogarnir samþykktu í gær
að veitt skyldi 100 milljónum doll-
ara í aðstoð til Úkraínu, til þess
að loka Tsjernóbyl kjamorkuverinu.
Aðstoðin kemur í kjölfar 125 millj-
óna dollara sem leiðtogar ríkja Evr-
ópusambandsins ákváðu á fundi
sínum á Korfú í síðasta mánuði,
að veita til Úkraínu í sama til-
gangi. Enn vantar því nokkuð upp
á að Úkraínu verði veittur sá 300
milljóna dollara styrkur sem Evróp-
uráðið hefur ákveðið að skuli verða
fyrsta skrefíð til áætlunar um end-
anlega lokun Tsjemóbyl-versins og
byggingu þriggja, nýrra kjarnaofna
í staðinn.
Missætti
Það verður væntanlega niður-
staða fundar G7 að sá efnahags-
bati sem náðst hefur í heiminum
muni ekki duga til þess að skapa
störf fyrir þær 24 milljónir manna
sem eru atvinnulausar, í ljósi harðn-
andi samkeppni frá Asíulöndum og
öðrum svæðum þar sem laun eru
lág. En nokkurt missætti kom í ljós
við hátíðarkvöldverðinn á föstudag.
John Major, forsætisráðherra Bret-
lands, og Silvio Berlusconi voru
fylgjandi því að létt yrði að reglu-
gerðum um vinnumarkaðinn, en
Francois Mitterand, Frakklandsfor-
seti, og Bill Clinton, Bandaríkjafor-
seti, að það væri tilgangslaust að
skapa atvinnu með aðferðum sem
ykju enn á fátækt þeirra sem verst
væru stæðir.