Morgunblaðið - 17.12.1994, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Svona áfram með moksturinn Friðrik. Við Stubbur og Kubbur ætlum að vera bestu jóla-
sveinamir í ár . . .
Þingfrestun um
miðja næstu viku
Bréf frá Alþingi
Óvenjulítil átök hafa verið á Alþingi nú síð-
ustu dagana fyrir jól, og í umfjöllun Guðmund-
ar Sv. Hermannssonar kemur fram, að það
gæti stafað af væntanlegum kosningum.
NÚ líður að lokum haust-
þingsins en áætlað er að
miðvikudagurinn 20. des-
ember verði síðasti þing-
dagur fyrir jólaleyfi þingmanna. Vor-
þingið verður síðan stutt því þing-
störfum á að ljúka 24. febrúar svo
þingmenn geti snúið sér af krafti að
kosningabaráttunni.
Síðustu tvær vikurnar fyrir jóla-
leyfi þingmanna eru venjulega mikill
átakatími í þinginu. Þá er fjárlaga-
vinna í fullum gangi og hagsmuna-
aðilar beijast hart um krónurnar í
ríkiskassanum. Einnig leggja ríkis-
stjórnir gjarnan fram skattafrum-
vörp, venjulega um hærri skatta, og
frumvörp um ýmiskonar ráðstafanir
í ríkisfjármálum, venjulega um nið-
urskurð á ríkisútgjöldum.
I þetta skipti eru það þó ekki
óvenjuhörð átök sem setja svip á
þinghaldið. Þingið hefur þvert á
móti verið sérstaklega dauflegt; um
það eru flestir þingmenn sammála.
Því er raunar haldið fram að kosn-
ingaþing séu sjaldnast mikil átaka-
þing, gagnstætt því sem margir
kynnu að halda. Þá reyni ríkisstjóm-
ir gjaman að forðast að leggja frarn
mál sem gætu orðið mjög umdeild
og gefið stjórnarandstöðunni góð
sóknarfæri. Stjómarandstæðingar
segja að þetta hafí verið sérstaklega
áberandi í vetur og sé til marks um
þreytuna í stjórnarsamstarfi Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks sem
hafi orðið lítið þanþol.
Stjórnarsinnar segja hins vegar
að stjórnarandstaðan hafi ekki náð
sér á strik vegna giímu við ýmiskon-
ar vandamál í eigin röðum, svo sem
framboðsdeilur í Alþýðubandalaginu,
tilvistarkreppu í Kvennalista og for-
ustuskipti í Framsóknarflokki og því
sé slagkrafturinn lítill.
Fjárlagafrumvarpið sem lagt
var fram í haust, bar þess
þó óneitanlega merki að
ekki var ætlunin að stofna
til stórátaka og skattafrumvarpið,
sem ríkisstjórnin lagði fram í þessari
viku, miðaði einkum að því að lækka
skatta, frekar en hækka þá. Þetta
hefur nokkuð þrengt stöðu stjórnar-
andstöðunnar enda er augljóslega
auðveldara að gagnrýna skattpín-
ingu en ívilnandi aðgerðir. Því hefur
spjótunum verið beint að því að
skattalækkunin virðist frekar koma
tekju- og eignameira fólki til góða
en þeim lægra launuðu.
Önnur umræða um fjárlagafrum-
varpið var á þriðjudag og atkvæða-
greiðsla var daginn eftir. Atkvæða-
greiðsla um fjárlög, bæði eftir aðra
og þriðju umræðu, hefur oft tekið
langan tíma. Þingmenn stjórnarand-
stöðu vilja þar gera grein fyrir at-
kvæði sínu og biðja gjarnan um
nafnakall til áð fá fram afscÖðu ein-
stakra þingmanna til einstakra mála
skýrt fram. En í þetta skipti tók at-
kvæðagreiðslan einungis rúman hálf-
tíma.
Það stafar væntanlega að nokkru
ieyti af því að rafrænt atkvæða-
greiðslukerfí þingsins gerir nafna-
kall nú óþarft, þvi nú skráir tölva
hvernig hver og einn þingmaður
greiðir atkvæði. En sjálfsagt er
ástæðan einnig sú að helstu átaka-
svæði fjárlaganna bíða þriðju um-
ræðu, svo sem framlög til heilbrigð-
ismáia, háskólans og landbúnaðar-
mála.
Landbúnaðarmálin eru helst
talin geta þvælst fyrir á
endasprettinum, en þar eru
það einkum stjómarliðar
sem togast á bak við tjöldin. Land-
búnaðarnefnd þingsins sendi frá sér
skriflegt álit um íjárlagafrumvarpið
þar sem vakin er athygli á ýmsum
málum sem fé er talið vanta til, eink-
um stuðningsaðgerðir við landbúnað-
inn í samræmi við búvörusamning
ríkisins og bændasamtakanna, og
jarðræktarframlög. Þetta tengist
einnig afgreiðslu frumvarps um
fjáraukalög fyrir þetta ár en þessir
liðir bíða einnig þriðju umræðu um
það frumvarp.
Stjórnarflokkamir hafa ekki verið
sammála um það hvemig taka eigi
á þessum málum. Alþýðuflokksmenn
hafa tregðast nokkuð við að sam-
þykkja framlag úr ríkissjóði til þess-
ara mála en sjálfstæðismenn í fjár-
laganefnd hafa lagt áherslu á að
Byggðastofnun fái framlag til að
geta aðstoðað sauðfjárbændur vegna
samdráttar í greininni.
Af öðrum óleystum málum innan
fjárlaganefndar má nefna fjárþörf
Landhelgisgæslunnar vegna reksturs
nýrrar björgunarþyrlu. í fjárlaga-
fmmvarpinu er ekki gert ráð fyrir
sérstöku framlagi heldur spari stofn-
unin í öðmm rekstri á móti. Nú hef-
ur Gæslan lagt fram kröfu um að
fá verulega hækkun á fjárlögum, þar
af 107 milljónir vegna og væntanlega
er talsverður stuðningur innan
stjómarflokkanna við þetta erindi.
Nú er áætlað að síðasta umræða
um fjáraukalög fyrir þetta ár verði
á þriðjudag og þriðja og síðasta um-
ræða um fjárlagafrumvarpið þá um
kvöldið. Á miðvikudag er síðan gert
ráð fyrir síðustu umræðu um lánsfjár-
lög næsta árs og loks atkvæða-
greiðslu um fjárlagafmmvarpið.
650 pör bíða glasafrjóvgunar
Yfir tveggja
o g hálfs árs bið
FÉLAGAR í Tilveru,
samtökum gegn
ófijósemi, héldu
fund seinasta fimmtu-
dagskvöld í því skyni að
ræða og kynna viðhorf sín
til glasafijóvgunardeildar
kvennadeildar Landspít-
ala, framtíð glasafijóvg-
ana og greina frá eigin
reynslu í því sambandi.
Landlæknir skilgreinir
ófijósemi sem sjúkdóm og
er talið að hann hijái um
15% hjóna á barneignar-
aldri. Glasafijóvgunar-
deild Landspítala tók til
starfa í október 1991. í
upphafi var stefnt að því
að meðhöndla 100-150
pör á ári en þeim hefur
verið fjölgað í 250 á ári
og hafa yfir 600 verið til meðferð-
ar á deildinni til þessa. U.þ.b.
þriðja hver meðferð hefur leitt til
fæðingar og hafa á þriðja hundrað
börn fæðst til þessa.
Margrét Jóhannsdóttir, einn
forsvarsmanna Tilveru, segir að
stækkun glasafijóvgunardeildar
sé afar aðkallandi til að stytta
biðlista og skapa svigrúm fyrir
nýjungar. Áætlaður kostnaður
vegna breytingar á húsnæði deild-
arinnar er 32 milljónir kr. og um
10 milljónir kr. vegna tækja-
kaupa, en helst vantar fósturvísa-
frysti og smásjárfijóvgunarbúnað.
Að sögn Margrétar hefur fryst-
ir til að frysta fósturvísa algeran
forgang. „Við fengum nýlega þær
gleðifregnir að velgjörðarmenn
glasafijóvgunadeildar Landakots
hefðu mikinn áhuga á að gefa
frystinn og ef af verður yrði hann
afhentur í febrúar. Þetta er mjög
fyrirferðarlítið tæki, en gerir stór-
kostlega hluti og sparar háar fjár-
hæðir þegar til lengri tíma er lit-
ið. Smásjárftjóvgunarbúnaðurinn
veldur hins vegar byltingu í með-
ferð á ófijósemi karla. Áður var
eina lausnin, ef að ófijósemin iá
hjá karlinum, að fá gjafasæði, en
ef þessi búnaður kemur, má segja
að hann útrými þörfinni fyrir það.
Aðeins mun þurfa eina sæðis-
frumu í hvert egg, en með venju-
legri glasafijóvgun er lágmark
að sæðisfrumur séu um tvær
milljónir talsins eftir val. Smásjár-
fijóvgunarbúnaður er sagður
kosta um 4 milljónir kr., en það
þýðir lítið að fá það tæki til lands-
ins fyrr en deildin hefur verið
stækkuð, en hún er nú í að aðeins
72 fermetra húsnæði.“
- Hversu margir bíða þess nú
að komast í glasafrjóvgun hér á
landi?
„í dag eru um 650 pör, eða
1.300 einstaklingar, á
biðlista eftir að komast
í glasafijóvgun hér-
lendis. Stór hópur fólks
fær auk þess ekki
skráningu á biðlistann
sökum þess að glasafijóvgunar-
deildin hefur ekki aðstöðu eða
tæki til að veita því aðstoð. Eftir
að tölk kemst á biðlistann, er um
tveggja og hálfs árs löng bið eft-
ir aðgerð sem aðeins eru um 35%
líkur á að heppnist. Ferlið er mjög
langt; fólk þarf að hafa verið í
sambúð í tvö ár áður en það kemst
á lista og þá er fólk að minnsta
kosti búið að reyna að eignast
barn í eitt ár. Síðan tekur hálft
til eitt ár að gangast undir rann-
sóknir til að uppgötva hvar vand-
inn liggur og síðan að bíða í tvö
og hálft ár. Fólk sem byijar í dag
að reyna að eignast barn, getur
átt von á að komast í sína fyrstu
meðferð árið 1999. Takist hún
ekki, fer það í næstu aðgerð árið
2002.
Ég hef persónulega farið í þijár
aðgerðir, bæði til Belgíu og Bret-
lands. Þetta tekur mjög misjafn-
lega á fólk því það ér misjafnlega
viðkvæmt. Ég fór í fyrstu með-
ferðina um jólin 1993 og var al-
veg viss um að hún myndi heppn-
ast. En fósturvísarnar héldust
ekki og niðurstöðurnar voru nei-
kvæðar, sem var geysilegt áfall.
Þá vildi ég fara strax aftur til að
reyna þá þijá fósturvísa sem voru
eftir. Tveimur mánuðum síðan var
reynt aftur og aftur voru niður-
stöður neikvæðar, og síðan var
reynt í þriðja sinn í október síðast-
liðnum, en án árangurs. Hálfur
mánuður líður frá því að fósturvís-
arnir eru settir upp þangað til
fólk veit hvort svarið er jákvætt
eða neikvætt, og sá biðtími er
gífurlega erfiður. Ég á enga
möguleika á að komast í meðferð
hér á íslandi vegna tækjaleysis
að óbreyttu, þannig að fjórða til-
raun veltur á því hvort og hvenær
við hjónin getum safnað fyrir
næsta skipti. Smásjárfijóvgun
kostar um hálfa milljón króna í
beinan sjúkrakostnað, en síðan
bætist við flugfar, gisting og ann-
að uppihald. Þar að auki þarf fólk
gjarnan að fara í viðtal og rann-
sóknir ytra, halda síðan heima og
fá tíma mánuðum síðar. Við höf-
um farið fimm sinnum út til að
komast í þijár meðferðir. Kostn-
aður okkar nú er í kringum
1,2-1,5 milljónir. Hérlendis
greiða sjúklingar á bilinu 35-55%
meðferðarkostnaðar, sem er um
205 þúsund krónur alls. Upphaf-
lega áttum við ekki að fá krónu
greidda úr Tryggingastofnun, en
eftir að við höfðum rætt við þáver-
andi heilbrigðisráðherra, Guð-
mund Árna Stefánsson, fengum
við 240 þúsund króna styrk frá
Tryggingastofnun, eða um helm-
ing af beinum sjúkra-
húskostnaði.
Auk mikils kostnað-
ar er þungbært að geta
ekki notað sér þjónustu
bestu glasafijóvgunar-
deildar í heimi, sem er hérna á
Islandi. Árangurinn hér er um
35%, sem er talsvert betri en
meðaltalið annars staðar í heimin-
um. Erlendir sérfræðingar hafa
sýnt áhuga á glasafrjóvgunar-
deildar Landspítala, sökum hins
góða árangurs hennar. Við leggj-
um til að þær 40 milljónir sem á
vantar verði settar í deildina og
biðlistar hreinsaðir upp. Á meðan
verði gert átak til að markaðs-
setja deildina fyrir þijá hópa helst;
í fyrsta lagi þá sem komast ekki
á biðlista, í öðru lagi íslendinga
sem búa ytra ásamt erlendum
maka og njóta ekki íslensks heil-
brigðis- og tryggingakerfis og í
þriðja lagi útlendinga. Þarna eru
e.t.v. tekjumöguleikar, því fólk fer
þangað sem vonin er mest.“
Besta glasa-
frjóvgunar-
deild í heimi