Morgunblaðið - 10.02.1995, Síða 26

26 B FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Hefja þarf undir-
bíining iuidii'
viðgeröir og vi<V
liald sem fyi'sl
Margir vanmeta þann tíma stórlega, sem þarf til
tæknilegs undirbúnings á verkum, segir Guð-
mundur Guðmundsson, verkfræðingur hjá Sam-
tökum iðnaðarins, og halda jafnframt, að hægt
sé að fá verktaka til þess að annast umfangsmik-
ið verk með nánast engum fyrirvara.
UNIRBÚNINGUR undir við-
gerðir og viðhald á húseignum
tekur oft langan tíma, ekki hvað
sízt í stórum fjölbýlishúsum. í fyrsta
lagi þarf að taka ákvörðun um,
hvað og hve mikið
á að gera og svo
þarf að finna leiðir
til fjármögnunar á
framkvæmdunum.
Hönnun, ástands-
greinring, gerð
eftir Magnús verklýsinga og út-
Sigurðsson boðsgagna getur
oft tekið lengri
tíma en ætlað var og þá er eftir
að finna verktaka til þess að fram-
kvæma verkið. Þetta kom fram í
viðtali við Guðmund Guðmundsson,
verkfræðing hjá Samtökum iðnað-
arins nú í vikunni. — Þessi ferill
tekur oft lengri tíma en fólk gerir
sér grein fyrir, segir Guðmundur.
— Því vil ég hvetja alla þá, sem
hyggja á framkvæmdir af þessu
tagi í sumar að hefja undirbúning
sem fyrst.
— Margir vanmeta þann tíma
stórlega, sem þarf til þess að und-
irbúa verk tæknilega og halda jafn-
framt, að hægt sé að fá verktaka
til þess að annast umfangsmikið
verk með nánast engum fyrirvara,
heldur Guðmundur áfram. — Þetta
fólk lendir síðan gjaman í stökustu
vandræðum, af því að of seint var
farið af stað og háannatíminn fyrir
verklegar framkvæmdir skollinn á.
Vegna ónógs undirbúnings geta
þessar viðgerðir líka oft dregizt á
langinn, því að ekki ósjaldan kemur
fleira í Ijós, sem þarf að laga, þeg-
ar framkvæmdir eru hafnar.
— Oft er líka verið að bjóða
verk út á versta tíma, kannski í
júlí og jafnvel seinna, heldur Guð-
mundur áfram. — Þá fást stundum
ekki tilboð frá öðrum en fúskurum,
vegna þess að fagaðilamir hafa þá
jafnvel miklu meira en nóg að gera.
Þess vegna er betra að bjóða út
verk fyrr á árinu. Þá fast betri verk-
takar, hagstæðari tilboð og álag á
verktakanna er minna. Sveigjan-
leikinn í framkvæmd verksins verð-
” ’ár meiri og þeir geta sinnt því betur.
Það kemur ekki ósjaldan fyrir,
að þeir sem þurfa að standa í við-
gerðum yfir háannatímann, eyði-
leggi sumarleyfin fyrir sér af þeim
sökum. — Ætlunin var að láta við-
gerðina fara fram fyrri hluta sum-
ars, áður en en farið er í fríið en
svo fæst ekki verktaki á réttum
tíma, segir Guðmundur. — Síðan
dregst verkið fram á sumarfrístím-
ann og jafnvel lengur.
Það má vinna að ýmsum verkleg-
um undirbúningi, þó að enn sé vet-
ur. Þar má nefna háþrýstiþvott,
alls konar múrbrot, smíði verkpalla
og margt fleira. — Mörg viðgerðar-
efni eru líka orðin miklu betri og
þróaðri en var og þola mun meiri
sveiflur í hitastigi en áður og hafa
jafnframt breiðara notkunarsvið,
segir Guðmundur. — Einnig er það
farið að tíðkast að byrgja heilar
hliðar á húsum og vinna að við-
gerðunum í skjóli. Af þessum sök-
um er framkvæmdatiminn á við-
gerðasviðinu stöðugt að lengjast og
margir verktakar famir að stunda
viðgerðir að einhveiju leyti nánast
árið um kring.
Fagaðilar vinni verkin
— Við val á verktökum er áríð-
andi, að fólk skipti einungis við
fagaðila, heldur Guðmundur áfram.
— í svonefndri Viðgerðadeild
Samtaka iðnaðarins eru 26 fyrir-
tæki, sem sérhæfa sig á viðgerða-
sviðinu og það má fá lista yfír þessi
fyrirtæki hér á skrifstofu Samtaka
iðnaðarins, hjá Húseigendafélaginu
og hjá Neytendasamtökunum. Þess-
ir þrír aðilar skipa stjórn deildarinn-
ar ásamt fulltrúa frá Rannsóknar-
stofnun byggingariðnaðarins. Þetta
auðveldar fólki val á verktökum,
en það er líka hægt að leita til
meistarafélaganna. Miklu máli
skiptir, að leitað sé til félagsbund-
inna aðila, því að komi upp ágrein-
ingur, þá er alltaf hægt að leita til
viðkomandi fagfélags um aðstoð við
að leysa úr honum.
Að sögn Guðmundar fá starfs-
menn hjá Samtökum iðnaðarins oft
mikið af símhringingum, einkum
þó á vorin og sumrin, frá fólki sem
skipt hefur við verktaka, er komu
jafnvel að fyrra bragði og buðu
fram þjónustu sína eða gerðu tilboð
eftir einhverri auglýsingu. Margir
hafa kallað þessi fyrirtæki vorflug-
ur, því að þau spretta upp á vorin
og láta svo gera sig upp á haustin
eða einfaldlega hverfa. Þessi fyrir-
tæki ráða oft yfír lítilli fagþekkingu
og útkoman er því hreint, fúsk.
— Það stenzt ekkert, viðgerðim-
ar eru rangt metnar og kannski er
verið að saga, bijóta og fræsa miklu
meira en þarf, segir Guðmundur. —
Oft bjóða þessir aðilar upp á alls
konar töfralausnir og töfraefni, sem
þeir flytja jafnvel inn sjálfír og eiga
að geta allt. Það vill lika gjaman
dragast að ljúka verkinu og viðbót-
arkröfur era settar fram. Verst er,
að það liggja kannski engar verk-
lýsingar til grundvallar verkinu og
enginn veit því nákvæmlega hvað
átti að gera. Enginn veit því í raun-
inni, hve hár reikningurinn verður
að íokum. Þetta er líkast því að
vera með samþykktan en óútfylltan
víxil.
Það verður því ekki áréttað nóg-
samlega, að fólk skipti við faglega
verktaka á skrá hjá Samtökum iðn-
aðarins eða meistarafélögunum.
Síðast en ekki sízt þarf fólk að leita
sér upplýsinga um verktakann hjá
þeim, sem áður hafa leitað til hans
og fá vitneskju um, hver reynslan
af honum var.
Oft heyrist raddir um svokallaða
svarta starfsemi á viðgerðasviðinu,
þar sem engir skriflegar samningar
eru gerðir og verkkaupandinn fær
engar kvittanir fyrir því, sem hann
hefur greitt. Guðmundur var spurð-
ur, hvort nokkuð væri hæft í þessu.
UNNIÐ að umfangsmiklu viðhaldi á háhýsi við Austurbrún sl. sumar.
getur svikið undan skatti og losnar
þar að auki við alla ábyrgð á verk-
inu. Það má því með sanni segja,
að sumir ofmeti ávinning sinn mjög
af nótulausum viðskiptum.
Þetta gerir líka heilbrigðum fyrir-
tækjum, sem starfa af heilindum,
mjög erfitt um vik. Þau greiða öll
opinber gjöld af sinn starfsemi og
hvorki viija né geta kep_pt við slíka
neðanjarðarstarfsemi. Oheiðarlegir
aðilar eyðileggja þannig fyrir hinum
með því að gera starfsgrundvöllinn
á þessu sviði miklu erfíðari en hann
annars þyrfti að vera. Þessir aðilar
ráða heldur ekki yfír þeirri fagþekk-
ingu á efnum og aðferðum, sem
þarf og ráða gjaman skólakrakka
í vinnu, sem hafa litla sem enga
þjálfun í þessum störfum og nánast
enga verkstjóm yfír sér.
Guðmundur bendir hér á, að hjá
Samtökum iðnaðarins sé lögð rík
áherzla á, að gerður sé skriflegur
verksamningur um hveija fram-
kvæmd. A skrifstofu samtakanna
að Hallveigarstíg 1 er hægt að fá
sérstök eyðublöð fyrir staðlaða
verksamninga, en það er hvorki
flókið né tímafrekt verk að fylla
þá út. Oft er hægt að nota þessi
eyðublöð beint, en í það minnsta
má nota þau til leiðbeiningar um,
hvernig slíkir samningar eiga að
vera. Staðlaðar verklýsingar má
líka fá hjá verklýsingabanka Rann-
sóknarstofnunar byggingariðnaðar-
ins, en þær lúta að múrviðgerðum,
trévirkjum, yfírborðsmeðhöndlun
svo sem málun, sílanböðun og
fleira.
— Eðli viðgerðaverkefna er með
þeim hætti, að alltaf getur eitthvað
óvænt komið upp og oft era orsak-
ir skemmdanna ekki fyrirfram ljós-
ar, segir Guðmundur. — Þegar far-
ið er að rífa frá klæðningu eða
bijóta upp gamlan múr, getur ýmis-
legt komið í ljós, sem enginn átti
von á. Verkin stækka og reikning-
arnir hækka og fólk heldur að það
sé verið að hlunnfara sig. Ef enginn
skriflegur samningur er til staðar,
rísa gjarnan deilur, sem jafnvel
enda i málaferlum. Því gera öll fyr-
irtæki í viðgerðadeildinni okkar
ávallt skriflega verksamninga, sem
byggja á verklýsingum.
Magntaka á verkinu er ennfremur
afar nauðsynleg að sögn Guðmund-
ar, en það er verkáætlun byggð á
faglegum grundvelli. Jafnframt er
mjög mikilvægt, að samið sé um
einingaverð en ekki heildarverð, því
að einingaverðin ráða verðinu að
lokum. — Magnið getur alltaf
breytzt, þó að búið sé að magntaka
verk og þama má sjá mikinn brest
hjá óvandaðri verktökum, segir Guð-
mundur. — Þegar þeir lenda í vand-
ræðum með verk, loka þeir jafnvel
á skemmdir, sem þeir hefðu annars
átt að taka og sem hefðu átt að
vera inni í verkinu.
Það er ekki nýtt, að kvartað sé
yfír vanefndum á þessu sviði og sú
spurning kemur strax upp, hvort
ástandið fari batnandi eða versnandi
að þessu leyti hér á landi? — Að
mínu mati er ástandið heldur að
batna, segir Guðmundur. — Það era
— Því miður er töluvert um svarta
starfsemi á þessu sviði, segir hann.
— En nótulausu viðskipti eru ekki
bara ólögleg heldur stór varasöm.
Þá hefur fólk í rauninni ekkert í
höndunum um, að þessi viðskipti
hafí farið fram.
Verkkaupandinn getur hvorki
sannað, að hann hafí átt viðskipti
við verktakann né heldur, að upp-
gjör við hann hafi farið fram. Það
ber enginn ábyrgð á verkinu og ef
verkaupandinn þarf að leita réttar
síns fyrir dómstólum, þá eru engin
gögn til um viðskiptin. Verkkaup-
andinn hefur þá líka tekið þátt í
ólöglegu athæfí og stendur því sjálf-
ur illa að vígi.
Enginn ávinningur fyrir
verkkaupandann
— Hagur verkkaupandans af
nótulausum viðskiptum er þar að
auki enginn, því að hann fær virðis-
aukaskattinn endurgreiddan af
vinnu við endurbætur og viðgerðir,
en þarf hvort sem er að greiða virð-
isaukaskattinn af efniskaupum í
öllum tilfellum, heldur Guðmundur
áfram. — Nótulaus viðskipti eru því
einungis hagur verktakans. Hann
Morgunblaðið/Sverrir
STÆRSTU verkefnin á sviði viðhalds og viðgerða eru í opinber-
um byggingum og mannvirkjum. Þessi myndarlegi vinnupallur
stendur við Hallgrímskirkju, sem gnæfir tíguleg við himin.