Morgunblaðið - 28.06.1995, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 28. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Rit um Fornaldarsögur Norðurlanda hjá Sorbonne
Islensk útfærsla á evr-
ópskri bókmenntatísku
LA MATIERE du Norde eða Efni-
viðurinn úr norðri er heiti nýrrar
bókar Torfa H. Tuliniusar, dósents
við Heimspekideild Háskóla ís-
lands, sem komin er út hjá bókaút-
gáfu Sorbonne-háskóla í París.
Umfjöllunarefni bókarinnar eru
fornaldarsögur Norðurlanda og
skáldaðar frásagnarbókmenntir á
íslandi á 13. öld eins og segir í
undirtitli hennar.
Evrópsk
bókmenntatíska
Tilgátan sem sett er fram í bók-
inni er sú að fomaldarsögur Norð-
urlanda komi fram á íslandi undir
lok tólftu aldar eða í upphafi hinn-
ar þrettándu þegar íslensk goða-
stétt er að breytast í stétt höfð-
ingja sem sækir sér menningar-
lega fyrirmynd til norsks aðals
sem sjálfur sækir fyrirmyndir til
aðals sunnar í álfunni. Á sama
hátt og franskir höfundar á tólftu
öld smíðuðu frásagnir um kappa
þeirrar fortíðar sem frönskum aðli
stóð næst - rómverskrar, kelt-
neskrar auk franskrar - unnu ís-
lenskir höfundar úr fornum kvæð-
um og frásögnum um fortíð nor-
rænna þjóða og bjuggu til það
form sem við köllum nú fomaldar-
sögur Norðurlanda. Þessar sögur
vom þvi sjálfstæð útfærsla íslend-
inga á bókmenntatísku sem
breiddist út um alla Evrópu á
þrettándu öld.
Tilgáta þessi er studd ýmsum
rökum. Farið er yfir eldri kenning-
Málverk Errós, Miðaldirnar,
prýðir kápu bókar Torfa H.
Tuliniusar, La Matiére du
Nord.
ar um tilurð fomaldarsagna og
sýnt hvemig fornaldarsögumar
kunna að hafa orðið til úr sam-
hliða þróun konungasagnaritunar
annars vegar og hetjukvæða hins
vegar. Einnig eru rannsakaðar sex
fomaldarsögur sem líklegt má
telja að séu frá þrettándu öld.
Greining á þeim leiðir í ljós að
þótt þær gerist í fjarlægri fortíð
fjalli þær samt sem áður um vem-
leika þrettándu aldar og oftar en
ekki um breytingar á samfélaginu
sem fylgja aðlögun íslenskrar
höfðingjastéttar að ýmsum þáttum
evrópskrar hirðmenningar. Að-
ferðin sem notuð er til að greina
þessar sex sögur byggir á goðsag-
nagreiningu mannfræðingsins
Claude Lévi-Strauss. Helsta
kennisetning hans er að frásagnir
sem tiltekin menning elur af sér
hljóta að endurspegla gildi hennar
og samfélagsskipan en jafnframt
þær mótsagnir sem búa í henni;
það em jú gildin og áhyggjuefnin
sem stjórna því hvað er frásagnar-
vert.
Egils saga
Seinni hluti bókarinnar er til-
raun til að beita sömu aðferð til
skilnings á Egils sögu Skalla-
Grímssonar. Eins og fomaldarsög-
umar er hún skoðuð fyrst og
fremst sem heimild um þrettándu
öldina. Niðurstaða höfundar um
söguna mun koma mörgum á óvart
en hún er sú að bygging hennar
sé í senn flóknari og þaulhugsaðri
en hingað til hefur verið talið og
auk þess að kristileg viðhorf og
hugsun búi mun meira en áður
hefur verið talið undir sögunni af
víkingnum og skáldinu Agli, þótt
ekki _sé það augljóst við fyrstu
sýn. í framhaldi af þessu er bent
á hugsanleg tengsl milli sögunnar
og atvika úr lífí Snorra Sturluson-
ar, sé hann höfundur sögunnar
eins og margir trúa.
Bókin er 303 síður að lengd og
kápu hennar prýðir myndin
L’époque médiévale eða Miðaldirn-
ar eftir Erró.
Sumartónleikar Þjóðkirkjunnar
Efnilegur
orgelleikari
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
INGIBJÖRG við nokkrar af
myndum sínum.
Fyrsta
sýning 81
árs lista-
manns
Fagradal. Morgunblaðið.
1 ARSÖLUM í Vík í Mýrdal reka
hjónin Símon Þ. Waagfjörð og Kol-
brún Hjörleifsdóttir gisti- og kaffi-
hús í gamla sýslumannshúsinu í
Vík, en einnig eru þau með markað
í bílskúr við húsið, en þar koma
handverksmenn úr Mýrdal með sína
muni til að selja á markaðinum.
Á kaffihúsinu stendur nú yfir
myndlistarsýning á verkum Ingi-
bjargar Jónsdóttur frá Dynjanda í
Arnarfirði, hún er sjálfmenntaður
alþýðulistamaður á 82. ári og hefur
ekki áður haldið sýningu á verkum
sínum, hún sækir gjarnan fyrir-
myndir til náttúrunnar. Myndirnar
eru málaðar með vatnslitum, olíu-
taulitum, taulitum og þurrkuðum
laufum.
Sýningin stendur yfir fram á
haust.
TONLIST
Dómkirkjan
ORGELTÓNLEIKAR
Kári Þormar lék verk eftir J.S. Bach,
Jón Nordal, Buxtehude og Liszt.
Mánudagur 26. júní 1995.
UNGUR orgelleikari, Kári Þorm-
ar, er stundar framhaldsnám í
Diisseldorf, lokaði sumartónleikum
Dómkirkjunnar. Kári er efnilegur
orgelleikari og sýndi það sérstak-
lega í g-moll fantasíunni og fúg-
unni (BWV 542), eftir J.S. Bach,
sem er eitt af meiriháttar orgelverk-
um meistarans, sérstaklega fúgan,
með sínu áhrifamikla stefí ogtveim-
ur mótstefjum, er Bach af miklu
listfengi spinnur saman í svo nefnd-
um þreföldum kontrapunkti.
Á undan þessu glæsiverki lék
Kári þijá sálmforleiki eftir Bach og
gerði mjög fallega, sérstaklega Li-
ebster Jesú. Til eru 6 útfærslur á
þessu sálmalagi en um þá 6. BWV
754, leikur vafi á að hún sé eftir
meistarann. Vel hefði mátt tilgreina
númerin á kóralforspilunum, því
Bach spann margar útfærslur yfir
sum vinsælustu sálmalögin.
Tokkatan eftir Jón Nordal var
hressilega leikin og þar mátti heyra
töluverða leiktækni hjá Kára.
Prelúdía í D-dúr (BuxWV 139),
eftir Buxtehude, er eins og mörg
verka þessa orgelsnillings frekar
laus í formi, hálgerð fantasía í
mörgum stuttum köflum. Kári lék
prelúdíuna mjög vel og náði furðu
vel að halda utan um þetta laus-
bundna en ágæta verk.
Lokaverk tónleikanna var
prelúdía og fúga yfir tónana'BACH,
eftir Franz Liszt. Þetta er tæknilega
erfítt verk, sem Kári skilaði í heild
með glæsibrag og er ljóst af
frammistöðu hans, að hér er á ferð-
inni efnilegur orgelleikari og þegar
vel kunnandi um margt. Smá
hnökrar í Bach-fúgunni og stutt hik
í Liszt-fúgunni verður að teljast
smálegt eitt, þegar til þess er horft
, að allt annað var vel gert, hending-
ar fallega mótaðar og raddskipan
látlaus og skýr.
Jón Ásgeirsson
-----» ♦ ♦----
Nýjar bækur
Lesnæt-
ur Þóru
ÚT ER komin
ljóðabókin Les-
nætur eftir
Þóru Jónsdótt-
ur. Þetta er sjö-
unda bók höf-
undar.
Fyrsta bók
Þóru, Leit að
tjaldstæði, kom út .1973 og sú
síðasta, Línur í lófa, 1991.
Útgefandi er Mýrarsel. Bókin
er 34 bls. Prentsmiðjan Oddi sá
um prentun og bókin kostar
1.950 krónur.
Morgunblaðið/Úlfar Ágústsson
LUDWIG Hoffmann við píanóið ásamt yngsta nemandanum,
Ástríði Öldu Sigurðardóttur, 15 ára Hafnfirðingi. Prófessor Hoff-
mann sagði að hún hefði mikla tónlistarhæfileika og afburða
hraða og næma fingravirkni.
Elska
starf mitt
Hinn eftirsótti píanókennari, prófessor
Ludwig Hoffmann, kveðst í samtali við Ulf-
ar Agústsson ávallt reyna að draga fram
persónueinkenni nemenda sinna og hvetja
þá til að rækta sinn eigin stíl
PRÓFESSOR Ludwig Hoffmann,
píanóleikari og kennari, var talinn
meðal fremstu píanóleikara Evrópu,
þegar hann hætti að koma fram
árið 1985, þá sextugur að aldri.
Hann er nú meðal eftirsóttustu
píanókennara Þýskalands og hefur
starfað sem prófessor við Tónlistar-
háskólann í Múnchen þar sem hann
býr, frá árinu 1970 auk þess sem
hann gegnir prófessorsstöðu við
Tónlistarháskólann í Vínarborg.
Hoffmann var með „Master
Class“ námskeið fyrir píanóleikara
á ísafirði í síðustu viku.
Tónlistarhátíðin Jónsmessutónar
var yfirskrift námskeiðsins og tón-
leika sem stóðu frá þriðjudegi til
laugardags á vegum Tónlistarskóla
ísafjarðar. Námskeið og tónleikar
voru afar vel sótt, en það vakti
nokkra athygli að. auk ungra af-
burðanemenda sem helst var vænst
á námskeið Hoffmanns komu kenn-
arar þeirra, sem vildu sitja við fót-
skör þessa meistara og auka þekk-
ingu sína.
Breytingar með
tónbandinu
í stuttu spjalli eftir námskeiðið
sagði Ludwig Hoffmann að mikil-
væg þróun hefði orðið á kennslu-
tækni frá stríðslokum, aðallega með
tilkomu upptökutækninnar. Hann
hefur um margra ára skeið tekið
leik nemenda upp á band sem hann
vinnur svo úr með þeim. Þetta
ásamt myndböndum og návígi
fjölmiðlunar hafi gert það að verk-
um að krafist er mikið meiri full-
komnunar af flytjendum, sem oft
bitnar á persónusköpun listamanns-
ins. Áður gátu menn breitt yfir
mistök í flutningi með tæknibrellum
byggðum á persónuleika eða út-
geislun, nú er ekki hægt að leyfa
sér slíkt.
„Ég reyni samt alltaf að draga
fram persónueinkenni nemenda
minna og hvet þá til að rækta sinn
eigin stíl, því kannski er mesta
hættan í fullkomnunaráráttu nútím-
ans að allir reyni að líkja eftir þeim
sem á hverjum tíma er talinn bestur
og að ná nákvæmlega sömu tækni.“
Björk og Gling gló
Hann nefnir Björk sem skemmti-
lega frumlegan listamann, þótt hann
sé ekki jafn hrifinn af öllu á plötunni
Gling gló komi fram mikil sköpunar-
gleði og sterk persónuleika- ein-
kenni, sem honum fínnst að Björk
ætti að rækta því hún hafí augljós-
lega mikla tónlista/hæfileika.
Tónlistin hefur alltaf mikið gildi,
en hann segist að jafnaði ekki kunna
að meta poppmúsik. Öðru gegni með
djassinn, þar megi fínna alvarlega
hugsandi menn.
Djassgeggjari?
„Erol Gardner.Oscar Peterson og
Miles Davies eru allt listamenn, sem
náðu djassinum inn á víðari brautir.
Þeirra tónlist mun lifa áfram meðal
klassískra tónbókmennta," að sögn
Hoffmanns. Hann nefnir líka Frank
Sinatra sem alvarlega hugsandi tón-
listarmann, sem hafí í gegn um djass
og blöndu af honum og annarri popp-
músik náð að skapa nýjar leiðir.
„Ég held að píanókennarar ættu
að vera góðir píanóleikarar til að ná
árangri. Það getur enginn kennt
skurðlækningar, sem ekki hefur sjálf-
ur skorið upp mann. Eitt af því sem
ég legg mikla áherslu á í kennslunni
er að nemandinn stoppi ekki við flutn-
ing. Stundum segi ég við þau: Hvem-
ig haldið þið að það væri ef dansmúsí-
kant gleymdi og hætti að spila, þá
þyrftu allir á gólfínu að hætta. Þar
má þetta ekki gerast og gerist ekki,
sama á að gilda við klassískan flutn-
ing.“
Mið-Evrópa langfremst
Þegar talið snýst að sjálfri tónlist-
inni aftur er Ludwig Hoffmann ekki
í neinum vafa um yfirburði mið-evr-
ópskrar klassískrar tónlistar. „Aust-
urríki, Frakkland og Þýskaland hafa
alið flesta þá tónsnillinga sem skapað
hafa merkustu tónlist heimsins til
þessa.“ Hoffmann segir að margir
nemenda hans séu frá Austurlöndum,
Kína, Kóreu og Japan. Þótt þeir séu
afburða hljómlistarmenn sem hafa
náð langt á Vesturlöndum, hafi þeir
enga minnstu hugmynd um tónlist
heimalandsins eða þekki tónlistar-
sögu þess. Hoffmann hefur setið í
20 ár í nefnd þeirri(DAAD) í Bonn,
sem úthlutar öllum styrkjum sem
Sambandslýðveldið veitir til námsdv-
alar erlendra námsmanna í tónlist í
Þýskalandi og til þeirra þýsku náms-
manna sem fá styrki til dvalar erlend-
is.
Hoffmann er viss um að miklar
framfarir verði á sviði tónmenntar í
framtíðinni, þótt erfítt sé að segja
til um hvaða leiðir verði farnar.
Ludwig Hoffmann sagði að lokum,
að hann _ vonaðist til að nemendúr
hans á Isafirði hafí haft gagn af
veru hans og vonast til að þeir hver
fyrir sig nálgist píanóið og músíkina
með örlítið nýjum hætti. Hann segist
alla tfð hafa elskað starf sitt og þyki
vænt um nemendur sína og því von-
ast hann til að þeim farnist vel á
tónlistarbrautinni.
Höfundur er fréttaritarí
Morgunblaðsins á Isafirði.