Morgunblaðið - 03.09.1995, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1995 19
seminni og skoðar skrár sem lækn-
irinn heldur yfir sjúklingafjölda og
sjúkdómsgreiningar.
Hér er algengt að fólk og fénað-
ur búi undir sama þaki og læknir-
inn hefur haldið fræðslufyrirlestra
um sjúkdómahættu af þeim völd-
um. Hann er sammála Sigurbjörgu
um það að bráðasta verkefnið í
þorpinu sé að koma á góðu vatn-
skerfi. Hér er ekkert rennandi vatn,
einungis óhreint vatnsbólið, sem
ýmsir sjúkdómar eigá upptök í.
Læknirinn hefur áhyggjur af fá-
tækt þorpsbúa, fólk sé oft orðið
mjög veikt þegar það leiti sér lækn-
ishjálpar. „Jafnvel þótt gjaldi fyrir
læknisheimsókn sé stillt í hóf eru
margir sem ekki geta séð af þeim
peningum. Pæstir hafa efni á því
að greiða fyrir sjúkrahúsdvöl, ég
tek heim til mín þá sem í raun og
veru þyrftu að leggjast inn á
sjúkrahús. Það er langt í næsta
sjúkrahús og við höfum ekki að-
gang að sjúkrabíl. Bíllinn minn
gegnir hlutverki sjúkrabíls í bráða-
tilfellum."
A leið út úr þorpinu lít ég vatns-
bólið hornauga. Þeir eru þar ennþá
að drykkju, asnamir, og ég hugsa
að hætti sjúkdómshrædds Vestur-
landabúa til vatnsþynnts ávaxta-
safans sem okkur var boðið upp á
í heilsugæslustöðinni.
Nabulus
Síðasti viðkomustaður okkar er
með öðrum og þróaðri hætti, borg-
in Nablus, sem er önnur stærsta
borgin á vesturbakkanum.
Heilsugæslustöðin er til húsa í
gamla borgarhlutanum. Þangað
sækir fólkið úr þorpunum í kring,
fátækt sveitafólk, sem notar ferð-
ina þegar það kemur að selja kjúkl-
inga og tómata á markaðnum.
Reyndar koma konur sem búsettar
eru í borginni til kvensjúkdóma-
læknisins sem hér starfar. Það er
kona sem gegnir því starfí og eigin-
mennirnir hvetja konur sínar að
leita til hennar. Þeim er illa við að
karlmenn skoði konurnar þeirra.
Við litumst um þegar Sigurbjörg
hefur lokið fundi sínum með starfs-
fólki heilsugæslustöðvarinnar. Hún
bendir á flatt þakið á húsinu og
segir að hér hafi oft verið lítill
vinnufriður.
„Hér í borginn var oft mikið um
óeirðir. Það var algengt að her-
menn væru grýttir og gijótkastar-
arnir flúðu-hér inn í gömlu borg-
ina. Hér eru þröngar götur og auð-
velt að fela sig. Uppi á þakinu
höfðu hermennirnir góða yfirsýn
yfir stóran hluta borgarinnar. Það
var erfitt fyrir starfsfólkið að vinna
við undirleik herstígvélanna, sem
glumdu á þakinu þegar hermenn-
irnir hlupu fram og aftur.“
Verkefni dagsins eru á enda.
Við ökum í gegnum borgina. Hér
búa 120.000 manns, en hér sést
ekki eitt einasta umferðarljós, þau
hafa verið íjarlægð. Ghassan segir
ástæðuna þá, að ísraelskir hermenn
og íbúar landnemabyggða hafi ver-
ið auðveld skotmörk gijótkastara
þegar þeir þurftu að stansa á rauðu
ljósi. Astandið í borginni er fjand-
samlegt landnemunum, þeim er
einungis óhætt að aka um vissar
götur, sem aðgreindar eru með
breiðu gulu striki. Á móti okkur
kemur hvítur Land Rover-jeppi,
gluggarnir varðir með vírneti.
Hann stansar og út úr honum stíg-
ur bílstjórinn, með vélbyssu á öxl-
inni. Annar bíll stansar fyrir aftan
jeppann. Ökumaður hans stígur út
og mundar byssu út í umferðina,
sem nú hefur stansað. Fljótlega eru
bílarnir tveir umkringdir herbílum
og hermennirnir raða sér upp þeim
til varnar.
Sigurbjörg segir eiganda bílsins
vera landnema. „Bíllinn hefur bilað
og sá sem á eftir kom var í sam-
floti með hinum. Þeir ferðast yfir-
leitt tveir eða fleiri saman, veija
hvern annan ef eitthvað kemur
fyrir. Venjulega eru herbílar snögg-
ir að koma þeim til varnar. íbúarn-
ir hér grýta landnemana hvenær
sem færi gefst, steinarnir eru
þeirra vopn.“
Það er fleira á seyði. Það er
búið að loka götunni í báða enda,
grænklæddir hermenn setja upp
vegartámla. Sigurbjörg segir þetta
gerast oft á þessum slóðum. „Þeir
eru að leita að sprengjum, oft er
grunsamlegum hlutum komið fyrir
nálægt lögreglustöðvum eða bygg-
ingum þar sem ísraelar halda til.
Þá eru sprengjusérfræðingar kall-
aðir til. Það getur tekið langan tíma
að fá alla á staðinn og á meðan
er ekkert hægt að gera annað en
að bíða þolinmóður."
Eftir langa stund getum við
haldið til aftur til Jerúsalem, og
ég hef gleggri mynd af lífi fólksins
á vesturbakkanum, sem lifir við
bág kjör, ótta og ófrið.
Yfirheyrslan
Næst þegar haninn galar er ég
á leið úr landinu. Það er óskemmti-
leg reynsla að lenda í yfirheyrslu
starfsmanns flugvallarins, sem
krefst þess að vita nákvæmlega
um allar mínar ferðir meðan á dvöl
minni stóð. Honum finnst ég grun-
samleg, vegna ferðalaga minna um
vesturbakkann og búsetu í hverfi
araba. Eg er spurð sömu spurning-
anna aftur og aftur og er í lokin
næstum farin að trúa því að ég
hafi alltaf ætlað mér að sprengja
í loft upp flugvélina, sem á að flytja
mig í annan og friðsamari heim.
Eftir þennan hreinsunareld er
gott að komast í biðsalinn á flug-
vellinum. Ég bíð eftir kalli út í flug-
vélina og hugsa til fínnsks starfsfé-
laga Sigurbjargar, sem var að fara
heim til Finnlands og kveið því að
kveðja skjólstæðinga sína. Það rifj-
ast upp fyrir mér það sem hún
sagði: „Hvernig á ég að kveðja
fólkið? Er hægt að segja við nokk-
urn mann: „Have a nice life in
Palestine"?
Höfundur er dagskrárfulltrúi.
RKÍ reisir
heilsugæslustöðvar
SIGURBJÖRG Söebech ásamt starfsmanni heilsugæslu-
stöðvarinnar í Al-Jiftlik.
RIKISSTJORNIR víða um heim
hafa veitt fjárhagslegan stuðning
til efnahagslegrar og félagslegrar
uppbyggingar á hernumdu svæð-
unum fyrrverandi, en þar fer nú
fram viðamikið uppbyggingarstarf
í kjölfar friðarsamninga. Ríkis-
stjórn íslands veitir til þessa verk-
efnis 90 milljónir króna á næstu
þremur árum og þar af hlaut Rauði
kross Islands 8 milljónir til ráðstöf-
unar. Ákveðið var að veija þeim
til þátttöku uppbyggingar heilsu-
gæslustöðva á vesturbakkanum og
Gaza-svæðinu.
í byijun árs 1994 hóf alþjóða-
nefnd Rauða krossins neyðarað-
stoð í formi fjárhagsaðstoðar til
210 heilsugæslustöðva á vestur-
bakkanum og á Gaza-svæðinu.
Heilbrigðisþjónusta þar heyrir nú
undir palestínsk stjórnvöld, sem á
engan hátt eru í stakk búin að
sinna þeirri þjónustu. Heilsugæslu-
stöðvarnar eru flestar á dreifbýlis-
svæðum, þar sem samgöngum og
allri félagslegri þjónustu er mjög
ábótavant. Þær þjóna um það bil
900.000 manns, sem ekki hafa
heilbrigðistryggingu og fá því ekki
ókeypis læknisþjónustu á ríkis-
reknum heilsugæslustöðvum. Að-
eins um 20% Palestínumanna hafa
slíka tryggingu, aðrir þurfa að
greiða gjald sem flestum er óviðr-
áðanlegt. Sameinuðu þjóðirnar
reka heilsugæslustöðvar í flótta-
mannabúðum, þær veita skráðum
flóttamönnum ókeypis læknisþjón-
ustu. Það segir sína sögu um að-
stæður Palestínumanna, að um það
bil helmingur þjóðarinnar nýtur
þeirrar þjónustu.
Sigurbjörg Söebech hefur víða
starfað sem hjúkrunarfræðingur,
en hefur starfað á vesturbakkan-
um í tæpt ár og er þetta fyrsta
verkefni hennar á þessum vett-
vangi. „Neyðaraðstoðin átti upp-
haflega að standa yfir í níu mán-
uði. Fljótlega varð ljóst að sá tími
dugði ekki til og var aðstoðin fram-
lengd um aðra níu mánuði til þess
að gefa palestínskum stjórnvöldum
tækifæri að aðlagast því sem við
erum að byggja upp. Á þeim tíma
tókst þeim ekki að útvega nægi-
legt fjármagn til að standa straum
af kostnaðinum. Því hefur verið
ákveðið að halda starfinu áfram
til næstu áramóta. Fyrstu níu
mánuðina greiddum við 25% af
rekstrarkostnaði heilsugæslu-
stöðvanna, með hliðsjón af því að
25% skjólstæðinganna gátu ekki
greitt fyrir þjónustuna. Næstu níu
mánuðina greiddum við 50% launa-
kostnaðar. Síðasta tímabilið mun-
um við halda við því áfram, þar
til síðustu fjóra mánuðina, þá
greiðum við 25% launanna."
Umsjón með 85 stöðvum
Starf Sigurbjargar felur meðal
annars í sér fjármála- og gæðaeft-
irlit. Hún hefur yfirumsjón með
85 heilsugæslustöðvum á norður-
hluta vesturbakkans. Aðeins er
hægt að heimsækja þrjár til fjórar
þeirra á dag, vegakerfinu er mjög
ábótavant og oft um langan veg
að fara.
Heilsugæslustöðvarnar eru
mjög mismunandi, sumar vanþró-
aðar í vanþróuðum þorpum, aðrar
með ný tæki og góða þjónustu.
Sigurbjörg segir starfsfólkið á
heilsugæslustöðvunum sýna ótrú-
lega getu og sveigjanleika. „Stöðv-
arnar eiga það sameiginlegt að
hafa lágmarks starfslið á lág-
markslaunum og er vinnuálagið
oft mikið. Margir starfa í óhæfu
húsnæði, þar sem hvorki er renn-
andi vatn, hiti né rafmagn. í þorp-
um sem eru mjög stijábýl og ein-
angruð eru starfandi „ferðaheilsu-
gæslustöðvar“, bílar sem ferðast
frá einu þorpi til annars, búnir
tækjum og tólum og nauðsynleg-
um fylgihlutum. Fyrir utan lækna
og hjúkrunarfræðinga sem starfa
í bílunum eru heilbrigðisráðgjafar
starfandi í þorpunum, þeir eru
búsettir þar og þekkja vel til heil-
brigðisástar.ds og félagslegra að-
stæðna íbúanna.“
Sendifulltrúarnir láta ekki vita
af ferðum sínum fyrirfram þegar
þeir heimsækja heilsugæslustöðv-
arnar. „I fyrstu vissum við ekki
hvort stöðvarnar væru starfandi,
væru ef til vill aðeins til á pappír-
unum, en í flestum tilfellum koma
heimsóknirnar skemmtilega á
óvart. Stöðvarnar eru yfírleitt vel
reknar og byggðar á stöðum þar
sem mikil þörf er fyrir heilsu-
gæslu. Ég er sannfærð um að fjár-
hagsaðstoðin hefur komið þar sem
hennar er virkilega þörf.“
Sigurbjörg segir sendifulltrúana
hafa safnað saman miklum upplýs-
ingum um vandamál heilbrigðis-
þjónustunnar á sjálfstjórnarsvæð-
unum. Þau muni gefa yfirvöldum
skýrslu þegar starfi þeirra lýkur.
„Það er ljóst að ekki er tii nein
einföld leið til þess að tryggja öll-
um palestínuaröbum á hernumdu-
og sjálfsstjórnarsvæðunum heil-
brigðisþjónustu. Utanaðkomandi
fjárhagsaðstoð er nauðsynleg ef
vel á að takast."