Morgunblaðið - 01.10.1995, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR .
IVIATARLIST///vab boróabi
Beethovenf
SAGNTBÆÐl/Hvemig á ab rústa skólakerfi?
Upphitaðar
leifar og ostmr
MATARVENJUR Beethovens má
ef til vil rekja til óreglulegs heimilis-
halds foreldra hans. Þess ber að
geta að móðir hans var kokkur að
mennt þannig að Beethoven kynnt-
ist fljótt sælkeramat.
T1 er greinargerð frá Scindler
(tónlistarmaður og góðvinur
Beethovens 12 síðustu árin sem
hann lifði) um mataræði hans síð-
ari árin sem hann lifði. „Hann fékk
sér kaffi í morgun-
mat, sem hann
útbjó sjálfur í gler-
kaffikönnu. Kaffi
virðist hafa verið
ómissandi næring
fyrir hann og hann
útbjó það á ná-
kvæman hátt.
Hann notaði 60
kaffibaunir í hvem bolla og taldi
þær iðulega, einkum ef vinir voru
í heimsókn." Hann hélt mikið upp
á pasta og fiskur var hans uppá-
hald. Hann bauð gjaman vinum til
sín á föstudögum til að snæða fersk-
an físk úr Dóná. Matur þurfti að
vera ansi illa matreiddur til þess
að Beethoven liti ekki við honum.
Þetta kom ósjaldan fyrir þar sem
hann borðaði oft mjög óreglulega
og ráðskonur hans vom oft að
marghita upp sama réttinn og
fengu gjarnan væna gusu af oft
ósanngjarnri gagnrýni varðandi
matseldina. Þá sagði hann gjaman:
„Súpan er vond.“ Og þar við sat.
Hér á eftir leyfi ég mér að þýða
lauslega klausu úr bréfi sem Beet-
hoven skrifaði bróðursyni sínum
Carl, í Baden 23. ágúst 1823 og
þar á B. greinilega í miklum ráðs-
konuvandræðum: „Hvað þjóninn
varðar, verður hann hér þar til við
hittumst á ný, af því að allt heimil-
ishald gömlu konunnar getur ekki
haldið lengur áfram, hún sér ekkert
lengur, né finnur lykt eða bragð -
veslings maginn minn er í stöðugri
hættu. Fyrmm ráðskonan í Josep-
hstadt hefur nú þegar boðið þjón-
ustu sína; hún væri betur til þess
fallin að starfa með ráðsmanni, en
þessi gamla þarfnast umönnunar
og hjálpar, og eldabuskan sem ég
sagði upp er algjört svín.“ Það hef-
ur semsé ekki verið eftirsóknarvert
starf að vera ráðskona hjá Beethov-
en af þessu að dæma. Aðalmáltíð
dagsins hjá honum var hádegisverð-
urinn en kvöldverðurinn var yfír-
leitt í fátæklegra lagi, súpudiskur
og leifar af hádegismatnum. Uppá-
haldsdrykkurinn var tært bergvatn
sem hann innbyrgði í miklu magni
á sumrin. Honum fannst gott að
fá sér bjór á kvöldin ásamt einni
pípu á meðan hann las blöðin. Því
miður var hann einstaklega hrifinn
af útþynntum vínum sem gerðu
veikbyggðum maga hans ekki gott,
en hann var ekki mikill drykkju-
maður þó svo honum þætti gott að
drekka stundum gott vín eða bjór.
Af öðrum uppáhaldsréttum Beetho-
vens má nefna brauðsúpu, búna til
úr 10 eggjum, steikt kálfakjöt og
villigölt. Fiskur var engu að síður
í mestu uppáhaldi og ostrur gegndu
veigamiklu hlutverki í matreiðslulífí
Beethovens og hann fékk þær oft
sendar frá Trieste. Stundum voru
þær „svartar" þegar þær bárust
honum í hendur og þá hrópaði hann
eindregið upp yfír sig: „Ég vildi að
ég gæti borðað ostruna beint úr
uppsprettunni.“ Þessi þrá hans er
i nánum tengslum við ævilanga
löngun Beethovens til þess að búa
erlendis. Það hefði ekki væst um
hann hér, a.m.k. ekki hvað matar-
Beethoven
val hans varðar. Óþrjótandi upp-
sprettur fersks bergvatns og besti
fiskur í heimi (miðað við höfða-
tölu!!!). Hér á eftir fylgir matseðill
sem Beethoven hefði örugglega
ekki fussað við, jafnvel þó svo að
ráðskonan hefði þurft að hitá hann
þrisvar upp. Á meðan þið borðið,
hvemig væri að leyfa gamla mann-
inum að hljóma í diskaspilaranum.
Píanókonsertarnir eru til dæmis til-
valið meðlæti og fara einkar vel í
eyru jafnt sem maga.
Makkarónur a la
Beethoven
(fyrir 4)
500 g makkarónur eða annað pasta,
1 meðalstórt parmesanstykki (ca
300 g),
5 msk. ólífuolía,
2 marðir hvitlauksgeirar.
1. Rífið parmesanostinn fínt niður.
2. Metjið hvítlaukinn og hitið hann
í olíunni í smástund, hann má alls
ekki brenna.
3. Sjóðið pastað.
4. Hellið hvítlauksolíunni yfir.
5. Stráið parmesanostinum yfir og
blandið vel saman.
Kálfasneiðar með sítrónu
og steinselju
2 msk. ólífuolía,
2 msk. smjör,
450 g kálfakjöt,
50 g hveiti,
safí úr tveim sítrónum,
2 msk. fínsöxuð steinselja,
salt og nýmalaður pipar.
1. Skerið kálfakjötið í 4 frekar
þunnar sneiðar (vefjið síðan hveija
sneið fyrir sig inn í plastfílmu og
beijið með kjöthamri til að mýkja
og fletja út sneiðarnar).
2. Bræðið smjörið ásamt oiíunni við
vægan hita. Veltið einni kjötsneið
upp úr hveitinu í einu, hristið af
það hveiti sem ekki tollir sjálfkrafa
á sneiðunum og steikið hverja sneið
í um 1 mínútu á hvorri hlið - takið
síðan af pönnunni og geymið sneið-
amar á hlýjum stað.
3. Setjið nú'á hæsta hita og bætið
sítrónusafanum og steinseljunni við
olíuna, smjörið og kjötsafann á
pönnunni. Skellið sneiðunum á
pönnuna í nokkrar sekúndur, svona
rétt til að hita þær í gegn, af því
það er náttúrlega þegar búið að
steikja þær.
4. Berið fram strax og kryddið.
Þessir tveir réttir eru tilvaldir
hvor á eftir öðrum og eru báðir
mjög fljótlegir. Ég mæli með berg-
vatni með eða hvítvíni með smá
goskeim (frizzante), t.d. Frascati.
Heimildir: Beethovens letters - with explan-
atory notes by Dr. A.C. Kalischer. The
Beethoven Encyclopedia - Paul Nettl.
Banabiti islenska
grunnskólans
ÉG HEF stundum velt því fyrir mér
hvernig arftaki minn í þessu starfi
hjá Morgunblaðinu muni lýsa ís-
lenska skólakerfinu þegar hann lítur
til baka árið 2095 - ef hann verður
þá læs og skrifaridi. Reynum að setja
okkur í spor hans.
>
EG ER ekki í nokkrum vafa um
að þessi starfsbróðir minn mun
fljótlega reka augun í þann hring-
landahátt og þá hræsni sem hefur
ríkt við uppbyggingu grunnskólans
undanfarin ár og
áratugi. í orði -
og iðulega í verki
einnig - höfum við
neitað að viður-
kenna að einstakl-
ingarnir eru ekki
allir steyptir í sama
mótið. Við skulum
ekki mismuna
börnunum, segjum við, og setjum
lata með duglegum, vitgranna með
greindum. Það má ekki misbjóða
börnunum með því að raða þeim í
bekki eftir prófeinkunnum. Það mun
stimpla þau sem hálfvita og standa
þeim fyrir þrifum um aldur og ævi,
er skoðun okkar, en við föllumst þó
á að það megi sækja þessi sömu
börn í miðjum kennslustundum til
að veita þeim „stuðningskennslu".
Skyldi það ekki hafa vakið neina
athygli bekkjarsystkinanna, veltir
pistlahöfundur 21. aldarinnar fyrir
sér.
Hann á þó eftir að verða alveg
orðlaus þegar hann byrjar að sjá
merki um eitthvað sem kallað var
„hraðferð" yfir námsefnið og áttar
sig á því að á ofanverðri 20. öldinni
var bömum boðið upp á mismunandi
hraða yfirferð í vissum námsgrein-
um. Og hann fær ekki betur séð en
að þetta kerfí hafi boðið nemendum
að „falla" einu sinni eða tvisvar á
vetri. Hvað var nú orðið af hugsjón-
inni um að allir ættu að vera jafnir
fyrir bókinni og í augum kerfisins?
Nú, forfeður mínir hafa þá laum-
ast til að gefast upp á hugsjóninni
án þess að vilja viðurkenna það í
orði, hugsar hann, og það án þess
að láta nokkru sinni reyna á hana
í alvöru. Honum finnst það nefnilega
liggja í augum uppi að þar sem á
að kenna öllum í einum graut, óháð
getu og þroska, megi alls ekki stappa
saman á milli 20 og 30 nemendum
undir stjórn eins kennara. Af hveiju
minnkuðu þeir ekki hópana, hugsar
hann, niður í kannski tíu til fímmtán?
Og pistlahöfundurinn á eftir að
hnjóta um fleira, þó ekkert verði
honum jafntorskilið og það sem áar
hans kölluðu einsetinn skóla og
lögðu mikla áherslu á að leiða í lög.
Eftir miklar pælingar, svita og tár,
verður niðurstaða hans sú að einset-
inn skóli hafi verið það þegar allir
nemendur tiltekins skóla voru þar á
sama tíma til náms; allir mættu sem
sagt um svipað leyti í skólann og
allir hættu um áþekkt leyti. Hver
skyldi svo hafa verið ávinningurinn,
hugsar okkar maður. Jú, hver bekk-
ur hafði eina stofu alveg út af fyrir
sig en það er sama hvað hann grufl-
ar, plúsarnir verða ekkert fleiri.
Ætli forfeðrum mínum hafi ekki
þótt það neitt verra að senda yngstu
börnin af stað í skólann snemma
morguns í skammdeginu, hugsar
hann. Kannski það hafi verið í anda
„öllu-saman-blandandi-stefnunnar“
að hafa yngri börnin í skólanum um
leið og þau eldri, það hefur sjálfsagt
átt að hraða þroska þeirra yngri og
gera hin umburðarlyndari.
I allri rannsókn sinni hefur pistla-
höfundi okkar orðið starsýnt á léleg
laun kennara og nú hváir hann. Það
er skrýtið þetta með forfeður mína,
þeir hafa ekki tímt að borga kennur-
um mannsæmandi laun en enginn
virðist hafa sett sig neitt á móti því
eftir Jón
Kialtoson
VERALD AR VAFSTUR/Er œttartala
mannsinsfölsub?
300milljón
ám mannvera
KUNNINGI minn tjáði mér nýlega að deila um silfursjóð Miðhúsa stæði
um það að einn eða fleiri gripanna hefur verið bræddur upp og silfrið dregið
á ný í gegnum hringlaga gat í málmi en síðan formað í þeim sama „víking-
astíl“ eins og allir hinir á ný. Eða svo mætti álykta þar sem í ljós hefði
komið, að allt silfrið er upphaflega frá sama tíma, og meginhluti þess
dreginn í gegnum „óhreint" hringlaga gat eins og þeirra tíma tækni leyfði.
Hins vegar væri afgangurinn dreginn í gegnum hátæknivætt hringgat, sem
aðeins var mögulegt eftir iðnbyltinguna. Kannske er eitthvað til í þessu?
En óneitanlega tengist þessi rök-
semdafærsla nýútkominni bók
um fornleifafræði sem á eftir að
valda miklum deilum ef að líkum
lætur. Það er bókin: Utskúfuð forn-
leifafræði/Falda
saga mannkynsins
eftir þá Michael
A. Cremo og Ric-
hard L. Thompson
(Forbidden Arch-
eology: The Hidd-
en History of the
Human Race, (fax
001 209 337
2354).
Við gefum Michael A. Cremo
orðið hér á eftir: „Ég hóf rannsókn
mína á þessu máli 1984 eftir að
hafa heyrt á skotspónum fullyrðing-
ar um óeðlilega fornleifafuridi mið-
að við viðtekna söguskoðun. Magn-
ið af upplýsingunum kom mér mjög
á óvart. I bókum okkar stendur að
mannskepnan - homo sapiens -
hafí komið fram fyrir 100 þúsund
til milljón árum og þróast frá öpum
eða apalíkum verum. Mínar rann-
sóknir sýna þvert á móti að mann-
fræðingar síðustu 150 ára hafa
endurgrafið helminginn af þeim
upplýsingum sem þeir hafa fundið.
Þær sem ekki pössuðu þeim! Það
sem liggur fyrir bendir fremur til
þess að maðurinn hafí verið á jörð-
inni í einni eða annarri mynd í hund-
ruð milljóna ára. Ég vil nefna dæmi:
Það fannst mjög fínlega* unninn
málmvasi í steinmyndunum í Dor-
chester í Massachusetts. Vasinn
losnaði við sprengingar í stein-
myndunum, sem eru yfir 600 millj-
ón ára gamlar!
Þetta þýðir að maðurinn eins og
við þekkjum hann í dag hefur verið
til á jörðinni samhliða öðrum frum-
stæðari mannverum.
Skoðum fieira: Árið 1979 fann
eftir Einor
Þorstein
Málmkúla frá Suður-Afríku.
Hún fannst í Precambríu-
steinmyndunum sem eru talin
um 2,8 milljarða ára gömul
(2.800.000.000 ára).
Mary Leakey, sem er eiginkona
Louis Leakey eins af frægustu
mannfræðingum tuttugustu aldar-
innar, 3,6 milljón ára gömul fótspor
í Latoli, Tanzaníu. Margir sérfræð-
ingar skoðuðu þessi spor og allir
voru þeir sammála að þarna hefðu
verið á ferðinni mannverur ná-
kvæmlega einsog maðurinn er í
dag. Þrátt fyrir það gat allt þetta
fólk ekki dregið eðlilegu niðurstöð-
una af þessu, sem er: Þarna voru
á ferðinni verur mjög líkar okkur í
dag.
Við segjum að þau hafi notað
„þekkingarsíuna" sína, því að ekki
teljum við að hér sé eitthvað sam-
særi í gangi, einungis sjálfsblekk-
ing.
Annað dæmi er fundur Þjóðveij-
ans Dr. Hans Reck árið 1913 í
Afríku. Hann fann fullkomna beina-
grind af nútímamanni í steinmýnd-
unum sem voru nær tveggja milljón
ára gamlar. Á þessum tíma var allt
miðað við Java-manninn sem fannst
1894. Þar á undan varð bylting er
bók Darwins Uppruni tegundanna