Morgunblaðið - 12.11.1995, Blaðsíða 20

20 B SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1995
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
<
t
I
j
\
\
I
i
5

UM 70% HÁSKÓLANEMA
V1L,IA AÐILD ARVIÐRÆÐ UK
ÍSLANDS VBD ESB
UMRÆÐA um
Evrópumál hefur ver-
ið fyrirferðarmikil á
vettvangi íslenskra
stjómmála um nokk-
urra ára skeið. Eftir
að ísland gerðist aðili
að Evrópska efna-
hagssvæðinu (EES),
sem tók formlega til
starfa 1. janúar 1994,
breytti umræðan hins-
vegar um farveg og
fór meira að snúast
beint um Evrópusam-
bandið (ESB). Þá kom
annað hljóð í strokk-
inn og viss stjóm-
málaöfl, þ.e. Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur, hafa sagt að
ESB-málið væri ekki á dagskrá
og ekki viljað ræða það. Alþýðu-
flokkurinn reyndi hinsvegar (og
hefur reynt) eftir fremsta megni
að setja málið á dagskrá, m.a.
fyrir síðustu alþingiskosningar.
Afstaða þessara flokka í dag er
óbreytt og ef eitthvað er virðast
leiðtogar stjómarflokkanna enn
ákveðnari nú en fyrr að halda
málinu úti í kuldanum. Það má
því segja að almenningur í landinu
sé einhversstaðar á milli þessara
tveggja elda.
Einnig má næstum fullyrða að
málið er þverpólitískt, stuðnings-
menn og andstæðinga ESB er
sennilega að finna í öllum flokkum
landsins.
En málið er ekki svona einfalt.
í nútíma þjóðríki eins og ísland
er, þar sem lýðræði, margflokka-
kerfi, fijáls fjölmiðlun og frelsi til
orðs og æðis ríkja, er ekki hægt
að segja að ákveðin mál séu ekki
á dagskrá. Að mínu mati ber það
vott um vanmat á íslensku samfé-
lagi nútímans. Kraftur og þor ijöl-
miðla (og fólksins í landinu) til að
segja skoðanir sínar eru nú með
allt öðrum hætti en var fyrir daga
fjölmiðlabyltingarinnar.
Þá hafa og verið stofnuð samtök
(í maí sl.) sem tengjast málinu
beint, Evrópusamtök-
in. Sem dæmi um
markmið samtakanna
er m.a. .. að stuðla
að upplýstum og for-
dómalausum umræð-
um á íslandi um sam-
starf Evrópuríkja...
og að útbreiða upplýs-
ingar og þekkingu um
evrópskt sam-
starf..
Og ekki er langt
siðan að þessi fjölmið-
ill, Morgunblaðið,
hvatti til þess í
Reykjavíkurbréfi, að
umræða færi fram um
málið. Má því líta á þessa grein
sem innlegg mitt í umræðuna um
Evrópumálin á íslandi. / greininni
tekur' höfundur hinsvegar enga
afstöðu með eða á móti aðild að
ESB (skáletrun og feitletrun mín).
Úrtak og úrvinnsla
Efniviður greinarinnar er hluti
skoðanakönnunar sem nemendur
í námskeiðinu „Rannsóknir í
stjórnmálafræði“ lögðu fyrir há-
skólanemendur í vor. Úrtakið í
rannsókninni var 440 manns og
byggðist spurningalistinn upp á
55 spumingum sem spönnuðu allt
frá Evrópusambandi til aðskilnað-
ar ríkis og kirkju. Allir svarendur
voru námsmenn í HÍ eða í námi á
háskólastigi. Rannsóknin náði til
allra deilda í HÍ nema tannlækna-
og guðfræðideildar. Flestir svar-
enda voru úr félagsvísindadeild-
(23,9%) og viðskipta- og hagfræði-
deild (23,6%). Þá var einnig hópur
úr Tækniskólanum með í könnun-
inni (10,9%). Öll úrvinnsla gagna
fór fram í SPSS-tölfræðikerfi. í
spumingalistanum vom fjórar
spumingar sem snúa beint að
Evrópusambandinu.
Fullveldi, mikilvægi,
aðildarviðræður og fiskimið
Fullveldishugtakið hefur verið
áberandi í umræðunni um Evrópu-
Mikill meiríhluti ís-
ienzkra háskólanema
vill hefja aðildaviðræður
við ESB. Gunnar
Hólmsteinn Ársælsson
gerir grein fyrir skoð-
anakönnun á námskeið-
inu „Rannsóknir í
stjómmálafræði“.
málin og andstæðingar ESB hafa
m.a. haldið því fram að fullveldi
íslands væri í mikilli hættu ef við
gengjum í ESB. Spuming 23 í
könnuninni kom beint inn á þetta
og hljóðaði svo: „Fullveldi íslend-
inga er ógnað ef þeir ganga í
Evrópusambandið (ESB). Ert þú
sammála eða ósammála þessari
fullyrðingu, eða finnst þér þetta
ekki skipta máli?“ Gefnir voru
fimm svarmöguleikar, frá 1) Mjög
sammála - 5) Mjög ósammála. A
töflu 1 sjást svörin sem fengust
úr úrtakinu.
Tafla 1. Fullveldi íslands
ógnað ef það gengur í
Evrópusambandið (ESB).
Prósentur. Öll viðföng.
Svarmöguleikah Tíðni: Prósent:
Mjög sammála 38 8,9
Frekar sammála 111 26,0
Skiptir ekki máli 40 9,4
Frekar ósammála 142 33,3
Mjög ósammála 96 22,5
Svara ekki 13
Alls 440 100
Á töflu 1 sést að 38 (8,9%) eru
mjög sammála fullyrðingunni, 111
(26,0%) eru frekar sammála henni
og fyrir 40 svarendur (9,4%) skipt-
ir þetta ekki máli. Alls em 142
(33,3%) frekar ósammála og 96
(22,5%) mjög ósammála henni.
Það eru því 149 (34,9%) með
fullyrðingunni en 238 (55,8%) á
móti henni.
Spuming 22 í könnuninni kom
inn á samstarf íslands og Evrópu-
sambandsins og hljóðaði hún
svona: „Aukið samstarf íslendinga
við Evrópusambandið (ESB) er
mikilvægara en samstarf íslend-
inga við önnur svæði í heiminum,
til dæmis Asíu og Ameríku. Ert
þú sammála eða ósammála þessari
fullyrðingu - eða finnst þér þetta
ekki skipta máli ?“ Gefnir voru
fimm svarmöguleikar; frá 1) Mjög
sammála til 5) Mjög ósammála.
Tafla 2 sýnir svörin við spumingu
22.
Tafla 2. Mikilvægi samstarfs
íslendinga við ESB.
Prósentur. Öll viðföng.
Svarmöguleikar: Tíðni: Prósent:
Mjög sammála 68 15,6
Frekar sammála 149 34,3
Skiptir ekki máli 50 11,5
Frekar ðsammála 125 28,7
Mjög ósammála 43 9,9
Svara ekki 5
Alls 440 100
Á töflu 2 má sjá að 68 (15,6%)
em mjög sammála því að aukið
samstarf íslendinga við Evrópu-
sambandið sé mikilvægara en
samstarf íslendinga við önnur
svæði í heiminum. Alls em 149
(34,3%) frekar sammála þessu, en
hjá 50 svarendum skiptir þetta
ekki máli. Alls vora 125 (28,7%)
frekar ósammála fullyrðingunni
og 43 (9,9%) mjög ósammála
henni. Það vom því 217 (49,9%)
með fullyrðingunni, en 168
(38,6%) á móti henni.
í þeirri umræðu sem fram hefur
farið um Evrópumálin á íslandi
hefur einna mestur hiti verið í
kringum spurninguna um það
hvort íslendingar ættu að taka upp
aðildarviðræður við ESB. Spurn-
ing 33 kom beint að þessu atriði
og hljóðaði þannig: „Ertu hlynnt-
(ur) eða andvíg(ur) því að ísland
taki upp aðildarviðræður við Evr-
ópusambandið - eða finnst þér
þetta ekki skipta máli?“ Gefnir
vom fimm svarmöguleikar; frá 1)
Mjög hlynnt(ur) til 5) Mjög and-
víg(ur). Tafla 3 sýnir svörin við
spumingu 33.
Tafla 3. Aðildarviðræður
íslands við ESB.
Prósentur. Öll viðföng.
Svarmöguleikar: Tiðni: Prósent:
Mjög hlynnt(ur) 133 30,9
Frekar hlynnt(ur) 161 37,4
Skiptir ekki máli 52 12,1
Frekar andvíg(ur) 55 12,8
Mjög andvíg(ur) 30 7,0
Svara ekki 9
Alls 440 100
Á töflu 3 sést að 133 (30,9%)
af svarendum em mjög hlynntir
því að ísland taki upp aðildarvið-
ræður og 161 (37,4%) em frekar
hlynntir því. Hjá 52 (12,1%) skipt-
ir þetta ekki máli. Alls vom 55
(12,8%) frekar andvígir því að ís-
land taki upp aðildarviðræður við
ESB og 30 (7,0%) vom því mjög
andvígir.
Það em því 294 (68,3%) með
spumingunni, en 85 (19,8%) á
móti henni. Það er því ljóst að
meira en þrefalt fleiri em því
meðmæltir en mótfallnir að taka
upp aðildarviðræður við Evrópu-
sambandið.
Evrópumálin era málaflokkur
sem kemur sennilega til með að
taka mikið pláss í opinberri um-
ræðu hér á landi á næstu áram,
enda ljóst að íslenskir stjómmála-
menn og almenningur þurfa að
taka af skarið í þessu máli og
gera upp hug sinn.
í meginatriðum snýst málið um
stefnumótun ráðamanna og hvaða
áherslur þeir vilja leggja á þátt
Evrópu í utanríkisstefnu íslands í
komandi framtíð.
En það er við hæfi að í könnun
sem á annað borð kemur inn á
Evrópumál, að í henni sé spuming
sem snúi beint að kjarna þessa
eldheita máls, en það em yfirráðin
yfir fiskimiðum landsins. Við
hönnun könnunarinnar gaf hópur-
inn sér þá forsendu að ef til aðild-,
ar kæmi, þá hefði ísland full yfir-
ráð yfir auðlindinni. Vera má að
þetta sé óraunhæf forsenda að
einhveiju leyti, en slíkt mál myndi
t.a.m. ekki ná lendingu milli ESB
og íslands nema að viðræður þess-
ara aðila fæm fram.
í framhaldi af þessu má svo
velta upp þeirri spurningu hvort
Ráðstefna
í tilefni Umhverflsárs Evrópu 1995 verður haldin
ráðstefna á vegum Bandalags kvenna í Reykjavík
á Hallveigarstöðum miðvikudaginn
15. nóvember nk. kl. 18.00:
Maðurinn í umhverfinu
Dagskrá:
1. Ráðstefnan sett: Þórey Guðmundsdóttir, formaður B.K.R.
2. Ávarp: Magnús Jóhannesson, ráðuneytisstjóri í umhverfisráðuneytinu.
3. Fyrirlestrar og umræður:
1. Siðgæði og tillitssemi: Páll Skúlason, prófessor.
2. Neyslusamfélagið - vandi neytandans:
Brynhildur Briem, næringarfræðingur og lektor.
Matarhlé
3. Ofnæmi: Unnur Steina Björnsdóttir, læknir, sérfræðingur
í lungna- og ofnæmissjúkdómum.
4. Grýtt leið til bókar: Rannveig Lund, forstöðumaður
Lestrarmiðstöðvar Kennaraháskóla Islands.
5. Umhverfislist: Ásrún Tryggvadóttir, myndlistarmaður og lektor.
Ráðstefnustjóri: Margrét S. Einarsdóttir.
Ráðstefnugjald kr. 1.000.
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
að það væri svo út í loftið að ís-
lendingar, (ef þeir gengju einhvem
tímann til liðs við ESB), gætu
fengið eða haft forræði yfir fisk-
veiðimálum sambandsins? Sem
stórþjóð á sviði fískveiða, með gíf-
urlega reynslu og tækniþekkingu
á því sviði tel ég slíkt ekki útilok-
að. í slíkri stöðu yrðu áhrif íslands
innan sambandsins veraleg. Aftur
á móti ,er það líka spuming hvort
stjórnkerfi og embættismanna-
kerfi landsins væri reiðubúið undir
slíkt risaverkefni.
En spurning 37 í könnuninni
var þessi: „Ertu hlynnt(ur) eða
andvíg(ur) því að ísland gangi í
Evrópusambandið (ESB), ef full
yfirráð yfir fiskimiðunum hafa
verið tryggð - eða finnst þér þetta
ekki skipta máli?“ Að venju vom
gefnir fimm svarmöguleikar, frá
1) Mjög hlynnt(ur) til 5) Mjög
andvíg(ur). í töflu 4 koma fram
viðhorf svarenda til spurningar-
innar.
Tafla 4. ísland í ESB gegn
fullum yfirráðum yfir
fiskimiðum landsins.
Prósentur. Öll viðföng.
Svarmöguleikar: Tíðni: Prósent:
Mjög hlynnt(ur) 178 41,7
Frekar hlynnt(ur) 153 35,8
Skiptir ekki máli 35 8,2
Frekar andvíg(ur) 39 9,1
Mjög andvíg(ur) 22 5,2
Svara ekki 13
Alls 440 100
Á töflu 13 sést að 178 (41,7%)
svarenda em mjög hlynntir því að
ísland gangi í Evrópusambandið
ef yfirráð era tryggð yfir fískimið-
unum og 153 (35,8%) em þessu
frekar hlynntir. Hjá 35 (8,2%)
svarenda skiptir þetta ekki máli,
en 39 (9,1%) era frekar andvígir
og 22 .(5,2%) em mjög andvígir
því að ísland gangi í ESB að sett-
um skilyrðum. Það em því 331
(77,5%) með spurningunni en 61
(14,3%) á móti henni.
Niðurstöður. og umræður
Samkvæmt þessu má segja í
sem stystu máli að næstum 70%
nemenda við Háskóla íslands vilji
að ísland hefji aðildarviðræður við
ESB, en aðeins tæp 20% nemenda
era því mótfallin.
Þeir álíta að samstarf íslands
og ESB sé mikilvægt og mikilvæg-
ara en samstarf okkar við aðra
heimshluta. Rúm 38% nemenda í
HÍ era þessu ósammála sam-
kvæmt könnuninni.
Meirihluti þeirra, eða um 55%,
óttast ekki að fullveldi íslands
verði ógnað gangi þjóðin í ESB,
en það óttast tæp 35% nemenda
HÍ.
Og tæp 78% nemenda í HÍ vilja
samkvæmt könnuninni ganga í
ESB ef yfirráð verði tryggð yfir
fiskimiðum landsins. Þeir sem era
á móti era aðeins rúm 14%
Skilaboð þessa fólks til stjóm-
málamannanna em því ótvíræð:
Þeim beri að kanna hvað er í boði
í pakkanum sem heitir ESB. Rétt
eins og neytandinn athugar nýja
vöra úti í búð ættu íslensk yfir-
völd að kanna þetta mál. í heimi
þar sem alþjóðasamskipti verða
sífellt mikilvægari tel ég það vera
skyldu ríkisstjómarinnar að at-
huga þetta mál. Það er of stórt í
sniðum til þess að hægt sé að segja
blákalt framan í þjóðina að það
sé. ekki á dagskrá. Eiga örfáir
menn að ráða því hvað er rætt og
hvað er ekki ^ rætt á opinberam
vettvangi á íslandi árið 1995?
Svar mitt er nei. ísland nútímans
virkar einfaldlega ekki þannig.
Það er skynsamlegt að ræða þetta
mál, það eiga bæði fylgjendur þess
og andstæðingar að gera.
Er það þjóðinni til gagns að
þegja þunnu hljóði hér uppi á skeri
af því að henni er sagt að gera
það? Svara þú, lesandi góður.
1 Tillaga að lögum Evrópusamtakanna,
2. gr., bls. 1.
Höfundur er nemi í stjórnmáln-
og fjölmiðlafræði við Háskóla ís-
lands.