Morgunblaðið - 26.03.1996, Síða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 26. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Utanríkisráðherra um afnám einkaréttar til verktöku á fundimeð starfsmönnum hjá varnarliðinu
Eðlilegt að ríkið
selji hlut sinn í
Aðalverktökum
„ÉG TEL enga ástæðu til að vera
með svartsýni í þessum efnum. Ég
tel að hér liggi mikilvæg sóknarfæri
og að þau fyrirtæki sem hér hafa
starfað hafi alla burði til þess að
standast samkeppni og vera sterk á
almennum markaði ef rétt er á mál-
um haldið,“ sagði Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra á fjölmennum
fundi með íslenskum starfsmönnum
hjá Varnarliðinu á Keflavíkurflug-
velli síðdegis í gær.
Þar kynnti utanríkisráðherra sam-
komulag íslands og Bandaríkjanna
um framkvæmd varnarsamnings
ríkjanna næstu fimm árin en það
felur í sér að einkaréttur verktaka-
fyrirtækja á varnarframkvæmdum
verður afnuminn í áföngum á næstu
átta árum. „Ég tel að þessi samning-
ur muni skapa stöðugleika og að það
sé ekki ástæða til að ætla að starf-
semin dragist saman í neinum veru-
legum mæli,“ sagði ráðherra.
„Óhjákvæmilegt að hér yrði
breyting á“
„Það mun að sjálfsögðu koma til
endurskoðunar af hálfu ríkisins hvað
verður um eignarhlut ríkisins í ís-
lenskum aðalverktökum. Ég er þeirr-
ar skoðunar að þegar það fyrirtæki
fer út á aimennan markað, sé eðli-
legt að ríkið selji smátt og smátt
sinn hlut í fyrirtækinu. Það er ekki
markmið ríkisins að standa í at-
vinnustarfsemi og það á ekki að
stunda atvinnustarfsemi í sam-
keppni við aðra aðila, þannig að það
hlýtur að vera eðlilegt að nýir aðilar
komi þar inn, sem vonandi verður
til að styrkja fyrirtækið enn frekar.
En ég tek skýrt fram að það hafa
engar ákvarðanir verið teknar um
þetta,“ sagði Halldór.
Utanríkisráðherra sagði ekki ólík-
legt að ýmsum fyndist að hér hefðu
verið stigin skref sem væru ekki að
öllu leyti til heilla og kvaðst hann
geta skilið það. Miklir hagsmunir
væru í húfi, m.a. þeirra starfsmanna
sem starfa hjá verktaka- og þjón-
ustufyrirtækjum hjá varnarliðinu.
Fyrirtækin móti sér nýja
stefnu
„En menn þurfa samt að gera sér
grein fyrir því að það var óhjá-
kvæmilegt að hér yrði breyting á
og við erum eingöngu að bregðast
við með þeim hætti. Við lögðum
mikla áherslu á að umþóttunar-
tíminn væri nægilega langur þannig
að þessi fyrirtæki gætu aðlagað sig
nýjum aðstæðum," sagði ráðherra.
Halldór sagði að fyrirtækin sem
Morgunblaðið/Ásdís
UTANRÍKISRÁÐHERRA kynnti íslenskum starfsmönnum hjá varnarliðinu breytt fyrirkomulag
verktöku á Keflavíkurflugvelli á fundi í mötuneyti íslenskra aðal verktaka síðdegis í gær.
hér um ræðir verði nú að aðlaga sig
að breyttum aðstæðum til að geta
tekist á við nýja tíma og breytt við-
horf. „Ég hef þegar rætt við forystu-
menn þessara fyrirtækja og það ligg-
ur ljóst fyrir að nú þurfa þau að
móta sér nýja stefnu, þannig að þau
geti farið út á almennan markað og
tekið þátt í atvinnustarfsemi í þjóð-
félaginu eins önnur fyrirtæki, ekki
eingöngu hér á Keflavíkurflugvelli,
heldur annars staðar á landinu.
Ég legg á það áherslu að þessi
aðlögunartími sé notaður til að
styrkja fyrirtækin og starfsemi
þeirra sem ætla sér að starfa áfram
í íslensku þjóðfélagi, þannig að með
því verði það tryggt að fyrirtæki,
eins og til dæmis Islenskir aðalverk-
takar, geti starfað áfram af fullum
karfti. Þetta höfum við ekki síst í
huga vegna atvinnusjónarmiða hér
á þessu þessu svæði þannig að það
fyrirtæki verði vel í stakk búið til
að takast á við framtíðina og hafi í
raun yfirburði umfram önnu'r fyrir-
tæki sem hugsanlega vildu hasla sér
hér völl. Hið sama á við um Keflavík-
urverktaka, sem nú hljóta að und-
irbúa nýja tíma í þessum el'num og
takast á við framtíðina," sagði Hall-
dór.
Kaupskrármál brunnu á
fundarmönnum
Nokkur hundruð starfsmenn á
varnarsvæðinu sóttu fundinn og var
ljóst að deilur um störf kaupskrár-
nefndar brunnu á fundarmönnum,
sem beindu fjölmörgum spurningum
að ráðherra um þann ágreining sem
lengi hefur verið uppi um kaupskrár-
mál en nefndin úrskurðar um kjör
starfsmanna hjá varnarliðinu.
Halldór sagði að skipuð hefði verið
ný kaupskrárnefnd sem væri í betri
tengslum við aðila vinnumarkaðarins
en áður hefði verið. Ef nefndin kæm-
ist ekki að samhljóða niðurstöðu hefði
nú verið opnað fyrir þann möguleika
að formaður viki sæti fyrir nýjum
formanni útnefndum af Héraðsdómi
Reykjaness. Einnig hefði verið ákveð-
ið að ráða lögfræðing til að starfa
að þessum málum á Suðurnesjum.
„Við vonum að það verði til þess að
lagfæra þessi samskipti," sagði Hall-
dór. Hann sagði ljóst að ef óánægja
starfsmanna vegna samskipta við
varnarliðið væri jafn mikil og fram
hefði komið á fundinum þá væri við
mikið vandamál að stríða, sem taka
þyrfti á.
Útgerð og eigandi litháíska togarans Vydunas eiga í deilu um skuldauppgjör
Ekkert amar að
*
Islendingunum
dunas á leib
Litháen

7
Norbur-
Finnland
o :
i Noregurj £ . ,
£ <rEi$íland
■X. : *
/ , ..-s
£ Lettland
/ \ Lettli
s/or DanmörkX Á í........
/ \ „ V Lithá
R
ú
s
s
I
a
n
d
iáen

v/; Hvíta-
Ermarsund
Rússland
Pólland (
Þýskaland y" —' '
I ll/rsína

UTANRÍKISRÁÐUNEYTIÐ hefur fengið
staðfestingu frá stjórnvöldum í Litháen þar
sem segir að Búnaðarbankinn í Litháen, einn
eigenda togarans Vydunas, hafi stefnt skip-
inu heim til Litháens vegna viðskiptalegs
ágreinings. Líðan íslenskra skipveija er góð
og munu þeir fá bestu fyrirgreiðslu og þeim
verður séð fyrir flugi til íslands strax við
komu til Litháens. Utanríkisráðuneytið hefur
krafist þess í ljósi atburða að íslendingarnir
geti haft ijarskiptasamband við ættingja sína
og íslenska málsvarsaðila. Formlegt svar við
kröfu utanríkisráðuneytisins hafði ekki bor-
ist í gærkvöldi. Skipið er í eigu Búnaðar-
banka Litháens, Agricultural Bank of Lithu-
ania, sem litháíska ríkið á um 92% í, að
sögn Sigurðar Grétarssonar hjá Uthafsafurð-
um hf. Skipið hefur verið leigt til Jitháíska
útgerðarfyrirtækisins Jurulutas. Úthafsaf-
urðir hf. í Fellabæ á Héraði hafa gert fimm
ára samning við Jurulutas um stjórnun á
veiðum og vinnslu skipsins og hafa fjármagn-
að útgerð skipsins að nokkru leyti. Að sögn
Sigurðar Grétarssonar er deilt það um hvort
eigandi skipsins skuldi útgerðinni eða út-
gerðin skuldi eigandanum.
Benedikt Jónsson, skrifstofustjóri hjá ut-
anríkisráðuneytinu, segir að óskað hafí verið
eftir því að ráðuneytið hlutaðist til um að
öryggi fjögurra íslenskra ríkisborgara um
borð í Vydunas yrði tryggt. Ráðuneytið hafði
samband við utanríkisráðuneyti Litháens í
fyrrinótt og fól sendiráði íslands í Danmörku
að leita til danskra stjómvalda um að þau
fengju mennina leysta frá borði þegar skipinu
væri siglt í lögsögu Danmerkur. Einnig upp-
lýsti utanríkisráðuneytið sendiráð Litháens í
Danmörku, sem jafnframt er sendiráð Lithá-
ens á íslandi, um málið.
„Mér skilst að Danir hafi ekki séð ástæðu
til þess að aðhafast í málinu,“ sagði Benedikt.
Benedikt sagði að viðfangsefni utanríkis-
ráðuneytisins í þessu máli hafí einvörðungu
verið, það að athuga hvort ástæða væri til
þess að ætla að hætta steðjaði að íslensku
ríkisborgurunum um borð í Vydunas. Hann
segir að hjálparkall sem barst frá skipveijun-
um íslensku til sýslumannsfulltrúans á Seyð-
isfírði sl. laugardag hafi verið óvanalegt og
þess vegna hafi utanríkisráðuneytið blandað
sér í málið.
Enginn aðdragandi
Sigurður Grétarsson hjá Úthafsafurðum
segir að skipinu hafi verið siglt aðra stefnu
sl. föstudag en fyrirhugað var. Til stóð að
skipið kæmi til hafnar á írlandi og tæki þar
veiðarfæri og kost. Einnig átti einn íslend-
inganna að fara í land af heilsufarsástæðum.
Hann mun þó ekki vera veikur. Vydunas var
hins vegar snúið frá írlandi og gerðu ís-
lensku skipveijarnir Úthafsafurðum viðvart.
Fyrirtækið leitaði eftir skýringum á þessu
hjá eiganda skipsins en fékk engin svör.
Sigurður sagði að enginn aðdragandi hefði
verið að því að skipið var kallað heim til
Litháens. Samskiptin hafi verið á eðlilegum
nótum og samningaviðræður hafí verið í
gangi um að Jurulutas keypti skipið af bank-
anum. Skipið var að frysta makríl í breskri
lögsögu þegar það var kallað heim. Til stóð
að sækja veiðarfæri frá Hampiðjunni til ír-
lands og þaðan átti það líklegast að halda
á úthafskarfaveiðar.
„Síðan virtist deilan harðna um borð í
skipinu. Við fengum skeyti frá lslendingun-
um á föstudag um að þeim væri bannað að
hafa samband í land nema samskiptin færu
fram á ensku. Þar næst fengum við skeyti
um áð þeir hefðu efasemdir um að þeir fengju
yfirhöfuð að senda fleiri skeyti til íslands. Á
laugardag fékk ég skeyti þar sem þeir kváð-
ust hræddir um að þeim yrði meinaður að-
gangur að skeytastöð," segir Sigurður.
„Loks barst þetta uppkall í gegrium radíó
á sunnudagsmorgun þar sem þeir segja að
þetta sé síðasta samtal sem þeir fái að
hringja. Þeir gera sennilega rétt í því að
hringja í sýslumannsfulltrúann en ekki mig.
Hann gaf mér skýrslu um málið og ég reyndi
að setja utanríkisráðuneytið í málið. Við
sendum síðan utanríkisráðuneytinu í Litháen
bréf og öllum æðstu stjórnendum þar í landi.
Einnig sendum við Landsberghis fyrrverandi
forseta bréf sem tók afar fast á málinu.
Hann sendi út opinbera yfirlýsingu sem
hleypti málinu loksins af stað,“ sagði Sigurð-
ur.
í gær fengu Úthafsafurðir skeyti á lithá-
ísku frá sendiráði Litháens í Danmörku með
þeim boðum að það yrði sent um gervihnött
um borð í skipið. „Ég virðist koma skeytum
til skipsins en þeir svara engu. Ég skil ekki
orð í þessu en sjálfsagt tengist þetta mál-
inu,“ sagði Sigurður.
Skulda útgerðinni stórfé
Sigurður segir að Úthafsafurðir hf. eigi
engan hlut í Jurulutas. „Þetta er fyrst og
fremst litháískt fyrirtæki sem leigir skipið
af bankanum í samráði við okkur. Við höfum
hjálpað þeim við alla samningagerð og við
veiðar og vinnslu með ákveðinni tryggingu
í afla og öðru slíku," sagði Sigurður.
Sigurður segir að bankinn og litháíska
ríkið skuldi útgerðinni stórfé. Þeir hafi verið
látnir vita af því og í kjölfar þess hafi þeir
kallað skipið heim.
„Það læðist að manni sá grunur að nú sé
skipið komið í það ástand sem þeir sætta
sig við og þeir telji því að kominn sé tími
til þess að kalla það heim. Það er búið að
fjárfesta geysilega mikið í þessu skipi og
endurbæta það,“ segir Sigurður.
Hann segir að búið sé að fjárfesta fyrir
á aðra milljón dollara í skipinu. Auk þess
hafi útgerðin greitt um 400 þúsund dollara
fyrirfram fyrir leigu. Samningurinn sem
Úthafsafurðir hafa gert við Jurulutas er til
fimm ára og var hann gerður árið 1994.
„Úthafsafurðir eiga þarna hagsmuna að
gæta en við erum fyrst og fremst að hugsa
um mennina og tryggja öryggi þeirra. Síðar
verður hægt að skera úr um hvor hafi rétt
fyrir-sér í hinu málinu," segir Sigurður.
í fréttum Ríkisútvarpsins í gær segir að
Búnaðarbankinn í Litháen hafi útnefnt sér-
stakan formælanda hér á íslandi vegna
Vydunas málsins. Formælandinn segir að
Úthafsafurðir í Fellabæ á Héraði skuldi leigu
fyrir skipið síðan í júní síðastliðnum. Þá
skuldi fyrirtækið áhöfn annars togara, An-
iksjæ, sem það er með á leigu og liggur nú
í Hafnarfjarðarhöfn, hátt í þijár milljónir
króna í laun. Tíu af skipveijum þess fóru
til Litháens en þeir sem eftir eru hafi ekki
fengið kost í nokkra daga. Ástæða þess að
Vydunas var látinn sigla til Litháens sé sú
að leigutakinn skuldi bankanum stórar upp-
hæðir í leigu, samtals 700 þúsund dollara,
eða hátt í 50 milljónir kr. Þá hafi bankinn
óttast að skipið yrði kyrrsett í höfn erlendis
vegna skulda en leigutakinn ætlaði að stefna
því til Englands til að taka veiðarfæri.