Morgunblaðið - 16.06.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 16. JÚNÍ 1996 33
F ÍL "J 0 ,T S H L I Ð
xf-t....M-' )Lr
■ yvJ^yótsdaluTTT
Pvejf_______f''
Þórólfsfell
Æ- '
cÆ £f x'-'-'S—
- M a r ka rflrjvH—

Æurur^
M
qtAí&X
*<ó*
ÉÉllt!

,^vi
' 4-
E
oe
5-
{•?
\í
SjRJorgíI ' CiVVd
DajjmáUi-
ijall
y'Æ'
' "■ 'Z' :
- - ^§É||í£5pH ' **«'
NsSgggSy c-. 9g8aB|
hh|hhh||HHíbmhhK3
Staðsetning
flaksins
'I

ym
Gpðasteinn'
EYJAFJAÍLAJÖKVLL
koma flugdrekanum upp og
loftbelgur, sem einnig fylgir
og gegnir sama hlutverki,
næst ekki að blása upp.
Þess í stað eru loftnetsvír-
arnir dregnir upp í brekkuna
og reynt að senda þannig
út. Þeir opna fallhlíf sem
tekin hefur verið með til að
reyna að fá meira skjól.
Nokkrir svefnpokar eru
meðferðis sem skríða má
ofan í, en útlitið er ekki
gott. Þeir eru á svipstundu
orðnir gegnblautir og vind-
kælingin er mikil. Hvorki
fallhlífín né annar búnaður
virðist veita skjól og smám
saman kólnar þeim. Vistin
þarna er ömurleg og sömu-
leiðis sú tilhugsun að verða
úti eftir að hafa komist svo
giftusamlega af í lending-
unni. Skömmu áður höfðu
þeir hugsað um orustur við
Þjóðverja en fyrr en þá grun-
aði voru þeir komnir í or-
ustu, reyndar ólíkri þeirri
sem þeir áttu von á; orustu
við íslenskt veðurfar. Slyddan breytist
í rigningu en það er eins og að fara
úr öskunni í eldinn. Eftir um tveggja
stunda vist þama fara flugstjórinn
og vélvirkinn af stað að vélinni.
Eldurinn er dáinn út þótt eitthvað
ijúki enn. Sunnanrokið og rigningin
hafa haldið eldinum frá því að breið-
ast út og slökkt hann að lokum.
Hægri vængurinn og hluti búksins
sem hann liggur að hafa brunnið og
auk þess hluti af af ytra byrði stéls-
ins. Polick vélstjóri fer og lætur þá
sem eru við skerið vita. Þeir snúa
því aftur með það mesta af blautum
búnaðinum en í afturhluta flaksins
má hafast við. Sprengjugeymslan var
notuð sem farangursgeymsla á feiju-
flugi. Þar ná þeir sér í þau þurru föt
sem tiltæk eru og þeir skólausu ná
sér í hermannaklossa. Lokað er fyrir
þær rifur sem komið hafa á búkinn
með dúkyfirbreiðslum hreyflanna,
fallhlíf og fleiru lauslegu. Siglinga-
fræðingurinn fer fram í nefið og nær
í þau kort sem tiltæk eru. Honum
til furðu þá snýr nef og framhluti
vélin er komin á kaf í snjó. Þeir nota
bensínleifar, timbur utan af neyðar-
mat og skotfærum til að kveikja upp
í frumstæðri kabyssu sem þeir búa
til. Þannig fæst örlítill ylur sem þeir
reyna að nota til að þurrka fötin eitt-
hvað. Vatni á brúsa er skipt milli
manna og innihald neyðarpakkanna
er allt étið upp. Eftir því sem á
sunnudaginn líður verður það ljósara
að þeir verða að bjarga sér sjálfir
niður. Þeir fara því að undirbúa nið-
urferð. M.a. skera þeir niður fallhlíf-
ar og búa til líflínu.
í birtingu næsta morgun, mánu-
daginn 18. september, lúnir eftir illa
vist, yfirgefa þeir „virkið" bundnir
saman í línu. Ofan í hermannakloss-
ana troða þeir fallhlífarbútum til að
halda snjónum úti. Hiti er við frost-
mark, skyggni sáralítið en hlífðar-
gleraugu koma sér vel þó þau vilji
frjósa við andlit þeirra. Huldar
sprungur gera jökulinn viðsjárverð-
an, vegna snjókomunnar daginn áð-
ur. Víða er eingöngu glær ís, sem
gerir þeim erfitt fyrir, svo betra er
ferð var G.F. Behrend. Jón
Kjartansson í Eyvindarholti
stjórnaði leiðarvalinu og
fylgdi þeim upp Skerin og
þaðan í austur alveg að
vélinni. Framhluti hennar
var alveg á kafi í snjó en
rétt sást í afturhlutann.
Þeir grófu sig inn í aftur-
hlutann gegnum glugga
bakborðsskyttunnar.
Fjarskiptaherbergið var
fullt af snjó og útilokað var
að komast í framhlutann.
Aðeins lítilræði var tekið
úr vélinni, persónulegir
munir áhafnarinnar, ein
fallhlíf og síðan haldið í
snatri til baka.
Síðari leiðangurinn, sem
farinn var 30. september,
var öllu róstursamari eins
og fram hefur komið. Ekki
var farið upp Skerin eins
og þeir heimamenn, Guð-
mundur Sæmundsson frá
Stórumörk og Guðjón Ól-
afsson í Syðstumörk, lögðu
tii. Foringinn tók stefnu
beint á Goðastein og upp á brún jök-
ulsins. Það sem kemur á óvart er að
í þessum leiðangri er foringinn sá
sami og tveimur dögum fyrr, þ.e.
sjálfur G.F. Behrend. Ástæðan fyrir
því að hann ákveður að stjórna leið-
arvalinu sjálfur og fara ekki sömu
leið og áður virðist vera þokuslæðing-
ur sem hann er smeykur við. Hann
ætlar sér upp á brún jökulsins og
telur betra að sjá vélina þaðan og
rata til baka. Vegna tungumálaörð-
ugleika þá komst þessi ætlun hans
aldrei til skila til heimamanna, sem
olli togstreitu og óróa. Skömmu eftir
að Guðjón fellur í sprungu telur Be-
hrend jökulinn of hættulegan til að
halda áfram svo hann snýr leiðangr-
inum við án þess að nokkuð sjáist
til hins „týnda virkis“.
Leið vélarinnar átti að liggja
sunnan Vestmannaeyja en hún lend-
ir þess í stað í um 1400 m hæð í
stórbrotnum norðanverðum Eyja-
fjallajökli. Skýringin á rangri stefnu
er talin geta legið í mistökum sigl-
ingafræðingsins að draga misvísun-
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
FLJUGANDI virkið brotlenti rétt austan við jökulhrygginn þar sem mennirnir sjást á ferð.
vélarinnar í 270o. Vélin sem var í
flugstefnu í austur snýr nú í vestur,
þ.e. öfugt miðað við flugstefnuna.
Það lítur því út fyrir að vélin hafi
snúist hálfhring áður en hún hefur
stöðvast.
Fjarskiptabúnaður vélarinnar virð-
ist allur ónýtur þrátt fyrir að mikið
sé haft fyrir því að reyna að koma
tækjunum í gang. Neyðarsendirinn
er þess vegna tengdur við loftnet
flugvélarinnar og haldið áfram send-
ingum með honum. Þeir setja strax
á vaktir, þar sem tveir menn senda
reglulega út neyðarmerki, auk þess
sem þeir fylgjast með hvort eitthvað
sjáist frá vélinni. Hinir reyna að
koma sér sem best fyrir og hrúga
yfir sig öllu því einhveija einangrun
veitir. Óllum líður þeim illa. Þeir eru
blautir, þeim er kalt og sumir eru
mikið veikir. Vistin er hreint út sagt
hörmuleg. Þótt brotlendingunni hafi
ekki verið lýst sem harkalegri eru
gríðarlegir kraftar sem fylgt hafa í
kjölfarið, sérstaklega þegar vélin er
að stöðvast. Þau áhrif hafa að líkind-
um haft verulega áhrif á hluta áhafn-
arinnar ásamt andlega áfallinu. Um
kvöldið rofar til í örskamma stund
og þeir sem eru á vakt sjá ljóstýru
í dal langt fyrir neðan. Þeir skjóta
upp neyðarblysum í daufri von um
að yinhver sjái þau.
Á sunnudeginum 17. september
hefur veðrið ekkert gengið niður og
að skríða en reyna að standa upprétt-
ur. Þeim finnst kaldhæðnislegt að
kompás, sem ættaður er úr frum-
skógarbúnaði þeirra, sé notaður til
halda stefnunni á berum jöklinum.
Memovitch siglingafræðingur,
sem eitthvað hefur átt við fjalla-
mennsku, stýrir ferðinni niður og
notar prik til að finna huldar sprung-
ur. Þótt ekki sé leiðin löng norður
og niður af jöklinum tekur það um
sex klukkustundir að komast á auða
jörð. Líklegast koma þeir niður af
jökli ofan Smjörgilja. Ferðin niður
brúnina þarna í giljunum er erfíð
fyrir örþreytta mennina og það tekur
um þijá klukkutíma að komast niður
á sléttlendið í Jökultungum. Þaðan
tekur svo við ferð yfir Markarfljót,
líklega meira af vilja en getu.
Að öllum líkindum verða þeir við-
skila þarna í fljótinu. Þeir sex úr
áhöfninni, sem komast yfir vötnin,
koma að bænum Fljótsdal eftir 13
klukkutíma ferðalag úr flaki vélar-
innar. Þar gista þeir en hinir fjórir
sem verða innlyksa „milli vatna“,
liggja úti um nóttina og eru sóttir
illa hraktir daginn eftir.
Björgunarleiðangrar
Eins og fram hefur komið gerðu
Bandaríkjamenn út tvo leiðangra á
jökulinn til að komast að vélinni. Sá
fyrri var farinn með nokkurri leynd
þann 27. september. Foringi í þeirri
ina frá í stað þess að bæta henni
við, en slík mistök koma stöku sinn-
um fyrir. Áhöfnin vissi líklegast
aldrei með vissu hvar hún var niður
komin meðan á jökulvistinni stóð
og enn síður hversu stórbrotið um-
hverfið þarna var. Vélin lendir á svo
til eina slétta og sprungulausa
blettinum á þessu svæði í jöklinum.
Að vélin skuli lenda svo vel má lík-
lega skýra með því að flugstjórinn
er byijaður að beygja frá „fjallinu"
og við það hallar’ vélin samsíða
jökulbrekkunni í stað þess að reka
hægri vængmn í. Svo virðist sem
vélin snarsnúist, brotni og stöðvist
í skaflinum eftir að hafa skautað
eftir jöklinum. Hefði slíkt ekki gerst
hefði hún skollið beint á klettasker-
ið umrædda. Nokkrum sekúndum
fyrr hefði hún lent á háum jökul-
hrygg en sekúndum seinna hefði
hún lent á klettaskeijum eða ofan
í Gígjöklinum. Einskær lukka hefur
því hvílt yfir þessari annars ólán-
sömu vél sem jökulinn geymir enn.
Heimildir: Skýrstur frá Bandaríkjaher:
History records of the 1386th Base Unit,
North Atlantic Division, Air Transport
Command; Friðþór Kr. Eydal, upplýsinga-
fulltrúi varnarliðsins ; munnl. uppl.
Höfundur er ættaður frá
Stórumörk undir Eyjafjöllum.
Morgunblaðið/Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir
FRÁ Pálmalundi á Hvolsvelli.
Hús andanna í Pálmalundi
Hvolsvelli. Morgunblaðið.
í NÆSTA nágrenni við Stórólfs-
kirkju á Hvolsvelli hefur nú verið
útbúin lítil tjörn og fjöldi tijáa gróð-
ursettur í kring. Á tjöminni synda
nú nokkrar endur og hafa þær eign-
ast lítið hús sem kallað hefur verið
Hús andanna en ekki er vitað hvort
nafngiftin á rætur sínar að rekja til
návistarinnar við kirkjuna.
Endurnar hafa verið í óðaönn að
fjölga sér í vor og taldi ungviðið á
Hvolsvelli það stórfréttir þegar sást
til fyrstu unganna á tjörninni. Tijá-
lundurinn í kringum tjörnina er að
hluta til kostaður af sjóði sem stofn-
aður var að tilstuðlan Aðalheiðar
Bjarnfreðsdóttur, fyrrverandi al-'
þingismanns, en hún beitti sér fyrir
söfnun í tilefni af 70 ára afmæli
Pálma Eyjólfssonar, fyrrverandi
sýslufulltrúa, fyrir 6 árum. Vildi hún
að sjóðurinn yrði notaður til að gera
tijálund sem bera myndi nafn
Pálma.
í framtíðinni mun þarna vaxa upp
hinn veglegasti lundur og víst er að
margir hafa nú þegar notið þess að
ganga að tjörninni til að fylgjast með
andalífinu. Sumir hafa haft á orði
að Skotar hafi flutt Mývatn til Skot-
lands en Hvolsvellingar hafi flutt
Tjörnina í Reykjavík á Hvolsvöll.
0 í0B0MBM0BJMB0M0MBMElíB0M00MBIM05M0BÍBMB0M5Íj0
Erum flutt í Skipholt 50D
Ýmis opnunartilboð
t.d. 10 stórar rósir, verð 1.850
Sjón er sögu ríkari
Opið laugardag frá kl. 10-19, sunnudag
og mánudag frá kl. 13-17
I
1
I
i
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM[
er oóru visi
tvær umfer
innan [
Langvarandi
vörn gegn ryc
Innbyggður
h. grunnur
Slett eSo hömruð óferð