Morgunblaðið - 23.06.1996, Síða 36

36 SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HELGA SOFFÍA
ÞORGILSDÓTTIR
+ Helga Soffía
Þorgilsdóttir
var fædd í Knarrar-
höfn í Hvammssveit,
Dalasýslu, 19. nóv-
ember 1896. Hún
andaðist á Drop-
laugarstöðum í
Reykjavík 11. júní
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Þorgils Frið-
riksson, bóndi og
kennari, f. 12. ágúst
1860, d. 29. janúar
1953, og Halldóra
Ingibjörg Sig-
mundsdóttir, f. 30. apríl 1866,
d. 28. september 1909. Systkini
Helgu voru Friðjón Ágúst, dó
tæpra 6 ára, Steinunn, hús-
freyja á Breiðabólsstað, gift
Þórði Kristjánssyni, Sigmund-
ur, skólastjóri undir Eyjafjöll-
um, kvæntur Björgu Jónsdótt-
ur, Egill, skipstjóri á Trölla-
fossi, kvæntur Sigríði Guð-
mundsdóttur, Friðjón Hjörleif-
ur, dó við laganám í Háskólan-
um, Ari, fulltrúi hjá Pósti og
síma, kvæntur Helgu Jónsdótt-
ur, Friðrik Helgi, dó ársgam-
all, Þórhallur, bókavörður og
kennari í Reykjavík, kvæntur
Bergþóru Einarsdóttur, Sigríð-
ur, húsfreyja, gift Inga Krist-
manns í Reykjavík, Kjartan,
kennarí, Jóhannes, ldæðskeri,
Kristján, dó við menntaskóla-
nám á Ákureyri. Yngsta systir-
in, Fríða, er nú ein á lífi af 14
systkinum.
Helga ólst upp í foreldrahús-
um, en fór ung að heiman til
náms. Hún lauk kennaraprófi
1919, sótti handavinnu- og
teikninámskeið í Kaupmanna-
höfn 1927 og kennaranámskeið
í Vadstena í Svíþjóð
1935. Hún starfaði
sem kennarí í
Ftfótshlíð 1919-21,
var heimiliskenn-
ari í Bjarnanesi í
Hornafirði
1921-22, starfaði
við baðvörslu í Mið-
bæjarskóla Reykja-
víkur 1922-23 og
kenndi við barna-
skólann á Stokks-
eyri 1923-24.
Helga var skóla-
stjóri barnaskólans
á Húsatóftum á
Skeiðum 1924-30 og kennari
við Miðbæjarskólann 1939-46
og Melaskólann 1946, yfirkenn-
ari frá 1947 til starfsloka.
Hinn 16. júní 1946 giftist
Helga Þorsteini Arnóri Arnórs-
syni, skipstjóra og síðar starfs-
manni Útvegsbankans. Hann
var ekkjumaður og átti fímm
börn. Gekk Helga þeim í móð-
urstað. Tvö þeirra eru nú látin,
Hulda og Þórður, en þijú eru á
lífi: Valmundur, fv. skipstjóri,
Valgerður, húsfreyja í Reykja-
vik og Gunnfínna Green, hús-
freyja, búsett í New York. Þor-
steinn andaðist 3. janúar 1962.
Helga starfaði mikið að fé-
lagsmálum bæði fyrir vestan og
í Reykjavík. Hún var um langt
árabil í stjóm kvenfélags Hvita-
bandsins og í sjúkrahúsráði í
fjögur ár. Helga var sæmd ridd-
arakrossi hinnar íslensku fálka-
orðu árið 1976.
Útför Helgu fer fram frá
Dómkirkjunni í Reykjavík á
morgun, mánudaginn 24. júní,
og hefst athöfnin klukkan 15.
Jarðsett verður í Fossvogs-
kirkjugarði.
t
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför eiginmanns míns og föður,
SVAVARSGUÐBRANDSSONAR
rafvirkja,
Espigerði 4,
Reykjavík.
Ragnhildur Óskarsdóttir,
Svavar Geir Svavarsson.
t
Innilegar þakkir færum við öllum sem
auðsýndu okkur samúð og hlýhug við
andlát og útför elskulegs eiginmanns
og föður,
PÉTURS ÞÓRÐAR INGJALDSSONAR
fv. prófasts.
Guðs blessun fylgi okkur öllum.
Dómhildur Jónsdóttir,
Pétur Ingjaldur Pétursson,
Jón Hallur Pétursson og fjölskylda.
t
Hjartansþakkir fyrir auðsýnda samúð
og hlýhug við andlát og útför ástkærs
sonar, föður, tengdaföður og afa,
ÞÓRIS G. ÓLAFSSONAR
bifreiðastjóra.
Stefanía Guðmundsdóttir,
Þórey S. Þórisdóttir, Ólafur Geir Jóhannesson,
Klara Rut, Snævar Örn, Bergsteinn Ingi,
systkini og aðrir aðstandendur.
Kynni okkar Helgu Þorgilsdótt-
ur hófust stuttu áður en við Þor-
steinn hófum búskap. Kynnin þró-
uðust og urðu að djúpri vináttu og
áttum við margar góðar stundir
saman þar sem tekið var á ýmsum
málum. Oftar en ekki barst talið
að réttindmálum kvenna og var
gott að fá að njóta reynslu henn-
ar. Man ég sérstaklega eftir í því
sambandi að eitt sinn var ég afar
reið vegna þess að bankinn minn
neitaði mér um lán og fannst ekki
tekið tillit til mín sem sjálfstæðs
einstaklings sem aflaði tekna. Ég
sagði Helgu frá þessu og sagðist
hafa sagt upp viðskiptunum. Taldi
hún að ég hefði gert rétt og hvatti
mig til þess að standa á því að
mér bæri sama þjónusta og aðrir
sem hefðu ámóta tryggingu af
launum sínum án tillits til hjúskap-
arstöðu. Síðan sagði hún mér frá
viðskiptum sínum við bankakerfið
þegar hún einhleyp konan ákvað
að byggja sér hús fyrr á öldinni.
Þá ætlaði kerfið að neita henni um
fyrirgreiðslu vegna þess að hún
væri kona. Hún krafðist þess að
fá sömu þjónustu og aðrir kennar-
ar nytu. Eg sá í anda hvernig hún
hæglát og smávaxin setti fram sín-
ar kröfur og fékk þeim framgengt
með vitsmunina, rökin og seigluna
að vopni. Jafnframt gerði ég mér
grein fyrir því að það voru einmitt
konur eins og hún sem ruddu fyrir
okkur hinar yngri brautina og gerði
það að verkum að við vorum þegar
allt kom til alls komnar mun lengra
áleiðis.
Helga var þannig að einhvern
veginn var maður alltaf að læra
af henni án þess þó að finnast hún
vera að kenna. Henni var lagið að
gera þetta á afar jákvæðan hátt
þannig að hún lagði áherslu á það
sem vel var gert fremur en að
vanda um og það fordæmi sem hún
gaf var og er líklegt til farsældar.
Þegar hún leysti upp heimilið
og flutti á Droplaugarstaði bauð
hún mér að velja einhveija hluti
til minningar. Valdi ég tvo hluti
sem mér þóttu dæmigerðir fyrir
hana, tröppu og níðþunga steikarp-
önnu úr potti. Tröppuna valdi ég
vegna þess að mér fannst hún lýsa
svo vel viðhorfi sem einkenndi
hana, til þess að ná hærra þarf að
nýta vitsmunina og afla sér undir-
stöðu. Á pönnunni hafði hún hins
vegar skömmu áður steikt handa
mér físk. Reyndar hélt ég á þeim
tíma að það væri ég sem væri að
aðstoða hana, en Helgu fannst allt-
af betra að gefa en þiggja. Hún
var þá orðin mjög farin að líkam-
legai afli, en viljinn var með fullum
þrótti. Enn þann dag í dag get ég
ekki skilið hvernig hún kom pönn-
unni upp á eldavélina, en þar
kraumaði þó fiskurinn þegar ég
kom að. Mér lærðist að þó verkið
virðist þungt og jafnvel óyfirstíg-
anlegt er ekki víst að það sé ófram-
kvæmanlegt ef vilji og vit eru fyr-
ir hendi.
Helga var góð vinkona, amma
og langamma og það var einstak-
lega gott að eiga hana að. Að telj-
ast til hennar fólks var dýrmætt.
Enn dýrmætara er þó að eiga þann
sjóð sem minningarnar eru og vita
að í þeim leynast leiðbeiningar sem
gott getur verið að grípa til þegar
á þarf að halda. Einlæg virðing,
væntumþykja og þökk eru kveðja
mín er leiðir skiljast.
Martha Á. Hjálmarsdóttir.
Lof sé þér um ár og öld,
mikli Drottinn dýrðarinnar,
dýrðar vil ég minnast þinnar.
Þér sé vegsemd þúsundfóld.
Þannig byrjar síra Valdimar Bri-
em einn sinna fögru sálma. Elsku-
legi barnakennarinn minn hefur
kvatt vorn heim eftir eina öld, í
fátt fáum mánuðum.
Það var hún Helga kennari, eins
og hún oftast var kölluð, sem sat
við rúm sálmaskáldsins Valdimars
Briem á Stóranúpi, þegar hann var
að deyja. Hún var hjá honum hina
síðustu stund, að ósk hans.
Helga kom sem skólastjóri og
eini bamakennari á Skeiðum 1924.
Kennt var í þinghúsi á Húsatóftum.
Skólinn stóð frá 3. okt. til apríl-
loka. Tilhlökkun mín var mikil, að
ganga í skólann.
Helga Þorgilsdóttir, skólastjóri,
heilsaði okkur börnunum broshýr
og vingjarnleg. Ég man hana best
í kennslustofunni. Hún var ekki há,
mjög grönn, hátt enni, falleg, stór
gráblá augu, stóð birta af svipnum.
Hún hafði dökkjarpt hár, þykkt
sterkt, dálítið bylgjað og fór vel.
Hún bar mikinn persónuleika. Hún
vakti áhuga nemenda sinna á nám-
inu. Hún lét mig lesa upp kvæði á
barnaskemmtunum. Hún var ávallt
uppörvandi til framfarar. Hún átti
langt á aldur fram mikið innra sól-
skin. Rödd hennar var fremur veik
en málfar skýrt.
Hún skipti börnunum í tvær
deildir. Þetta var tilhlökkunarskóli.
Hálfa viku hlökkuðum við til að
fara næst í skólann og í næstu viku
að vera heima. Börn komu tíu ára
gömul í skólann, áttu að vera læs.
Frú Helga komst áreiðanlega yfir
allt tilskilið námsefni í þessum sjö
mánaða skóla. Mikið var lært af
sálmum og kvæðum líka. Helga gaf
oft forskrift. Hún hafði skýra
dráttfagra hönd. Ég man það úr
kristnifræðitíma, að kennarinn
sagði: „Minnist þess, að skyldur
kristins manns eru óendanlegar.“
Helga skólastjóri bauð öllum
skólabörnunum á jólaskemmtun.
Hún kostaði það ein. Tilhlökkun
okkar var mikil. Mannhæðarhátt,
grænt, lifandi jólatré stóð á miðju
gólfi í skólastofunni. Jólaskraut og
litlar kröfur voru á trénu og mörg
marglit kerti í klemmum prýddu
tréð. Okkur þótti mikil ljósadýrð,
þegar kveikt var á öllum kertunum.
Ég man hvað augu barnanna ljóm-
uðu við kertaljósin. Gengið var í
kringum tréð og sungnir jóla- og
nýárssálmar, sem allir kunnu. Svo
fengu börnin sælgæti úr körfunum.
Allra síðast sitt eplið hvert. Hjá
mörgum var það eina jólaeplið sem
þau fengu. Þannig jólaskemmtun
hélt hún börnunum á hveiju ári,
meðan hún var á Skeiðum.
Systurnar Helga og Steinunn
gáfu saman út ljóðabók seint á
ævi. Bók þessi heitir: „Úr handrað-
anum“. Hugljúf og falleg kvæði,
vel gerð. Helga varð kennari og
síðan yfírkennari í Reykjavík. Á
þeim tíma giftist hún Þorsteini Am-
órssyni, skipstjóra frá ísafirði. Börn
hans frá fyrra hjónabandi voru upp-
komin og farin að heiman, nema
tvær dætur, önnur, Valgerður, 15
ára, hin, Guðfinna Sesselja, þá
ófermd. Helga gekk þeim í móður-
stað.
Önnur systranna, frú Valgerður
Þorsteinsdóttir, gat þess að þegar
hún hugsar til sjúpu sinnar, kemur
henni í hug tilvitnun, er hún notaði
í ávarpi á fjölmennu skátamóti fyr-
TÖLUVERÐUR fjöldi aðsendra greina bíður nú birtingar í Morgunblað-
inu. Til þess að greiða fyrir því að biðtími styttist og greinar birtist
skjótar en verið hefur um skeið, eru það eindregin tilmæli Morgunblaðs-
ins til greinahöfunda, að þeir skrifi að jafnaði ekki lengri greinar en sem
nemur tveimur A-4 blöðum með mesta línubili eða að hámarki 6.000
tölvuslögum.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vélrituð og vel frá gengin.
Ákjósanlegast er að fá greinamar jafnframt sendar á disklingi, þ.e. að
blaðinu berist bæði handrit og disklingur.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII skráa sem í daglegu tali
eru nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin Word og Word-
Perfect einnig nokkuð auðveld úrvinnslu.
Þeir, sem þess óska, geta fengið disklingana senda til baka. Merkið
disklingana vel og óskið eftir endursendingu. Ritstj.
ir allmörgum ámm: „Að skila heim-
inum betri en við tökum við hon-
um.“ Það finnst frú Valgerði eiga
vel við Helgu stjúpu sína. Frú Helga
var ekki síðri húsmóðir en kennari.
Frú Valgerður veitti Helgu stjúpu
sinni mikla umhyggju á hennar síð-
ustu dögum og hélt í hönd hennar
þegar hún dó.
Jólaljósin sem kennarinn gaf
okkur skólabörnum sínum fylgja
okkur alla ævi í fagurri minningu.
Að lokum skal vitnað í jólasöng,
sem Helga orti fyrir börn. Viðlagið
er:
Gleðileg jól!
hljómar í kotum og höllum.
Himnanna Guð veitir öllum
Gleðileg jól!
Við komum hér saman að syngja um þig,
sem sólina og lífíð gefur,
sem bömin þín yfir bemskustíg
blessað og verndað hefur.
Þú lætur englana annast mig
um óttu’ er jörðin sefur.
Hún var mannlífs geisli.
Lifi hún nú í ríki ljóssins og him-
insins í gleði Guðs og friði.
Samúðarkveðja,
Rósa B. Blöndals.
Haustið 1952 gerðist ég kennari
við Melaskóla og hafði þá nýlokið
kennaraprófi. Mér var falið að
kenna 12 ára bömum en yfirkenn-
arinn, Helga S. Þorgilsdóttir,
kenndi nokkra tíma á viku í bekkn-
um. Seinna tók ég við skólastjórn
meðan hún enn var þar yfirkenn-
ari. Þannig atvikaðist það að hún
leiðbeindi mér og studdi fyrstu
skrefin á kennslubrautinni og ekki
síður naut ég reynslu hennar, ljúf-
mennsku og hollra ráða eftir að ég
varð skólastjóri. Þetta vil ég þakka
sérstaklega nú að leiðarlokum.
Helga tók kennarapróf 1919 og
sótti síðar handavinnu- og teikni-
námskeið í Kaupmannahöfn og enn-
fremur kennaranámskeið í Vadst-
ena í Svíþjóð. Kennsluferil sinn hóf
hún sem farkennari í sveit, kenndi
í sjávarþorpi og stjórnaði skóla um
6 ára skeið í Húsatóftum á Skeiðum
(nú Brautarholtsskóli). Haustið
1930 fluttist Helga til Reykjavíkur
og kenndi við Miðbæjarskólann þar
til hún gerðist yfirkennari við Mela-
skóla er hann tók til starfa í októ-
ber 1946. Því starfi gegndi hún í
20 ár.
Helga hafði því víðfeðma þekk-
ingu og fjölþætta reynslu af skóla-
starfi er hún kom að Melaskóla.
Hún var dugmikil, samviskusöm og
farsæl í störfum. Hún var ákaflega
næm og glögg á menn og málefni
og þeir hæfileikar nýttust vel í
vandasömum störfum yfirkennar-
ans.
Eftir að Helga lét af störfum sem
yfirkennari vann hún í nokkur ár á
bókasafni skólans. Þar sem annars
staðar naut hún sín vel. Hún lagði
sig fram um að glæða áhuga barn-
anna á bókum og leiðbeindi þeim
um val á lestrarefni. Sjálf hafði hún
yndi af lestri góðra bóka og var
mjög vel ritfær og skáldmælt. Þess
nutum við samstarfsmenn hennar
oft á gleðistundum.
Árið 1973 kom út bókin „Úr
handraðanum" - ljóð og stökur -
eftir systurnar Helgu og Steinunni
Þorgilsdætur. Þar er að finna ljóðið
„Nútímamaðurinn“ eftir Helgu sem
endar á þessum ljóðlínum:
Það verður að lokum þinn lífsins fengur
að lifa sem gðður drengur.
Hér setur Helga fram lífsviðhorf
sitt í stuttu en skýru máli. Þeirri
lífsskoðun sinni var hún ætíð trú.
Að lokum eru Helgu, yfirkenn-
ara, færðar alúðarþakkir fyrir störf
sín í Melaskóla og þann hlýhug sem
hún bar til stofnunarinnar alla tíð.
Aðstandendum öllum sendi ég og
fjölskylda mín innilegar samúðar-
kveðjur við fráfall óvenju dugmikill-
ar og merkrar konu.
Ingi Kristinsson.
• Fleiri minningargreinar um
Helgu Soffíu Þorgilsdóttur bíða
birtingar og munu birtast í blað-
inu næstu daga.