Morgunblaðið - 28.07.1996, Side 4

4 B SUNNUDAGUR 28. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Eölskyldan býr í einu reisu-
legasta húsinu við
Winnipegvatn og
ínammt frá er vegleg
snekkja þeirra bundin við bryggju.
Þau taka á móti mér eins og þjóð-
höfðingja, bera allt sitt besta á
borð. A borðstofuborðinu standa
tveir íslenskir hraunmolar og_ í
bókaskápnum eru bækur um ís-
land og ættfræði. Þegar heimilis-
faðirinn kemst í stuð setur hann
„ísland er land þitt“ á fóninn og
þenur græjumar svo að maður
heldur að þessi óopinberi þjóð-
söngur okkar Islendinga heyrist
um Gimli þvert og endilangt. Hann
talar dálitla íslensku en hún ekki.
Bæði eru þau afkomendur ís-
lenskra vesturfara, tilheyra kyn-
slóðinni sem naut ávaxtanna af
því erfiði sem landnemamir lögðu
á sig og þau hafa sannarlega kom-
ið sér vel fyrir. Þau hjónin vilja
fá að heyra um lífið í landi forfeðr-
anna en þegar ég að gömlum ís-
lenskum sið minnist á langan vin-
nutíma, hátt vömverð og annað
sem tekur mesta dýrðarljómann
af landinu vilja þau ekki heyra
meira. Fyrir þeim er ísland nánast
heilagur staður. Hann hækkar „ís-
land er land þitt“ enn meir, tekur
fram ættartölu Vestur-íslendinga
og leitar að uppruna sínum.
Þegar landstjórinn í Kanada
bauð Islendingum að flytjast þang-
að seinni hluta síðustu aldar gerði
hann þeim tilboð. Hann bauð þeim
sérstakt landsvæði þar sem þeir
gætu sett upp sitt eigið ríki, stofn-
að sína eigin skóla og haft sín
eign lög. Þetta freistaði landnem-
anna og Lýðveldið Nýja-ísland var
stofnað. Lýðveldi þetta var lagt
niður 12 ámm síðar og landnem-
amir dreifðust um Manitoba fylki
og víðar. Flestir þeirra gerðu sér
grein fyrir því að besta leiðin til
að koma sér áfram væri að sam-
lagast nýju landi og læra
tungumálið. Á sumum
heimilum varð ís-
lenska einskonar
leynimál sem aðeins
var notað þegar bömin
áttu ekki að skilja hvað
sagt var. Nú virðist
þetta vera að snú-
ast við og
í kjölfar Vestur-íslendinga
Baráttan
við upp-
runann
Þegar gengið er um götur Gimli á venjuleg-
um degi kemst maður ekki hjá því að sjá
að þar búa íslendingar. Víða eru tveir fánar
isiiiSililil
<*S»*8ÍSIÍÍ*
HllHrlliii ||
•y'MbIMIimii.
S‘«l..........
“““ii iini
*»• <»*
11 * * s * •
JÓN Timothy Samson hefur gott útsýni yfir sléttur Manitoba
héraðs úr skrifstofu sinni.
við hún á sömu stöng, fyrir ofan er kanad-
íski fáninn og fyrir neðan sá íslenski, örlítið
minni. Einn af skemmtilegri matsölustöðum
Gimli heitir „Brennivín’s Pizza Hús<( segir
Jón E. Gústafsson í seinni grein sinni um
Vestur-Islendinga í Kanada.
STARFSMAÐUR Þjóðræknifélagsins og Neil Bardal ræðismaður
fyrir framan skrifstofuna.
margir leggja á sig að læra ís-
lensku.
Enn þann dag í dag virðist sama
munstrið vera í gangi og það má
segja að hin tuttugu og átta ára
Harpa ísfeld sé gott dæmi
/ um fyrstu kynslóð Vestur-
íslendinga því foreldrar
hennar fluttu til Kanada
þegar hún var barn en Ingþór,
faðir hennar, er prestur í
Winnipeg. Þó svo að Harpa sé
fædd á Islandi talar hún nán-
ast enga íslensku því
foreldrar
hennar
lögðu
mikla
áherslu á
að hún
aðlagaðist
samfélag-
inu og
tungumálið
hamlaði
henni ekki í
skóla. Það er á
vissan hátt kald-
hæðnislegt að
hún segist eigin-
lega frekar vera
kanadísk en ís-
lensk.
Áhugi á upp-
runanum virðist
vera eitt af því sem
dnkennir Vestur-
íslendinga og ætt-
fræði er helsta um-
ræðuefnið þegar ég
hitti nokkra þeirra yfir
kaffíbolla skömmu
síðar. Linda Colette
stærir sig af því að
geta rakið ættir sínár
aftur til landnáms
/ víkinga á íslandi. Hún
VESTUR-ÍSLENSKI kvikmyndaleikstjórinn Guy Madden er feim-
inn við myndavélar og sagði að þetta væri fyrsta myndin sem
tekin hefði verið af honum í átta ár.
segir einnig að Vestur-íslendingar
séu eina fólkið í Kanada sem leggi
mikla áherslu á að viðhalda tengsl-
um við frændfólk sitt og viti upp
á hár hveijir eru þremenningar
og fjórmenningar þess. Hún og
frændi hennar, Kevin Jón Johnson,
skrifa fyrir blaðið Lögberg-Heims-
kringla og stór hluti af lífi þeirra
virðist snúast um að vera íslend-
ingar þó Kevin Jón sé í raun hálf-
ur Norðmaður.
Carol Mowat á ættir sínar að
hluta til að rekja til íslands og
kennir íslensku á námskeiðum sem
Þjóðræknisfélagið heldur. Hún
segist hafa kannast við mörg per-
sónueinkenni Vestur-íslendinga
þegar hún kom til íslands, þeir séu
yfirleitt blátt áfram og lausir við
yfirborðsmennsku sem einkenni
fólk frá mörgum öðrum löndum.
Sögur frá sjúkrahúsinu
í Gimli
„Ég veit að íslendingar gera
stundum grín að Vestur-Islending-
úm sem koma í hópum til íslands
til að sjá heimahaga forfeðranna.
Það er stundum jafn fáránlegt að
vera íslendingur hér í Kanada" seg-
ir kvikmyndaleikstjórinn Guy Madd-
en.
Hann er Vestur-íslendingur og
er mjög meðvitaður um íslenskan
uppruna sinn. Hann gerir þó grín
að uppruna-ástríðu Kanadamanna.
„Það er lögð mikil áhersla á það
hér í Kanada að maður haldi í
uppruna sinn og þegar maður er
spurður hvað maður sé getur mað-
ur ekki sagst vera kanadískur því
þá er maður spurður hvað maður
sé í raun og veru. Maður er eigin-
lega neyddur til að segjast vera
eitthvað annað og ég er breskur
í föðurættina og það er næstum
eins slæmt og að vera kanadískur.
Maður þarf helst að vera af ein-
hveiju framandi þjóðerni. Það er
t.d. flott að vera Armeni, Vietnami
eða Tyrki nú eða þá íslendingur.
Þú mátt kalla mig íslending og
sumir segja jafnvel að ég sé ís-
lenskur í útliti en í raun er ég
kanadískur".
VÍKINGURINN er eitt helsta kennileitið í Gimli. Homin á hjálmin-
um hafa þó alltaf verið umdeild. Stúlkan heitir Katherine Tavern-
er og er íslensk í aðra ættina.
TVEIR stoltir íslendingar í
Winnipeg, Jón Sigurðsson og
Linda Colette.
Guy ólst reyndar upp við sögur
af eldgosum og harðindum á ís-
landi og hörmungum sem Vestur-
fararnir þurftu að ganga í gegnum
þegar þeir settust að í Kanada.
„Þeir dóu úr bólusótt og öðrum
plágum í hundraða tali, drukknuðu
í Winnipegvatni og svo framvegis.
Að lokum fékk ég það á tilfinning-
una að saga forfeðranna og minn
íslenski bakgrunnur væri svo
ömurlegur að hann væri í raun
fyndinn“.
Kvikmyndin sem spratt upp úr
þessum blöndnu tilfinningum heit-
ir „Tales From Gimli Hospital" og
fyallar um tvo íslenska landnema
Gunnar og Einar sem deila sjúkra-
stofu á tímum bólusóttar. Eina
deyfingin sem er í boði á þessum
spítala við erfiðar skurðaðgerðir
er brúðuleikhús sem hjúkrunar-
konumar standa fyrir.
Við göngum um gamalt verk-
smiðjuhúsnæði þar sem smiðir,
málarar og hönnuðir eru í óða önn
að byggja leikmynd fyrir næstu
kvikmynd hans. Guy gerir myndir
fyrir afmarkaðan hóp áhorfenda
og þær eru oftast eingöngu sýndar
á kvikmyndahátíðum og í litlum
kvikmyndahúsum. Hann segir að
fyrir utan ofangreinda mynd sé