Morgunblaðið - 11.08.1996, Blaðsíða 26

26 B SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 1996
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
STEFNUMÖRKUN í STAEFSMANNA-
MÁLUM REYKJAVÍKURBORGAR
UM ÞESSAR mundir fer fram víð-
tækt starf innan borgarkerfisins að
stefnumörkun í starfsmannamálum
Reykjavíkurborgar. Þetta starf sæt-
ir tíðindum, því þetta er í fyrsta
"■skipti sem stjómendur höfuðborg-
arinnar hafa einsett sér að móta
stefnu í starfsmannamálum. Starfs-
mannastefnan á að vera aðgengileg
og öllum kunn, skýr, réttlát og
nútímaleg. Hún mun snerta þá hátt
í 7.000 starfsmenn sem hjá borg-
inni vinna að jafnaði og auðvitað
beint og óbeint tæplega helming
íslensku þjóðarinnar sem býr í höf-
uðborginni.
Stefnumörkun borgaryfirvalda í
starfsmannamálum sætir líka tíð-
indum af þeirri ástæðu að þau eru
enn mjög fá fyrirtækin og stofnan-
irnar á Islandi sem hafa vel skil-
greinda starfsmannastefnu. Þetta
gildir hvort heldur er um hið opin-
bera eða hið almenna atvinnulíf.
Það er trú mín að þegar upp verður
staðið muni fáir ef nokkrir á íslensk-
um vinnumarkaði hafa betur út-
færða stefnu hvað varðar til dæmis
jafnréttismál, símenntun og starfs-
þjálfun og möguleika starfsfólks til
þróunar í starfi, svo aðeins fá atriði
séu nefnd.
í þessari grein vil ég greina frá
því hvert við erum komin í þessari
vinnu og þeim meginhugmyndum
^tsem að baki liggja.
Byggt á óskrifuðum lögum,
gömlum hefðum og þegjandi
samkomulagi
Eitt af fyrstu verkum mínum í
embætti borgarstjóra var að láta
fara fram athugun á stjórnkerfi
Reykjavíkurborgar, sem var ætlað
að leiða í ljós hvort og hversu mikl-
ar breytingar nauðsynlegt væri að
gera á stjómkerfinu til að gera það
liprara og opnara gagnvart almenn-
ingi og auðvelda framkvæmd þeirra
ákvarðana sem teknar eru af borg-
arstjóm og borgarstjóra. Könnunin
staðfesti hversu brýnt það var orðið
að móta starfsmannastefnu.
-• Það er þó ekki svo að engin starf-
mannastefna hafi verið til hjá
Reykjavíkurborg. Hún var auðvitað
til - en hvergi fest á blað, hvergi
rædd opinskátt. Mjög margt í starf-
semi borgarkerfisins, vinnulagi,
verkaskiptingu, boðleiðum o.s.frv
byggist á óskrifuðum lögum, göml-
um hefðum og þegjandi samkomu-
lagi. Slíkir starfshættir geta
kannski gengið í litlu lokuðu kerfi
þar sem enginn efast um það gildis-
mat og viðhorf sem að
baki býr. En fyrir nýjan
meirihluta við stjórn-
völinn hjá Reykjavíkur-
borg er þetta algerlega
óviðunandi.
Kerfinu var stjórnað
af körlum, framaleiðir
almennt mjög
ógegnsæjar og ekki
síst þar sem konur áttu
í hlut, og ekki ríkti
óskorað traust á því að
málsmeðferð, umbun
og úthlutun tækifæra
í starfi væri réttlát.
Hlutur kvenna í stjórn-
unarstörfum var af-
skaplega rýr og má
nefna að konur í stöðum yfirmanna
borgarstofnana voru teljandi á
fingrum annarrar handar. Engar
skriflegar starfslýsingar voru til og
ábyrgð yfirmanna illa skilgreind.
Af þeim sökum var mikil tilhneiging
ríkjandi til að ýta úrlausnarefnum
upp fyrir sig með þeim afleiðingum
að of mörg mál er vörðuðu starfs-
mannastjórnun og eðlilegt væri að
leysa á neðri stigum í kerfinu lentu
á borði æðstu yfírmanna eða jafn-
vel borgarstjóra. Þetta eru aðeins
fá dæmi um stjórnunarhætti sem
fyrir löngu voru famir að standa
borginni fyrir þrifum.
Við aðstæður sem þessar er auð-
vitað mikið svigrúm fyrir geð-
þóttaákvarðanir og hentistefnu og
erfítt er að ná fram markmiðum
um valddreifingu og skilvirkni. Til
að svo geti orðið þurfa bæði al-
mennir starfsmenn sem og stjóm-
endur á öllum stigum að geta sótt
styrk og stuðning í skýra stefnu,
sem framkvæmd er með líkum
hætti um allt borgarkerfíð. í opin-
berum rekstri eru sífellt meiri kröf-
ur gerðar um árangur starfsmanna
og góða nýtingu fjármuna. Með því
að skýra samskiptareglur milli
stjómenda og starfsmanna að því
marki sem þær koma eiginlegum
rekstri, framleiðslu og þjónustu við
þá er verið að draga úr líkum á því
að ómarkviss vinna og aðferðir í
starfsmannastjórnun hafí truflandi
áhrif á árangur og leiði til sóunar
fjármuna. Skýr og greinargóð
stefna í starfsmannamálum skiptir
því miklu máli vegna þess árangurs
sem stefnt er að í rekstri.
Starfsmannastefna í mótun
Þegar Reykjavíkurlistinn tók við
stjórnartaumunum í Reykjavík fyrir
rétt rúmum tveimur
árum, settist ég í stól
borgarstjóra á grund-
velli stefnu um m.a.
grenndarlýðræði, vald-
dreifingu, aukna þjón-
ustu við borgarbúa,
mikla áherslu á jafn-
rétti kynja og aukna
skilvirkni í rekstri
borgarinnar. Stefna
okkar felur í sér að
Reykjavíkurborg sem
vinnustaður gangist
við ábyrgð sinni gagn-
vart samfélaginu í
heild og á velferð
starfsmanna sinna,
tryggi þeim öryggi í
starfí, virði réttindi þeirra og efli
þau - og leitist af fremsta megni
við að þróa inntak allra starfa þann-
ig að þau veiti þeim sem störfunum
gegna aukna lífsfyllingu. Um leið
er það afdráttarlaus stefna okkar
að sýna ráðdeild og hagkvæmni í
rekstri og auka skilvirkni í borgar-
kerfínu.
Það gefur augaleið að pólitískt
afl, sem m.a. hefur aukin áhrif
borgarbúa á mótun þjónustu sem
þeim stendur til boða hjá borginni
á stefnuskrá sinni, hlýtur að vilja
starfsmannastefnu sem byggir á
lýðræðislegum áherslum og á hug-
myndum um valddreifingu, réttlæti
og ábyrgð. Verkefnið er vandasamt
og viðamikið og enn miklu ólokið.
Að lokinni úttektinni á stjórn-
kerfi borgarinnar var í desember
1995 settur á stofn starfshópur um
mótun starfsmannastefnu. I hópn-
um eru stjórnendur frá hinum ýmsu
stofnunum borgarinnar auk fulltrúa
starfsmanna og aðstoðarkonu
minnar sem starfa undir for-
mennsku starfsmannastjóra
Reykjavíkurborgar. Með hópnum
vinnur utanaðkomandi ráðgjafí sem
er sérfræðingur í starfsmannamál-
um. Þar að auki hefur verið mynd-
aður svokallaður ráðgjafahópur
sem er útvíkkaður hópur stjórnenda
og fulltrúa frá stéttarfélögum.
Þessari samvinnu er ætlað að skapa
grundvöll fyrir því að góð samstaða
náist um alla helstu málaflokkana
sem endanlega verða starfsmanna-
stefna Reykjavíkurborgar. Þegar
hefur verið gripið til nokkurra sér-
tækra aðgerða sem snerta þessa
vinnu.
Nýjar áherslur í
kjarasamningum
Áður en kom að gerð síðustu
kjarasamninga milli borgarinnar og
starfsmanna hennar voru gerðar
ráðstafanir til að gera samninga-
nefndina næmari fyrir því hvemig
mátti koma betur til móts við hags-
muni kvenna í kjarasamningagerð-
inni. í því skyni voru tvær konur
skipaðar í nefndina í fyrsta sinn í
sögu hennar. Við gerð kjarasamn-
inganna við viðsemjendur borgar-
innar - sem eru hvorki meira né
minna en 28 talsins - voru í fram-
haldinu stigin ákveðin og árangurs-
rík skref í þá átt að minnka launa-
mun kynjanna. Þannig fékk samn-
inganefnd borgarinnar það vega-
nesti að taka sérstakt tillit til lægstu
launa svo og til hefðbundinnna
kvennastarfa. Þetta hefur leitt til
þess að laun kvenna hafa hækkað
talsvert meira en laun karla. Á tíma-
bilinu mars til október í fyrra, en á
því tímabili voru kjarasamningarnir
gerðir, hækkuðu laun borgarstarfs-
manna að meðaltali um 8,6%, 6,4%
hjá körlum en 10,3% hjá konum.
Samninganefndin fékk líka það
verkefni að kanna með .viðsemjend-
um sínum möguleika á að athuga
Stefnt að valddreifingu,
réttlæti o g ábyrgð,
skrifar Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir um
víðtækt starf sem nú
fer fram innan borgar-
kerfisins á þessu sviði.
kosti varðandi gerð kerfísbundins
starfsmats og gerð starfslýsinga.
Starfsmannahald borgarinnar var í
kjölfarið styrkt þannig að hægt sé
að vinna að gerð starfslýsinga og
ráðningasamninga við alla starfs-
menn borgarinnar og er sú vinna í
fullum gangi. Þá tekur Reykjavík-
urborg þátt í samstarfsverkefni
með ríki og Jafnréttisráði um
starfsmat sem aðferð til að draga
úr launamun kynja og er þess vænst
að það leiði til þess að tilrauna-
starfsmat verði gert sem nái m.a.
til valinna borgarstofnana.
Þá var í þessum kjarasamningi
í fyrsta sinn sett inn ákvæði um
starfs- og endurmenntun á vegum
borgarinnar. Starfsmenntunar-
nefnd var sett á fót og á hún m.a.
að skipuleggja starfsmenntunar-
kerfi og leggja fram mat á launa-
áhrifum námskeiða. Með þessu, svo
og með ráðningu sérstaks fræðslu-
fulltrúa sem hefur hrundið viðamik-
illi innri fræðslustarfsemi, svo sem
stjórnendafræðslu af stað, eru
bundnar miklar vonir við að borgar-
yfírvöldum takist að framfylgja
hugmyndum sínum um símenntun
og möguleika starfsfólks á persónu-
legri og faglegri þróun í starfi.
Hlutur kvenna í ábyrgðar- og
sljórnunarstöðum aukinn
í kjölfar þessara aðgerða voru
þau boð látin út ganga til allra for-
stöðumanna stofnana og fyrirtækja
borgarinnar að það væri stefna
borgaryfirvalda að auka hlut
kvenna í stjórnunar- og ábyrgðar-
stöðum á vegum borgarinnar. I ljósi
þess var óskað eftir því að sú stefna
yrði gerð sýnileg þegar störf á veg-
um borgarinnar væru auglýst. Þeg-
ar hefur marktækur árangur náðst
í því að fjölga konum í stjórnunar-
stöðum hjá Reykjavíkurborg og eru
þær nú allt að fjórum sinnum fleiri
í æðstu stjómunarstöðum en þær
voru fyrir tveim árum.
Rétt er einnig að geta þess að
fyrir réttu ári fól ég Félagsvísinda-
stofnun Háskólans að gera ítarleg-
an samanburð á launum karla og
kvenna hjá Reykjavíkurborg og
verður hún lögð fyrir borgarráð og
kynnt ítarlega á næstu dögum.
Rannsóknin staðfestir svipaðan
launamun kynja hjá Reykjavíkur-
borg og gildir almennt á íslenskum
vinnumarkaði þar sem launamunur
sem ekki tekst að skýra með öðru
en kynferði er um 11%. Það kemur
einnig í ljós í rannsókninni að launa-
munurinn á ekki nema að litlu leyti
upptök sín í taxtakerfinu sjálfu eða
í dagvinnulaunum, heldur verður
hann aðallega til þar sem auka-
greiðslur dreifast ekki með sama
hætti til karla og kvenna. Þessi
rannsókn mun nýtast við gerð jafn-
réttisáætlana innan hverrar borgar-
stofnunar fyrir sig, en þær áætlan-
ir eiga m. a. að ná til þess hvernig
og hversu hratt launamunur milli
kynja verði minnkaður.
Ný jafnréttisáætlun samþykkt
Borgarráð samþykkti ítarlega
jafnréttisáætlun 7. maí síðastliðinn
og er ætlunin að útfæra hana nán-
ar innan hverrar stofnunar fyrir
sig. Samhliða því var starfí jafnrétt-
isfulltúa breytt og því gefíð meira
vægi. Meðal ákvæða í jafnréttis-
áætluninni er yfírlýsing um að
starfsfólk borgarinnar skuli eiga
kost á sveigjanlegum vinnutíma og
með ýmsum öðrum hætti gert auð-
veldara að samræma fjölskyldu-
ábyrgð starfí, stefnt er að því að
fjölga konum í stjórnunarstöðum
og stofnanir og fyrirtæki borgarinn-
ar eru skylduð til að auglýsa stöður
til umsóknar, en á því_ hefur verið
talsverður misbrestur. í auglýsingu
skal koma fram hvatning til þess
kyns sem er í minnihluta í starfs-
grein um að sækja um starfíð og
kveðið er skýrt á um að það kynið
sem er í minnihluta skuli að öðru
jöfnu ganga fyrir við ráðningar í
störf. Mörg önnur ákvæði, svo sem
um kynhlutlaust starfsmat, fræðslu
um jafnréttismál og stuðning við
sérstök þróunarverkefni er sömu-
leiðis að fínna í jafnréttisáætluninni.
Á sama hátt og ég er sannfærð
um að valddreifíng og aukin ábyrgð
stjórnenda í borgarkerfinu sé til
þess fallin að auka skilvirkni og
gæði þeirrar þjónustu sem starf-
semi borgarinnar snýst á endanum
um, þá er ég jafnsannfærð um að
slík valddreifíng leiðir ekki sjálf-
krafa til aukins jafnréttis eða rétt-
lætis á vinnustöðum. Samfara auk-
inni valddreifingu verður að vera
mjög öflug pólitísk stefnumörkun
og markviss þjálfun stjórnenda í
því að beita nýjum viðmiðunum og
móta vinnuna eftir breyttum kröf-
um. Til dæmis er kynskipting vinnu-
markaðarins langt frá því að vera
eitthvert kyrrstætt fyrirbæri. Hún
er alltaf að verða til og allt sem
við gerum á vinnustaðnum er ann-
aðhvort til þess fallið að draga úr
henni eða styrkja hana í sessi. Störf
þróast og breytast, um þessar
mundir sérstaklega hratt vegna
tækni- og upplýsingabyltingarinnar
og það hlýtur að vera markmið
okkar að gæða öll störf ríkara inni-
haldi og að vinna markvisst gegn
því að þau séu merkt öðru hvoru
kyninu.
Hálfnað er verk þá hafið er
Reykjavíkurborg er ekki eyland
í íslensku samfélagi. Það er nauð-
synlegt að gera sér grein fyrir sam-
spili vinnustaðar og einkalífs,
tengslum og gagnvirkum áhrifum
fjölskyldulífs og hins opinbera lífs.
Það er skoðun mín að öflugt jafn-
réttisstarf á vinnustöðunum og
markviss viðleitni til að gera það
sem í okkar valdi stendur til að
uppræta mismunun og koma á heil-
brigðum og sanngjörnum starfs-
háttum hafi áhrif á sjálfsmynd okk-
ar og í beinu framhaldi af því, hafí
áhrif á heimilinum.
Það er einnig nauðsynlegt fyrir
Reykjavíkurborg sem er stærsta
þjónustufyrirtæki landsins að
tryggja gæði þeirrar þjónustu sem
borgin veitir og auka jafnframt
vellíðan og öryggi starfsmanna
sinna. Það verður best gert með
því að færa stjórnkerfi borgarinnar
í nútímalegra horf, með mótun
starfmannastefnu þar sem markmið
eru skilgreind og tekið er á réttind-
um, skyldum og gagnkvæmri
ábyrgð og með starfsþjálfun,
fræðslu og endurmenntun starfs-
manna. Þótt starfi sem þessu verði
í sjálfu sér aldrei lokið þá gildir hér
sú gamla speki að hálfnað er verk
þá hafið er.
Höfundur er borgarstjórinn í
Reykjavík
Kripalujóga
Tveir góðir gestakennarar hjá Jógastöðinni Heimsljósi:
Tom Gilette sem þekktur er víða um Bandaríkin fyrir
jógakennslu. Hann hefur útskrifað yfir 600
Kripalujógakennara.
Ókeypis kynning: Föstudaginn 16.8. kl. 20 - 21.30
Jógatímar: Þriðjud. 20.8 og fimmtud. 22.8.
kl. 18.00 og kl. 20-21.30
Helgarnámskeið: 17.-18. og 24.-25. ágúst.
Tom Gilette mun einnig leiða jógatímann fimmtud.
15. ágúst kl. 18.20-19.30 og svara fyrirspurnum á eftir.
Misstu ekki af þessu tækifæri til að kynnast Tom Gilette
og læra m.a. þætti úr Ashtangajóga (Power jóga) sem opna fyrir þér nýjan
heim jógaiðkunar.
GABRIELLA verður með DansKinetics sem er skemmtilegur dans og
góð leið til líkamsþjálfunar og sjálfsupplifunar.
Gabriella er frá Suður-Afríku, en hefur undanfarin 7 ár kennt DansKinetics
á Kripalujógamiðstöðinni. Hún er dansmenntuð og llka jógakennari og
blandar saman jóga, dansi og afródansi undir skemmtilegri og framandi
tónlist.
Kvöldtímar: Miðvikud. 14. og mánud. 19. ágúst kl. 20-21.45
Hádegistímar: Fimmtud. 15. og þriðjud. 20. ágúst kl. 12-12.15
Helgartímar: Laugard. 17 og sunnud. 18. kl. 11-12.15.
DansKinetics kennaranámskeið fyrir dans-, jóga- og eróbikkennara
en einnig opið öðrum.
Fimmtud. 15.8. kl. 16.30-17.15 og sunnud. 18.8. kl. 10-16
Leitið nánari upplýsinga hjá Jógastöðinni Heimsljósi, Ármúla 15,
sími 588-4200. Opið kl. 13-19 virka daga.
Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir