Morgunblaðið - 12.09.1996, Qupperneq 29

28 FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1996 29
JMffgmiMafrlí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LAUSNI
LÆKNADEILU
LANGÞRÁÐ lausn í kjaradeilu heilsugæzlulækna og
ríkisins er í höfn. Meginniðurstaða er tvíþætt. I
fyrsta lagi verða starfskjör heilsugæzlulækna færð und-
ir úrskurð kjaranefndar frá og með næstu áramótum -
með lagabreytingu, sem ríkisstjórnin heitir að hafa for-
göngu uni. í annan stað er gerður skammtímasamning-
ur milli samningsaðila, sem er byggður á fyrri tillögum
ríkisins og felur í sér sambærilegar hækkanir og samið
hefur verið um við aðra hópa síðustu misserin. Samning-
urinn mun fela í sér um 7% hækkun á launakostnaði
ríkisins vegna heilsugæzlulækna.
Það er fagnaðarefni að lausn er fundin á þessari
erfiðu deilu. Hún skerti umtalsvert lögboðna heilbrigðis-
þjónustu í landinu og skaraðist, að mati landlæknis, við
nokkur alvarleg sjúkdómstilfelli, jafnvel dauðsföll. Það
er með öllu óviðunandi fyrir almenning að búa vikum
saman við óvissuástand sem þetta í heilbrigðisþjón-
ustunni.
Fáein atriði stinga í augu, fljótt á litið, þegar þessi
niðurstaða er skoðuð, þótt þau séu ekki hér nefnd sem
aðfinnsluefni. Verði launakjör heilsugæzlulækna færð
undir úrskurð kjaranefndar, sem í stefnir, gengur það
þvert á baráttu flestra hópa ríkisstarfsmanna fyrir sjálf-
stæðum samningsrétti. í annan stað er það stefnumark
stjórnvalda að gera heildarsamninga við alla lækna, er
laun taka hjá ríkinu, ekki innbyggt í þessa sátt. í þriðja
lagi vaknar sú spurning í huga fólks, hvernig þessi
aðferð við ákvörðun launa samræmist verktökuhug-
myndum innan heilbrigðisgeirans, en sá þáttur er mikil-
vægur, ekki sízt í tengslum við hugmyndir sem fram
hafa komið um að einkavæða ákveðna þætti heilbrigðis-
þjónustunnar.
Hin nýja sátt ætti að tryggja nauðsynlegan aðgang
fólks að grunnheilbrigðisþjónustu. Skammtímasamning-
ur, sem henni fylgir, tekur og mið af almennri launaþró-
un á vinnumarkaði og stríðir ekki gegn mikilvægum
stöðugleika í efnahagslífinu, að því fullyrt er. Eftir sem
áður verða sjálfsagt skiptar skoðanir um réttmæti þess
að setja tiltekinn hóp lækna undir kjaranefnd, meðan
meirihluti þeirra semur um laun með hefðbundnum
hætti. Fram hjá því verður heldur ekki horft i þessu
sambandi að læknar og fleiri opinberir starfsmenn, til
dæmis prestar, hafa tekið hluta heildarlauna sinna í
formi þóknunar frá þeim, er þjónustu þeirra njóta, en
sá greiðslumáti er megineinkenni einkarekstrar.
ÍBÚÐASÖFNUN
BARNAHEILLA
BARNAHEILL hafa hleypt af stokkunum landssöfnun
til kaupa á íbúðum í tengslum við stóru sjúkrahús-
in á Akureyri og í Reykjavík til afnota fyrir fjölskyldur
langveikra barna utan af landi. Þegar hefur verið safn-
að fjármunum á landsbyggðinni og hefur söfnunin farið
fram úr björtustu vonum. Verður nú leitað eftir stuðn-
ingi fólks á höfuðborgarsvæðinu.
Vonir standa til að unnt verði að festa kaup á fyrstu
íbúðinni fyrir áramót. Fólki er boðið að gerast „Barna-
heillavinir" með því að láta fjármuni af hendi rakna til
söfnunarinnar.
Vegna sjúkrahúslegu og áframhaldandi dvalar barna
fjarri heimabyggð er mikil þörf fyrir húsaskjól fjöl-
skyldna, nærri sjúkrahúsunum stóru, t.d. vegna eftir-
lits. Aðstandendur söfnunarinnar telja íbúðirnaar hafa
þríþætt gildi. I fyrsta lagi fjárhagslegt, sem felst í því
að þurfa ekki að reka heimili á tveimur stöðum. í öðru
lagi félagslegt gildi með því að halda fjölskyldunni sam-
an. Það hefur svo síðast en ekki síst tilfinningalegt gildi.
Alls lögðust um 5.000 börn, 15 ára og yngri, inn á
Landspítalann og Sjúkrahús Reykjavíkur á síðasta ári.
Af þeim voru um 2.000 börn búsett í minnst klukku-
stundar akstursfjarlægð frá Reykjavík. Það er því í
senn þarft verk og þakklátt, sem Barnaheill vinna nú að.
Samið um svipaðar launahækkanir til áramóta og aðrír hafa fengið
launakjörin

FORMENN samninganefndanna, Gunnar Björnsson og Gunnar Ingi Gunnarsson, skiptast á samningum yfir borðið. Milli þeirra situr Þórir Einarsson sáttasemjari.
Morgunblaðið/Þorkell
Kjaranefnd ákveði lairn og gjaldskrá
Fyrirkomulag gæsluvakta framveg
is ákveðið af heilbrigðisráðuneyti
JARASAMNINGUR samn-
inganefndar Læknafélags
Islands (LI) og samninga-
nefndar ríkisins (SNR),
sem undirritaður var kl. 18 í gær,
eftir 29 klst. langan samningafund,
með fyrirvara um samþykki félags-
manna í LI, gildir til 31. desember.
Samhliða samningsgerðinni gáfu
fjármála- og heilbrigðisráðherra út
yfirlýsingu um að ríkisstjórnin muni
beita sér fyrir lagabreytingu á Al-
þingi þar sem launakjör fastráðinna
heilsugæslulækna verði, eftir að
samningurinn fellur úr gildi, ákvörð-
uð af kjaranefnd.
Samningurinn gildir frá 1. sept-
ember sl. og felur í sér svipaðar
launabreytingar og ríkið hefur sam-
ið um við aðra hópa. Áætlað er að
launakostnaður ríkisins vegna
heilsugæslulækna munu aukast um
rúm 7%.
Laun heilsugæslulækna hafa
verið sett saman annars vegar af
kjarasamningsbundnum greiðslum,
s.s. taxtalaunum, vaktaálagi og
bílastyrk, svo og af gjaldskrártekj-
um fyrir unnin læknisverk sam-
kvæmt gjaldskrá Tryggingastofn-
unar ríkisins (TR), sem byggist á
samningi sem gerður var á seinasta
ári. Samningurinn sem undirritaður
var í gær nær til fastra mánaðar-
launa og gæsluvaktargreiðslna en
ekki gjaldskrártekna sem læknar
fá frá TR.
Kostnaðargreiðslur felldar
inn í launatöflu
Eftir að kjaranefnd fær það hlut-
verk að úrskurða starfskjör heilsu-
gæslulækna ber henni hins vegar
að taka tillit til heildarlauna lækna
og er henni þ.a.l. einnig falið að
meta hvort tilefni sé til breytinga á
þeim greiðslum sem læknar fá fyrir
unnin læknisverk frá TR.
Skv. hinum nýja kjarasamningi
fá heilsugæslulæknar sambærilega
hækkun á launatöflu og aðrir hópar
hafa samið um en auk þess eru
ákveðnar fastar greiðslur sem þeir
hafa fengið greiddar sérstaklega
felldar inn í launataxtann. Þannig
er 8.000 km akstursgreiðsla sem
læknar hafa fengið árlega felld nið-
ur en á móti verður upphæð sem
svarar til 6.000 km bílastyrks felld
inn í launataxta. Verður það síðan
sjálfstætt mat hverrar heilsugæslu-
stöðvar hvort hún gerir nýjan akst-
urssamning við lækna. Einnig voru
fastar greiðslur fyrir ungbarnaeftir-
lit og mæðravernd metnar til launa-
flokkahækkana.
Mánaðarlaun lækna hækka mis-
munandi mikið við þessar breytingar
en þeir sem hafa mesta yfirvinnu
eða standa flestar bakvaktir fá
væntanlega meira í sinn hlut en
aðrir. Þá hækka yfirvinnugreiðslur
og vaktaálag við hækkun grunn-
launa og réttindi í Lífeyrissjóði
starfsmanna ríkisins aukast með
samsvarandi hætti.
Samið var um þá breytingu að
fela heilbrigðisráðuneytinu að
ákveða framvegis vaktafyrirkomu-
lag vegna gæsluvakta heilsugæslu-
lækna, að höfðu samráði við stjórn
viðkomandi heilsugæslustöðvar og
héraðslæknis. í því felst að ráðu-
neytið ákveður fjölda lækna á vakt,
og hámarksfjölda gæsluvakta-
stunda. Fram til þessa hefur þetta
fyrirkomulag verið bundið í kjara-
samningum lækna og ríkisins. Á
ákvörðun ráðuneytisins að liggja
fyrir í síðasta lagi 15. október.
Nefnd falið að leysa launamál
embættislækna
Um það bil 30 embættislæknar
sem starfa m.a. hjá Ríkisspítölum,
Tryggingastofnun, Vinnueftirliti
ríkisins, Rágjafar- og greiningar-
stöðinni og fleiri stofnunum, og
hafa tekið laun skv. kjarasamningi
heilsugæslulækna, færast ekki und-
ir úrskurð kjaranefndar eftir ára-
mót. Eftir langar viðræður samn-
inganefndanna á sáttafundinum í
gær náðist sérstakt samkomulag
vegna þessara lækna. Þar segir að
fyrir áramót verði útfært með
hvaða hætti skuli fella þessa lækna
inn í þann kjarasamnings sem fyrir
er við LÍ. Er sérstakri nefnd sem
skipuð er einum frá hvorum aðila,
LÍ og fjármálaráðherra, falið að
útfæra þetta verkefni. Takist það
ekki fyrir 1. desember skal ríkis-
sáttasemjari tilnefna oddamann,
sem kveður upp endanlegan úr-
skurð um útfærsluna.
Einnig varð samkomulag um að
þegar nefnd um endurskoðun á stöð-
um héraðs- og yfírlækna á heil-
sugæslustöðvum, sem skipuð var 20.
ágúst, hefur lokið störfum, skuli
samstarfsnefnd þegar í stað hefja
viðræður um breytta launaflokka-
röðun. Takist henni það ekki innan
tiltekins tíma skal ríkissáttasemjari
tilnefna oddamann sem úrskurði
endanlega um röðun.
SAMKOMULAG hefur orðið um
að færa launakjör heilsugæslu-
lækna undir úrskurð kjara-
nefndar frá 1. janúar næstkom-
andi. Samkvæmt lögum um
Kjaradóm og kjaranefnd geta
þeir sem á annað borð eru
komnir undir úrskurðarvald
kjaranefndar ekki farið þaðan
aftur og samið fyrir sig sjálfir.
Kjaranefnd er þriggja manna
nefnd sem var sett á fót með
lögum árið 1992 þegar lögum
um Kjaradóm var breytt. Kjara-
nefnd úrskurðar um kjör allra
embættismanna ríkisins að frá-
töldum þeim sem Kjaradómur
fjallar um. Þeir sem Kjaradóm-
ur fjallar um eru ráðherrar,
alþingismenn, dómarar, biskup,
umboðsmaður Alþingis, um-
boðsmaður barna, ríkissátta-
semjari, ríkisendurskoðandi,
ríkissaksóknari og forseti.
Tekur fyrir mál þegar
þurfa þykir
Fjármálaráðherra tilnefnir
einn mann í kjaranefnd en
Kjaradómur tvo auk þess sem
hann setur meginreglur um
úrskurði nefndarinnar. í lögun-
um um Kjaradóm og kjara-
nefnd segir að talsmönnum
þeirra stétta sem falli undir
úrskurðarvald kjaranefndar
svo og ráðuneytum vegna emb-
ættismanna og stofnana skuli
gefinn kostur á að leggja fram
skriflegar eða munnlegar
greinargerðir vegna þeirra
mála sem séu til úrlausnar. Þá
geti nefndin heimilað einstök-
um embættismönnum að reifa
mál sitt fyrir nefndinni.
I lögum segir að eigi sjaldnar
en árlega skuli Kjaradómur og
kjaranefnd meta það hvort til-
efni sé til breytinga á starfs-
kjörum sem þeir ákveða. Kjara-
nefnd á að taka mál til meðferð-
ar þegar henni þykir þurfa og
alltaf ef orðið hafa verulegar
breytingar á þeim launum í
þjóðfélaginu sem höfð eru til
viðm iðunar eða á störfum
þeirra sem úrskurðarvald
nefndarinnar tekur til.
Samkvæmt meginreglum
Kjaradóms um kjaranefnd skal
kynna úrskurði kjaranefndar
fyrir Kjaradómi áður en þeir
eru kveðnir upp með formleg- ’1
um hætti.
Enginn farið undan
úrskurðarvaldi kjaranefndar
Formaður kjaranefndar er
Guðrún Zoéga. Með henni sitja
í nefndinni Þorgeir Orlygsson
og Stefán Svavarsson. Kjara-
nefnd kemur reglulega sainan
og liggja jafnan einhver mál á
hennar borði. Starf í kjara-
nefnd er launað og ákveður
fjármálaráðherra þóknunina.
„Við höfum úrskurðað um
alla þá sem undir nefndina
heyra. Við eigum að úrskurða
hvaða aukastörf tilheyra aðal-
starfi og hvaða störf beri að
launa sérstaklega. Ef um slíkt
er að ræða koma mál af því
tagi alltaf til okkar. I þessu
felstt.d. að ef embættismaður
situr í nefnd úrskurðum við
hvort nefndarstörfin tilheyri
aðalstarfi hans eða ekki,“ sagði
Guðrún.
Ef kjaranefnd telur að
nefndarstörfin tilheyri ekki
aðalstarfi er þóknun fyrir
nefndarstörfin ákveðin af öðr- ,
um, oftast af þóknananefnd
ríkisins.
Guðrún segir að þegar
kjaranefnd komi saman til þess
að ákvarða launakjör sé þau
skoðuð í samhengi við annað,
raðað sé I launaflokka og föst
yfirvinna ákveðin. „Við festum
launin. Þau eru eins og við
ákveðum þau og ekkert um-
fram,“ sagði Guðrún.
Guðrún segir að engir hópar
sem hafi verið settir undir úr-
skurðarvald kjaranefndar hafi
vikið undan valdi hennar og
samið fyrir sig sjálfir. Hún seg-
ir að einu sinni hafi reynt á
þetta og sá aðili hafi síðan ósk-
að þess á ný að komast undir
úrskurðarvald kjaranefndar.
Eftir að iögunum var breytt er
þessi möguleiki ekki fyrir hendi
lengur.
SAMNINGAMENN FAGNA NYJUM KJARASAMNINGI LÆKNA
Kjaranefnd
festir
Gunnar Björnsson, formaður
samninganefndar ríkisins
*
I samræmi við markmið
Gunnar Ingi Gunnarsson, formaður
samninganefndar lækna
Sigur fyrir lækna
Halldór Ásgrímsson, starfandi
heilbrigðisráðherra
Heppileg lausn
Friðrik Sophusson
fj ármálaráðherra
Samið innan marka
„Ég er ánægður með samninginn. Hann er nokkurn veginn á Gunnar Ingi Gunnarsson, formaður samninganefndar lækna, „Ég fagna því að þessir samningar skuli hafa náðst. Það hafði
þeim nótum sem við höfum verið að gera við aðra launahópa. sagðist lengi hafa verið þeirrar skoðunar að læknar yrðu að losna skapast alvarlegt ástand og margir óttuðust afleiðingar deilunnar.
Hann er því í samræmi við þau meginmarkmið sem við lögðum K. m" undan því að þurfa að standa í kjarabaráttu vegna þess að sú \ Við sem héldum á málinu af hálfu ríkisins gátum aldrei skrifað
upp með þegar samningaviðræðurnar hófust," sagði Gunnar Wmífí- rl barátta bitnaði á sjúklingum. undir samninga sem hækkuðu laun lækna umfram það sem aðrir
w ** J)I Björnsson, formaður samninganefndar ríkisins. „Starfskjör heilsugæslulækna hafa verið að versna síðustu ár. m ~ V|: J höfðu samið um. Það hljóta allir að skilja,“ sagði Halldór Ásgríms- ,
* 1* „Það er okkar mat að þessi samningur leiði að meðaltali til • \r ' ' Það er afleiðing af því að við höfum ekki treyst okkur til þess að son, starfandi heilbrigðisráðherra. ^ 'Jlfp
W ^ ” 7-8% hækkunar á launum lækna. Kostnaður ríkisins af samningn- fara út í nein átök vitandi að átök bitna fyrst og fremst á þeim „Ég held að það sé heppilegt fyrir alla aðila að kjaramál heilsu- jl
um ræðst reyndar nokkuð af því hvernig heilbrigðisráðuneytið mummL sem síst skyldi. Við höfum einnig orðið varir við að heilsugæslan gæslulækna fari undir kjaranefnd. Það eru margvísleg rök sem JÉi ■
h útfærir samninginn vegna þess að í honum er vaktafyrirkomulagi á þéttbýlissvæðinu var að hrynja. Þetta tvennt leiddi til þess að LIL mæla með því vegna öryggishlutverks þessarar stéttar. Með sama Höt—<«> Æ
lækna breytt. Sé miðað við óbreytta þjónustu verður kostnaðurinn
við samninginn 7-8%, en síðan getur kostaðurinn verið meiri eða minni ef ráðuneyt-
ið tekur ákvörðun um að auka eða minnka þjónustuna."
Af hálfu samninganefndar ríkisins var lögð áhersla á að gera grundvallarbreyt-
ingar á launagreiðslum til lækna með það að markmiði að einfalda launakerfí þeirra.
Gunnar sagði að læknar hefðu hafnað því að fara út á þá braut. Hann sagði að
bæði læknar og fulltrúar ríkisins hefðu unnið að tillögum sem miðuðu að einföldun
launakerfís lækna. Ekki væri útilokað að þeirri vinnu yrði haldið áfram síðar.
„Það er stefnt að því að gera heildstæðan kjarasamning við Læknafélag íslands
vegna starfa lækna hjá ríkinu. Fjármálaráðherra hefur sent félaginu bréf þessa
efnis. Það er okkar von að það takist að steypa þessu saman í einn kjarasamning
fyrir næstu áramót. Ég vonast eftir að þessi kjarasamningur auðveldi okkur að ná
því markmiði."
læknar sögðu upp stöðum sínum.
Okkur hefur tekist í góðri samvinnu við heilbrigðisráðuneytið að koma okkur
niður á tillögur sem þýða að nú hefur ráðuneytið í fyrsta skipti mótaða stefnu í
heilbrigðismálum utan sjúkrahúsa. Deila okkar við ríkið um kjörin lenti í ógöngum
eins og flestir þekkja. Ég er hins vegar afskaplega ánægður með að stríðinu skyldi
ljúka þannig að það eru gerðar ráðstafanir til þess að það verði ekki aftur stríð. Það
er stóri sigurinn að mínu mati. Það kann að vera einhver óvissa fyrir lækna hvern-
ig kjaranefnd fer með kjör þeirra, en óvissunni varðandi samningaferlið hefur ver-
ið eytt.“
Gunnar Ingi sagðist ekki óttast þá ákvörðun lækna að gefa frá sér samnings-
og verkfallsrétt. Þrátt fyrir að læknar hefðu haft samnings- og verkfallsrétt hefðu
starfskjör heimilislækna versnað á síðustu árum. Hann sagðist treysta því að samn-
ingurinn breyti þessari þróun.
hætti og lögreglumenn og fleiri stéttir hafa ekki verkfallsrétt þá
tel ég að það sé mjög margt sem mæli með því að það eigi heldur ekki við þessa
grunneiningu í heilbrigðisþjónustunni.“
Sú spurning vaknar hvort fleiri stéttir komi ekki til með að óska eftir að fá að
flytja kjaramál sín til kjaranefndar með sömu rökum og læknar. Halldór sagði að
ekki væri endalaust hægt að auka verkefni nefndarinnar nema þá að breyta skipu-
lagi hennar. „Ef stéttir sem sinna mikilvægustu öryggisþáttum af hálfu ríkisins
vilja almennt hafa aðra skipan á kjaramálum sínum en er í dag þá er sjálfsagt að
ræða það. Þessar stéttir geta hins vegar alls ekki reiknað með því að þannig muni
kjör þeirra batna umfram það sem gerist með annarri skipan. Ég heid að læknar
geri sér alveg grein fyrir því. Það er ekkert öruggt að þeir muni hækka við þessa
nýju skipan. Þeir taka áhættu af því að lækka. Líklegast er að kjör þeirra muni
eitthvað jafnast frá því sem nú er.“
„Það er ánægjuefni að þessari löngu
deilu sé lokið. Það er sérstakt ánægju-
efni að okkur skyldi takast að semja í
þessari erfiðu kjaradeilu innan þeirra
marka sem ríkið og aðrir hafa verið
að semja um á þessu samningstíma-
bili,“ sagði Friðrik Sophusson fjármála-
ráðherra.
„Ríkisstjórnin ætlar að beita sér fyr-
ir því að lögunum um kjaranefnd verði
breytt þannig að úrskurðir nefndar taki til þeirra heilsu-
gæslulækna sem eru það að aðalstarfi. Eins og segir í
lögum um kjaranefnd er henni ætlað að úrskurða um
heildarkjör. Ég tel að ríkið geti veitt betri og trygg'ari
heilsugæsluþjónustu eftir að heilsugæslulæknar hafa
afsalað sér samnings- og verkfallsrétti."
Friðrik sagði að ef litið væri til fyrri úrskurða kjara-
nefndar mætti gera ráð fyrir að úrskurðir hennar um
laun heilsugæslulækna leiddu til þess að kjör þeirra jöfn-
uðust, þ.e. að kjör þeirra sem hæstar hafa tekjur í dag
lækkuðu og aðrir hækkuðu. Hann sagðist telja að lækn-
ar gerðu sér grein fyrir þessu.