Morgunblaðið - 13.10.1996, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 13.10.1996, Qupperneq 12
12 SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ Vopnahlé rofið á Norður-írlandi Ný alda ofbeldis í vændum? Mikill óhugnr hefur grípið um sig á Norður- írlandi efbir sprengjutilræðið í Iisbum-her- stöðinni bresku í byrjun vikunnar. Margir óttast að fdðarferlið sé úr sögunni og að hefndir og blóðsúthellingar komi í stað vopna- hlésins, sem ríkt hafði í tvö ár. Fréttaritarar Morgunblaðsins í Belfast, þeir Broddi Sig- urðsson og Davíð Logi Sigurðsson galla um þá uggvænlegu stöðu sem skapast hefur. VOPNAHLÉ það sem írski lýðveldisherinn (IRA) lýsti yfir fyrir réttum tveimur árum á Norður- Irlandi hefur verið rofið. Sprengjut- ilræðið í Lisburn herstöðinni bresku skammt frá Belfast á Norður- írlandi á mánudag hefur vakið ugg þar í landi og víða um heim um að ný alda ofbeldis- og óhæfuverka sé í vændum með tilheyrandi mann- fómum og blóðhefndum. Rúmlega 30 manns særðust í árásinni, óbreyttir borgarar og breskir her- menn en nú óttast margir að óger- legt verði að bjarga friðarferlinu, sem vakið hafði svo bjartar vonir. Eftir 25 ára ófrið sem hafði kost- að yfir 3.000 manns lífið lýstu allir aðilar yfir vopnahléi fyrir tveimur árum og var ætlunin sú að kanna möguleika á að finna varanlega Iausn í málefnum Norður-írlands við samningaborðið. Á þessum tveimur árum hafa íbúar svæðisins kynnst tilfínningu sem jafnvel elstu menn voru búnir að gleyma; þeirri að lifa í sæmilega friðsamlegu sam- Reuter DJÚPUR gigur myndaðist í bresku herstöðinni vegna sprengingarinnar og nálægir bílar lágu eins og hráviði um allt. Tugir manna særðust í sprengingunni. félagi. Eins og gefur að skilja var þetta tilfinning sem venjulegt fólk kunni vel að meta. Þeir svartsýn- ustu sögðu reyndar að friðurinn gæti aldrei varað þar sem sjónar- mið lýðveldissinna (kaþólikka) og sambandssinna (mótmælenda) væru ósamrýmanleg en almenning- ur var samt sem áður bjartsýnni en áður. Nú er staðan allt önnur. Friðar- umleitanir eru í blindgötu. IRA rauf vopnahlé sitt í febrúar síðastiiðnum með öflugri sprengingu í London þar sem tveir menn týndu lífi. Þar til á mánudag höfðu samtökin að- eins látið til sín taka á Englandi og virtust hikandi við að hverfá á ný til fyrri starfshátta á Norður- írlandi. Nú hefur IRA lýst yfir ábyrgð á sprengjutilræðinu í höfuðstöðvum breska hersins á Norður-írlandi á mánudag og markar það því þáttaskil. Ákaft hefur verið þrýst á herskáa sam- bandssinna um að leita ekki hefnda. Þeir hafa enn ekki rofið vopnahié sitt þótt ýmis teikn séu á lofti um að þeir séu að endurskoða afstöðu sína. Sá brothætti friður, sem ríkt hefur sfðastliðin tvö ár, virðist því vera úti og enginn vafi er á að ástandið getur orðið sérlega eldfimt á ný. Með frið í annarri hendi og sprengju í hinni Breska lögreglan fann fyrir skömmu 10 tonn af sprengiefni í húsnæði IRA í London og er þetta stærsti vopnafundur sinnar tegund- ar þar í landi. Allar líkur eru taldar á að IRA hafi ætlað að láta til skar- ar skríða innan tíðar á Englandi. Fyrirhugað skotmark þeirra var lík- lega tengt Ermarsundsgöngunum og ætlunin sú að lama umferð um þau eða eyðileggja þau. Fimm menn voru handteknir og einn drepinn í aðgerðum bre- skra öryggissveita sem náðu til bæði London og Sheffíeld. John Major, forsætis- ráðherra Breta, sagði af þessu tilefni að þessi fundur sann- aði hversu lítið væri að marka orð- róm um nýtt vopnahlé IRA. Að hans mati er ómögulegt að sam- ræma göfug fyrirheit Sinn Fein, stjórnmálaarms IRA, um frið og sífellda hryðjuverkastarfsemi IRA. Bjartsýni á nýtt vopnahlé, sem að- eins nokkrum dögum áður hafði einkennt tal manna, hvarf út í veð- ur og vind. í fyrirspurnatíma á írska þinginu lenti forsætisráðherra ír- lands, John Bruton, til dæmis í orra- hríð frá stjórnarandstæðingum því þeim fannst hann hafa sýnt ótíma- bæra bjartsýni I heimsókn sinni í Bandaríkjunum þar sem hann talaði um auknar líkur 'á friði á Norður- írlandi. Gerry Adams, leiðtogi Sinn Fein, benti reyndar á að hann hefði einmitt varað við óraunhæfri bjart- sýni hvað þetta varðaði. Á hinn bóginn viðurkenndi hann að upp- ljóstranir um fyrirhugaða árás IRA gerðu stöðu Sinn Fein erfiðari og drægju jafnframt úr vonum flokks- manna um að fá að setjast við samningaborðið. IRA í vanda? Hvaða skilning leggja menn í atburði síðustu daga? Ýmsir sér- fræðingar telja að IRA eigi í vand- ræðum vegna uppljóstrana innan samtakanna. Sprengjufundinn í London megi þó reyndar útskýra Allir gætu réttlætt að- gerðir sínar AÍSLANDI snúast fréttirn- ar um eldgos og náttúru- hamfarir en í Noregi heitir fréttaefnið Kjell Inge Rokke. Hann er 38 ára gam- all, frá bænum Molde á Norð- Mæri, og hann safnar fyrirtækjum líkt og aðrir safna frímerkjum. Nú síðast tryggði hann sér 20% hlut í Aker-samsteypunni fyrir átta millj- arða ísl. kr. og hefur þá alls keypt 33,2% hlutafjárins ásamt félaga sínum, Bjarn Rune Gjelsten. Rokke er trúlega ríkasti maður í Noregi, eignir hans eru metnar á 30 millj- arða isl. kr., og þessum auði hefur hann safnað á aðeins 14 árum. Rokke var ekki hár í loftinu þeg- ar í ljós kom, að hann hafði gott viðskiptavit, en hann hafði þó engan áhuga á að feta í fótspor föður síns, sem verslaði með húsgögn. Það fannst honum ekki nógu spenn- andi. Hann beindi augum sínum út á sjóinn, ekki vegna þess, að hann langaði til að leggja fyrir sig sjó- mennsku, heldur vegna þess, að hann sá, að þar voru meiri mögu- leikar. „Ég stend í þessu til að þéna peninga, ekki til að veiða fisk,“ sagði hann nýlega í viðtali. 16 ára gamall fór hann fyrst til sjós á fiskiskipinu „Svalbard“ og síðan á togara, sem var á ufsaveið- um við Alaska. 23 ára gamall var hann orðinn bandarískur ríkisborg- ari og sestur að í Seattle ásamt Kari, þáverandi konu sinni. „Bandarísk" skip á norskum niðurgreiðslum Það var hér, sem ævintýrið byij- aði. Rokke hafði tekist að leggja fyrir um fimm milljónir ísl. kr. og þær notaði hann til að kaupa sinn fyrsta bát, „Karinu“. Sú útgerð varð þó fremur endaslepp því að báturinn eyðilagðist í eldi og næsti bátur, sem hann fjárfesti í, sökk á tveimur mínútum eftir að hafa siglt „Stend í þessu til að þéna peninga“ Norðmaðurinn Kjell Inge Rekke keypti sinn fyrsta bát fyrir 14 árum en nú koma skipin hans með meiri afla að landi en allur norski flotinn. Fyrírtækjaveldi Rokkes, RGI-sam- steypan, hefur vaxið með ævintýralegum hraða að því er fram kemur í grein Sveins Sigrirðssonar og með samrunanum við Aker-samsteypuna verður til þriðja stærsta fyrirtæki í Noregi, næst á eftir Norsk Hydro og Statoil. Ekki hugnast þó öllum vaxandi ítök hans í norskum sjávarútvegi. á sker. Þessi áföll urðu þó aðeins til að herða Rokke, sem fjárfesti í enn nýjum skipum, en það var þó ekki fyrr en 1988, að siglingin hófst fyrir alvöru. Fyrsta verksmiðjuskipið á miðun- um við Alaska kom þangað 1968. Var það japanskt og fram til 1975 sátu Japanir næstum einir að ufsan- um þar, einum gjöfulasta fiskstofni í heimi. Þá var hins vegar orðið um verulega ofveiði að ræða og 1976 settu Bandaríkjamenn svokölluð Magnuson-lög, færðu efnahagslög- söguna út í 200 mílur og komu á strangri fiskveiðistjórn. Meðal ann- ars var kveðið á um, að öll skip, sem stunduðu veiðar innan lögsög- unnar, yrðu að vera smíðuð í Banda- ríkjunum. Þetta leiddi til þess, að innlendum verksmiðjuskipum fjölgaði en bandarísk skipasmíði er dýr og hér sá Rokke sér leik á borði. Fyrirtæki hans í Seattle, Ameriean Seafoods Company, keypti bandaríska skips- skrokka fyrir lítið fé og sendi þá síðan til Noregs þar sem þeim var „breytt“. Fólst breytingin í því, að skipin voru rifin sundur og ný verk- smiðjuskip smíðuð utan um kjölinn einan og með ríflegum styrk frá norska ríkinu. Eftir sem áður voru skipin „bandarísk smíði“ og fengu því ufsakvóta við Alaska. Rokke gerir nú út 21 verksmiðju- skip og afli þeirra og annarra skipa hans er meiri en alls norska flotans. Með mörg járn í eldinum American Seafoods hvarf síðan inn í eignarhaldsfyrirtækið RGI eða Resource Group International en það er að 70% í eigu Rokkes. Er fyrirtækinu skipt í fernt: RGI Seafoods annast veiðar við Alaska, Rússland, Argentínu og víðar og undir það heyra einnig vinnslufyrirtækin Skaarfish og Norlax og Foodmark í Danmörku. RGI Industries. Þar er um að ræða skipasmíðastöðvarnar Langsten og Brattvaag og sænska fyrirtækið Constructor, sem fram- leiðir geymslu- og flutningskerfi og tengdan búnað. RGI Distribution, sem er í alls konar merkjavöru, til dæmis versl- anakeðjunni Gresvig, sem er með íþróttavörur, fataframleiðandanum Helly-Hansen, Tomra Konfeksjon, Brooks, Rena Box, EMO og fleiri. RGI Real Estate er í fasteigna- og sumarhúsaviðskiptum og meðal fyrirtækja þar má nefna Avantor og Koger Equity og Grand Harbour á Florida. Ræður síðastnefnda fyrir- tækið yfir 1.500 sumarhúsum. Síðasta ár var mjög „gjöfult“ hjá Rokke ef svo má segja því að þá keypti hann Skaarfish, Norlax, skipasmíðastöðina Soviknes, Helly- Hansen og finnska geymslu- og flutningskerfafyrirtækið Regalia auk þess sem átta ný fiskiskip bættust í Rokke-flotann. Á síðustu þremur mánuðum hefur hann keypt Constructor í Svíþjóð og Foodmark í Danmörku og hefur átt í viðræðum um að kaupa Melbu-útgerðar- og vinnslufyrirtækið í Lófóten. Á það fimm stóra og nýja togara og vegna ítaka þess í öðrum fyrirtækjum á staðnum gæti svo farið, ef samning- ar takast, að Rokke eignaðist 13 togara í Lófóten. I Lófóten segja margir, að gangi þetta allt eftir hafi Rokke í raun tekist að sölsa undir sig Lófótþorsk- inn og upp frá því verði íbúarnir í þessum landshluta að sitja og standa eins og honum þóknast. Það er því mikil andstaða við þessi áform hans og sérstaklega innan hagsmunasamtaka í norskum sjáv- arútvegi. Talið var ólíklegt, að ríkisstjórnin myndi samþykkja kaup RGI á Melbu og meðal annars vegna þess, að RGI er ekki skráð í Noregi. Þetta hefur þó breyst með samrunanum við Aker því að nýja samsteypan, Aker RGI, verður norskt fyrirtæki. Það er því ekki víst, að neitt geti komið í veg fyrir, að Rokke nái undirtökunum í Lófóten. Ótrúlegur vöxtur Eins og fram hefur komið hefur Rokke og RGI mörg járn í eldinum en eftir sem áður er það fiskurinn, sem er undirstaðan. Svarar hann til 36% veltunnar en stendur undir 56% hagnaðarins. Mikill vöxtur hefur verið í sjávar- útvegsdeildinni. Á síðasta ári var veltan í fiskinum 23 milljarðar ísl. kr., þrisvar sinnum meiri en 1994, —

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.