Morgunblaðið - 20.11.1996, Page 34

Morgunblaðið - 20.11.1996, Page 34
34 MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 1996 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ GUÐMUNDUR ARNLA UGSSON + Guðmundur Arnlaugsson fæddist í Reykjavík 1. sept- ember 1913. Hann lést í Land- spítalanum 9. nóvember síðast- liðinn og fór útför hans fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík 15. nóvember. Með Guðmundi Arnlaugssyni er genginn einn af þeim mönnum sem hvað stærstan þátt hafa átt í að móta þá ríku skákhefð sem skotið hefur traustum rótum hérlendis á þeirri öld sem senn er öll. Það er líklega engin tilviljun að Guðmundur helgaði líf sitt því markmiði að fræða nemendur sína og samferðamenn um hvaðeina, sem til gagns og gamans gat orðið í leik eða starfi. Frásagnargáfan var ein- stök, hvort sem var í ræðu eða riti og skipti þá engu máli hvort við- fangsefnin voru flóknustu fyrirbæri alheimsins eða bergmál löngu liðnna tíma, allt stóð jafn ljóslifandi fyrir hugskotssjónum áheyrandans í meðförum hans. Hvað skákina varð- ar, voru tveir þættir hennar Guð- mundi einkar hugleiknir, nefniiega skáksagan og svo fegurð manntafls- ins, sem birtist í skákdæmum og tafllokum. Um hinn fyrri fjallar rit hans, Skák í austri og vestri og hinn síðari bókin Skáldskapur á skákborði. Þá ritaði hann fjöldann allan af greinum um sömu efni í dagblöð og skáktímarit, sem eflaust hafa orðið til að vekja áhuga margra á hinni göfugu list. Skákferill Guðmundar var glæsi- legur, hann varð íslandsmeistari 1949, tefldi á 5 Ólympíumótum fyr- ir íslands hönd og var m.a. í liðinu sem sigraði í b-riðli í Buenos Aires 1939, sem verður að teljast fyrsti stórsigur íslendinga á skáksviðinu. Hann hætti hinsvegar fljótlega að tefla á mótum og einbeitti sér að skriftum um skák, enda hefur hinn kyrrláti, Iistræni þáttur hennar eflaust höfðað betur til hans en hraði og spenna keppninnar. Guð- mundi voru iðulega falin trúnaðar- störf á vegum Skáksambands ís- lands og alþjóðaskáksambandsins FIDE. Þannig tók hann nokkrum sinnum að sér dómgæslu í áskor- anda- og heimsmeistaraeinvígjum sambandsins, fyrst sem aðstoðar- dómari í einvígi aldarinnar á milli Fischers og Spasskys 1972 og síð- ast sem aðaldómari í einvígi þeirra Timmans og Shorts á Spáni 1993, um réttinn til að skora á heims- meistarann. Það sambland af rósemi og stærðfræðilegri nákvæmni sem ætíð fylgdi störfum hans hefur eflaust orðið til þess að til hans var leitað til að hafa stjórn á því spennu- þrungna umhverfi sem jafnan fylgir slíkum viðburðum. Kynni mín af Guðmundi hófust fljótlega eftir að ég hóf að feta mig áfram á skákbrautinni sem ungling- ur. Ef einhveijir stóratburðir voru í gangi var hann sjaldnast langt undan, annaðhvort í hlutverki dóm- ara eða áhorfanda. Ekki þarf að taka fram að hann var ætíð reiðu- búinn að veita ungum manni góð ráð á sinn hæverska og góðiega hátt. Með fáum mönnum var ánægjulegra að gleðjast yfir vel tefldri skák, góðum árangri að móti loknu, eða leita huggunar til ef eitt- hvað hafði farið úrskeiðis. Þá var það engin tilviljun að ég og fleiri ungir skákmenn bæði fyrr og síðar kusum að stunda nám við Mennta- skólann við Hamrahlíð. Menn vissu að jafnan var hægt að reiða sig á stuðning rektorsins ef á þurfti að halda, þegar finna þurfti leiðir til að samræma taflmennsku á erlendri grundu við eðlilega framvindu námsins. Sú skákhefð sem til varð í rektorstíð Guðmundar í MH hefur enst vel allt til þessa dags, þótt nokkuð sé liðið síðan hann lét af því starfi fyrir aldurs sakir. Einhveijar ánægjulegustu minn- ingarnar af samneyti við Guðmund seinni árin tengjast fjöltefli íslensku stórmeistaranna við heimamenn í Kaupmannahöfn á afmælisdegi ís- lenska lýðveldisins árið 1994, sem var framlag íslendingafélagsins til hátíðahaldanna þann dag. Þar var Guðmundur í dómarahlutverkinu í síðasta skipti og lék á alls oddi, enda hafa störf hans við þetta ánægjulega tækifæri sjálfsagt ekki verið jafn íþyngjandi og sambærileg störf oft áður. Eg held að öllum sem á hlýddu verði ætíð minnisstæð ræða hans við hátíðarkvöldverð í Jónshúsi af þessu tilefni. Þá veitti hann einu sinni sem oftar ríkulega úr sjóði reynslunnar og lét hugann reika 50 ár aftur í tímann, þegar hann var háskólastúdent í Kaup- mannahöfn undir hemámi nasista 17. júní 1944. Að leiðarlokum viljum við Jónína nota tækifærið til að votta Öldu og öðrum ástvinum dýpstu samúð, jafnframt því sem Guðmundi eru færðar alúðarþakkir fyrir alla hans lærdómsríku leiðsögn og góðu kynni. Jóhann Hjartarson. Enginn má sköpum renna. Stórt skarð hefur verið höggvið í kóng- stöðu íslenskrar skákhreyfingar. Með Guðmundi Arnlaugssyni er genginn einn virtasti skákmeistari, skákdómari og fræðimaður þjóðar- innar. Guðmundur var hinn ókrýndi og mikli lærimeistari, hafsjór af fróðleik og visku. Störf sín sem al- þjóðlegur skákdómari vann hann líkt og öll önnur af einstakri hóg- værð, yfirvegun og gerhygli eins og honum var einum eðlislægt. Með djúphugsuðum skrifum sínum, skákþáttum og hlýrri nærveru gaf hann skáklistinni þann mikilvæga undirtjón, fegurð og dýpt sem máli skipti og heillaði unga sem aldna. Guðmundur naut alþjóðlegar virð- ingar á sínu sviði og jafnan til hans leitað þegar mest lá við, hvort held- ur var í Reykjavík, Meranó, Seville eða Kuala Lumpur. Fischer- Spasský, Karpov-Kortsnoj, Hort, Timman, Larsen, Smyslov og aðrir meistarar taflborðsins að fornu og nýju áttu hann að vildarvini. Mér er það ákaflega dýrmætt að hafa fengið að kynnast Guðmundi og mega starfa með honum leynt og ljóst að eflingu skáklistarinnar. Hvar sem ég heyri góðs manns get- ið kemur mér nafn hans í hug. Fyr- ir mína hönd, norrænnar skákhreyf- ingar og Alþjóðaskáksambandsins FIDE vil ég færa fram alúðarþakk- ir og votta frú Öldu Snæhólm og öðrum ástvinum Guðmundar dýpstu samúð og virðingu nú þegar hann er horfinn til stranda hinnar miklu móðu. Minning hans lifir. Einar S. Einarsson. Þitt er menntað afl og önd eigirðu fram að bjóða hvassan skilning haga hönd, hjartað sanna góða. Þéssi alkunna vísa á vel við, þeg- ar minnst er Guðmundar Arnlaugs- sonar, fyrrum rektors. Hann var í senn skarpur stærðfræðingur, hag- ur kennari og menntaður stjórn- andi. Það fer ekki á milli mála að hinum nýja menntaskóla við Hamra- hlíð í Reykjavík var vel borgið, er Guðmundi Arnlaugssyni var falin forysta hans í upphafi. Þegar bár- ust um bæinn fregnir um nýjan ferskan blæ sem þar léki um ganga, þótt margt væri athugavert við að- búnað kennara og nemenda fyrstu árin. Sumir gengu svo langt að kalla þennan nýja skóla söng- og skákskólann við Hamrahlíð. Lengi hafði verið beðið eftir nýjum menntaskóla og veitti þjóðin því verðskuldaða athygli sem þar fór fram. Þegar ég kom til starfa í MH haustið 1971 var mikiil sköpunar- kraftur saman kominn í kennara- liði. Bætt kennsla, kennsluhættir og markvissara nám var inntakið í boð- skap rekstors til kennara þetta haust, undanfari einnar merkustu menningarbyltingar íslenska skóla- kerfisins á öldinni,þegar áfanga- kerfi tók við af bekkjakerfi _og öld- ungadeild var komið á fót. Áfanga- kerfið sem smíðað var í skólanum, fól sannarlega í sér skipulegri starfshætti en áður þekktust og um leið nýja hugsun um hlutverk nem- andans í skólanum. Áfangakerfið fékk nemendum í hendur aukna ábyrgð á eigin vinnu, lagaði skóla- starfið að mismunandi þörfum nem- enda og gerði loks kleift að unnt var að opna almenningi greiða leið til menntaskólanáms í öldungadeild. Guðmundur Arnlaugsson var frumkvöðull þessarar menningar- byltingar og hafði hvassan skilning og kjark til að leiða starfið yfír erfið- asta hjallann. Nemendur kynntust hinu sanna góða hjartalagi rektors- ins sem aldrei fyrr, því að nú þurfti að sinna fieira fólki persónulega, en áður þekktist, nema vera skyldi í skóla Halls í Haukadal forðum. Þar hlýtur að hafa verið áfanga- kerfi sögðu menn á kennarastofunni í Hamrahlíð. Síðan bárust fræ þess- arar nýsmíði til nýrra skóla; fjöl- brautaskólanna, þar sem verklegum greinum og bóklegum var gert jafn- hátt undir höfði. Það var sjómanns- syninum úr Vesturbænum kært og hann lét það óspart í ljós í ræðu sinni er Fjölbrautaskólinn á Akra- nesi var settur í fyrsta sinn haustið 1977. í Keflavík, á Akranesi og á Sel- fossi tókust lærisveinar Guðmundar Arnlaugssonar í skólastjórn, á við nýsköpun sem stóð styrkum fótum í reynslu Hamrahlíðinga. Það var gott að kenna undir stjórn Guð- mundar og lán að eignast hann að kollega þegar undirritaður tókst á hendur skólameistaraembætti á Akranesi. Guðmundur var ásamt Jóni Böðvarssyni og Kristjáni Bersa Ólafssyni hvatamaður að því að áfangaskólar mynduðu óformleg samtök og hafa þau reynst farsæll samstarfsvettvangur ekki síst er nýsköpun ríkti á nær öilum sviðum framhaldsskólans. Guðmundur Arn- laugsson var sannur fulltrúi gróinn- ar menningar, listunnandi, hagur á mál og stíl, og framúrskarandi skák- maður. En sjálfur sagði hann oft að hann væri kennari, það félli hon- um best. Hann var vel heima í fræði- legum efnum, sem snertu skólastarf og kennslu og var þar sem annars staðar í fremstu röð og báru marg- ar ræður hans þess merki. Guð- mundur var jafnan fljótur að átta sig á málum og leysti úr þeim óhik- að á nýstárlegan hátt. Er Guðmundur lét af embætti sinnti hann skáklistinni, þýðingum og naut lífsins, meðan hann mátti. Fyrir fáum mánuðum áttum við tal saman er rifjuð voru upp fyrstu ár áfangakerfisins í Hamrahlíð, en Guðmundur vann þá að samantekt um skólastarfið í rektorstíð sinni. Þá sagði hann að sig mæddi nokkuð krankleiki, en elli ekki. Með Guðmundi Arnlaugssyni er faliinn einn frumkvöðlanna, sem ól- ust upp í fátæku samfélagi, en brut- ust til mennta og skiluðu þjóðinni margföldu ævistarfi. Þeir eru marg- ir sem minnast Guðmundar Arn- laugssonar með hlýhug, virðingu og þökk. Við Vilhelmína flytjum ástvinum hans einlægar samúðarkveðjur. Ólafur Ásgeirsson. Guðmundur Arnlaugsson, menntaskólarektor við Hamrahlíð, hafði til að bera mikla mannkosti. Hann sýndi vit sitt og víðsýni vel er hann hratt í framkvæmd stofnun öldungadeildar Menntaskólans við Hamrahlíð í ársbyijum 1972. Fyrir þá framsýni á hann mikið hrós og þakkir skildar. Honum og kennara- liði hans brá víst þegar viðbrögðin við auglýsingu þeirra, um að skólinn vildi bjóða fólki yfir tvítugt mennta- skólakúrsa í nýju formi áfangakejf- is með kvöldnámi, voru að til þeirra flykktust hópar fólks sem sóttist eftir þessum kvöldkúrsum. Ekki er að orðlengja það að öldungadeildin fór í gang, og kenndar voru tvær kennslustundir í hveijum áfanga á viku, en afganginn urðu nemendur að vinna sjálfir, og fullnægja tilskil- inni vinnu fyrir próf. Þessi tími var alveg einstök upplifun - fólk kom hlaupandi úr vinnu í tímana kl. fimm þeir sem það gátu og síðan fóru menn heim að elda og borða áður en skundað var af stað aftur frá níu til ellefu. Að kynnast Guðmundi og þeirri ljúfmennsku sem hann stjórnaði skólanum með og andanum sem þar ríkti var alveg sérstök gæfa, áreið- anlega einstök lífsviðbót fyrir margt fólk og verður því eftirminnilegra sem frá líður. Að vísu jókst vinna og glíma við sjálfan sig, en allt hafðist þetta einhvernveginn eftir alls konar dýfur. Það varð heilmikil breyting í skólanum er á leið er þessi fjöldi bættist við, líka fyrir dagnemendur að sjá allt þetta full- orðna fólk hópast í skólann til að hlusta á fyrirlestra og hefir áreiðan- lega verið örvun bæði fyrir nemend- ur og kennara, e.t.v. sérstaklega kennarana, því að fólk hafði mikla ánægju af glímunni við fögin. Fyrsti útskriftarhópur var sjö manns vorið 1974 eftir tveggja og hálfs árs nám, á hundrað ára afmæli íslenzkrar stjórnarskrár og þijátíu ára lýðveld- isafmæli. Einnig átti Kvennaskólinn í Reykjavík hundrað ára afmæli en undirrituð sem þarna útskrifaðist átti þá ogþtjátíu ára kvennaskólaaf- mæli. Við áttum því tuttugu ára stúdentsafmæli 1994. Allir sjö sem útskrifuðust þetta fyrsta öldungavor fóru beint í Háskóla íslands og luku þaðan prófi. - Þetta grettistak Guð- mundar hefir haldið áfram að setja sín spor til góðs á íslenzka samfélag- ið. Sú nýja vídd, að fólk nýti sína andlegu orku og stundi nám sem lífsfyllingu og lífsmáta hefir náð fótfestu í íslenzku samfélagi og sést m.a. í öldungadeildum víða um land, í endurmenntun HÍ og hinni miklu flóru kvöld- og tómstundaskóla. Ég vil flytja þakkir og heiðra minningu Guðmundar Arnlaugsson- ar fyrir mannúðlega hugsun hans og hans góðu liðsmanna um leið og sendar eru samúðarkveðjur til Öldu, barna hans og fjölskyldna. Jóhanna Guðmundsdóttir. Minning mín um Guðmund Arn- laugsson tengist sól og birtu. Fyrst man ég hann sitjandi flötum beinum með okkur systídnunum niðri undir kirsubeijatré vestan við róluna. Guðmundur, hallaði sér upp að tijá- bolnum og ræddi eitthvað við Helga, eldri bróður minn, en ég sat beint á móti honum í sumarsandölunum mínum og grandskoðaði hann í framan. Eitthvað í andliti hans vakti barnslega forvitni mína og best gæti ég trúað að þessum unga hæg- láta manni hafi ekki þótt allskostar þægilegt hvað krakkinn starði fast á hann. Einhvern veginn finnst mér þetta muni hafa verið mjög snemma eftir komu hans til Hafnar því fas hans allt og hreyfingar í þessum suðræna reit voru bland af einskon- ar ókunnugleika og trega. Seinna man ég hann koma sem nýgiftur maður hjólandi í kaffið - taðkaffi hlýtur það að hafa verið því annað var ekki á boðstólum á -þeim árum - ásamt Halldóru Ólafs- dóttur konu sinni. Þá var kominn öruggari veraldarsvipur á hann. Hjónakornin voru glöð og kát og fjarska hress i fasi eftir að hafa hjólað út eftir í góða veðrinu, og heimurinn varð skyndilega allur mjúkur og blár. Angórapeysan sem Halldóra var í. Augun í eiginmann- inum unga. Blómin á pallinum og himinninn sem hvelfdist yfir þessa aufúsu sunnudagsgesti í garðinum á Kjærstrupsvegi. Já, margar eru myndirnar sem ég gæti dregið fram úr hugarfylgsn- um mínum, því Guðmundur Arn- laugsson, sem á heimili foreldra minna var oftast kallaður aðalbrúð- guminn til aðgreiningar frá brúðgumunum (en það er önnur saga), varð bæði beint og óbeint hiuti af uppvaxtarárum mínum. Hann bjó í íbúð við götu sem buss- inn okkar ók í gegn um og alltaf gjóaði maður augunum upp í gluggann til hans. Það varð að föst- t Ástkær móðir okkar, ÓLAFÍA FINNBOGADÓTTIR, Bálkastöðum, Hrútafirði, lést í sjúkrahúsinu, Hvammstanga, þriðjudaginn 19. nóvember. Jóhanna Jónsdóttir, Eirikur Jónsson og fjölskyldur. t Útför föður okkar, tengdaföður, afa og langafa, BJÖRNS LÍNDALS GUÐMUNDSSONAR frá Laufási, fer fram frá Víðidalstungukirkju laugardaginn 23. nóvember kl. 11.00 árdegis. Inga Björnsdóttir, Kristinn Sigurðsson, Trausti Björnsson, Lilja K. Steindórsdóttir, Smári Björnsson, Álfheiður Einarsdóttir, Jón H. Björnsson, Dagbjört Sveinsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn. t Ástkær eiginmaður minn, tengdasonur, faðir okkar, tengdafaðir og afi, GARÐAR SIGURÐUR ÞORSTEINSSON frá Flateyri Gullsmára 8, Kópavogi sem lést í Landspítalanum miðvikudag- inn 13. nóvember sl., verður jarðsung- inn frá Digraneskirkju fimmtudaginn 21. nóvember kl. 13.30. Elísabet Sara Guðmundsdóttir, Guðmunda Ólafsdóttir, Guðmunda Júlíusdóttir, Þorsteinn Garðarsson, Helga Guðmundsdóttir, Lilja E. Garðarsdóttir, Haraldur Gunnarsson, Sigurður H. Garðarsson, Carol Speedie, Rúna Ó. Garðarsdóttir, Ingvi Hrafn Óskarsson, Erla Skúiadóttir og barnabörn.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.