Morgunblaðið - 04.02.1997, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 1997 35
Launamalin
í brennidepli
Aldraðir fylgi launaþróun annarra
Á ÞEIM umbrota-
tímum, sem nú eru
uppi í launa- og rétt-
indamálum lands-
manna, er von að eldra
fólk hafi verulegar
áhyggjur af hvað verði
um þeirra hag.
Um næstsíðustu
áramót samþykkti Al-
þingi að aftengja sam-
band launa í landinu
og ellilífeyris. Þetta
hafði veitt ellilífeyris-
þegum nokkuð öryggi,
þar sem ellilífeyrir var
tengdur ákveðnum
launaflokki verka-
manna og breytist í samræmi við
hann, en er nú háður samþykkt
Alþingis á hveiju ári.
Leysa þarf vanda jaðar-
skatta, segir Páll Gísla-
son, jafnt fyrír alla.
Með sköttum sínum í 40-50 ár
hafa menn greitt til ríkisins stórar
upphæðir, sem að hluta til runnu
til að greiða þeim ellilífeyri, sem
þá voru eldri. Það er því hægt að
kalla þetta tryggingu í gegnum-
streymi í ríkissjóði og væri réttara
að kalla þetta eftirlaun.
Ellilífeyrisþegar fái sömu
hækkun og aðrir
Það er ljóst að samningum á
vinnumarkaði nú, hlýtur að ljúka
með launahækkunum, og þar sem
okkur vantar nú tekjutenginguna,
sem fyrr var, erum við að nokkru
í lausu lofti. Og þar sem við erum
oftast ennþá einnig félagar í gamla
stéttarfélagi okkar, gerum við þá
kröfu til þeirra að njóta stuðnings
þeirra og verða ekki beitt órétti.
Páll Gíslason
Mér finnst að þetta
hljóti að snerta sam-
visku og réttlætis-
kennd allra, ef það
kæmi til að aldraðir
fengju ekki sömu leið-
réttingu á kjörum sín-
um og aðrir þjóðfélags-
þegnar. Forystumenn
eldri borgara hafa því
treyst samband okkar
við forsvarsmenn stétt-
arfélaga með ASÍ,
BSRB og BHMR í for-
ystu svo og leitað til
stærstu stéttarfélaga
um stuðning við okkur
í sambandi við endan-
lega afgreiðslu samninganna. Við
höfum iíka rætt við marga stjórn-
málamenn úr öllum flokkum, svo
og fjárlaganefnöarmenn og að sjálf-
sögðu ráðherra. Forsætisráðherra
hefur sýnt þessu skilning og vel-
vilja og væntum við stuðnings hans.
Það er því áskorun okkar til allra
þeirra mörgu aðila, sem koma til
með að afgreiða Iaunamálin að þeir
muni eftir eldri félögum sínum og
öðrum á þeirra aldri.
Jaðarskattar
Mikil umræða hefur verið um
áhrif jaðarskatta á hag yngra fólks,
sem vinnur mikið til að koma undir
sig fótunum, en þessir jaðarskattar
og missir tryggingabóta ýmiss kon-
ar getur jafnvel orðið til þess að
rýra raunhæfar tekjur en ekki
hækka. Þetta á einnig við um kjör
eldri borgara, eins og sýnt hefur
verið hér í blaðinu á meðfylgjandi
töflu þar sem 10 þúsund króna
hækkun ellilífeyris gæti valdið rýr-
ari kjörum viðkomandi. Vegna
áhrifa jaðarskatta og skerðingar
réttinda er þetta vandi aldraðra
ekki síður en annarra. Dæmi um
áhrif jaðarskatta á 10 þúsund króna
launahækkun:
(Sjá töflu)
Hækkun lífeyristekna skilar eng-
um raunhæfum peningum vegna
jaðarskatta.
Ég hefi gert nefnd á vegum ríkis-
stjórnar sem ijallar um jaðarskatt-
ana grein fyrir að leysa þarf vanda
þennan jafnt fyrir alla. Það er þvi
nátengt að athugað sé samband
launahækkana og jaðarskattanna,
sem hljóta að hafa svo mikil áhrif,
þannig að annað bæti hag, en hitt
rýri þau kjör jafnvel enn meira en
áður var.
Að þetta er ekkert smámál ætti
að vera öllum ljóst, þegar fólk í
landinu á ellilífeyrisaldri er nær 27
þúsund og um 23 þúsund fá ellilíf-
eyri, en tæplega 20 þúsund þeirra
eru með einhveija tekjutryggingu,
svo að sjá má að ekki eru allir eldri
borgarar ríkir og þurfa flestir að
halda vel á til að endar nái saman.
Eldri borgarar munu fylgjast vel
með gangi mála og þó að þeir hafi
ekki verkfallsrétt, finnst þeim að
réttur þeirra til jafns við aðra sé
mikill. Og síðar, þegar að kosning-
um kemur, munum við að sjálf-
sögðu muna hvaða lausn mála var
fengin.
Höfundur er formaður Félags
eldri borgara í Reykjavík og
nágrenni.
Með tekjur úr lífeyrissjóði okt. '96 Lífeyrissjóðstekjur hækka í nóv. '96
Lífeyrissjóðstekjur 30.000 kr. Lífey rissj óðstekj ur 40.000 kr.
Ellilífeyrir 13.373 kr. Ellilífeyrir 13.373 kr.
Tekjutrygging 23.145 kr. Tekjutrygging 18.645 kr.
Heimilisuppbót 7.868 kr. Heimilisuppbót 6.338 kr.
Lyfjauppbót 614 kr. Lyfjauppbót 0 kr.
Alls: 75.000 kr. Alls: 78.356 kr.
Skattur -6.911 kr. Skattur 41,94% +8.318 kr.
Frítt sjónvarpsgjald +2.000 kr. Frítt sjónvarpsgjald 0 kr.
Alls: 70.089 kr. Alls: 70.038 kr.
Verður kvótínn að-
alkosningamál í
næstu kosningum?
SÍÐUSTU vikumar
hefur sjávarútvegsráð-
herra skipað fjórar
nefndir til þess að forða
þeim vandræðum, sem
kvóta-matadorinn veldur
og sérstaklega þeim
miklu vandræðum sem
„pínukvótinn" á
Flæmska hattinum hefur
í för með sér. Með þess-
um nefndarskipunum á
líka að bjarga „heimsins
best útbúna veiðiskipi",
Guðbjörginni, sem var
fyrst og fremst látin
veiða þar, áður en
„pínukvótinn" dundi yfir.
Þau pennaglöp sjávarútvegsráð-
herrans vom gerð án samráðs við
neinn þeirra útgerðaraðila, sem
stundað hafa hina þýðingarmiklu
rækjuveiði á Flæmska hattinum.
Afleiðingin er rýmaðar þjóðartekjur
og aukið atvinnuleysi.
Það er hægt að setja allar heims-
ins nefndir og reglur, en það bjargar
engu meðan „kvóta-matadorinn“
heldur áfram og milljarðatugir bíða
úthlutunar ráðherrans ár hvert.
Þannig mun haldast algjört
ófremdarástand í útvegsmálum ís-
lensku þjóðarinnar. Spilling matad-
orkvótans verður óbreytt.
Á meðan hlæja Rússar og sam-
keppnis-sjómenn okkar að hinum
„víðfræga" pínukvóta
sjávarútvegsráðherr-
ans.
Sýndarmennska í
útvegsmálum
Nú er mikið rætt um
veiðileyfagjöld, en það
er nánast umbúðalaus
sýndarmennska, sem í
slíku gjaldi felst. Gert
er ráð fyrir, að veiði-
leyfagjald yrði um
5-10% á tonn. Þegar
málið er betur skoðað,
má vera ljóst að svona
gjald breytir engu, um
að hin svokallaða þjóð-
areign á auðlindum hafsins skili sér
til almennings. Eðlilegast er að hlut-
deild þjóðarinnar af útgerðinni skili
Of mikil opinber afskipti
eru, að mati Gunnlaugs
Þórðarsonar, til
óþurftar.
sér með tekjuskattinum. Þó að
markaðsverð á kvótatonni hækki t.d.
úr kr. 80 þúsundum í 84 þúsund.
hefur það engin áhrif. Matadorkvót-
inn er jafn óhagganlegur.
Þá er spumingin líka sú hvaða
Gunnlaugur
Þórðarson
réttlæti felst í veiðileyfagjaldinu?
Hvers vegna á að skattleggja sér-
staklega með sérstöku gjaldi þá sem
tekið hafa áhættuna af útgerð, áður
en kvótinn kom til sögunnar.
Dulbúið veiðileyfagjald
Reyndar hefur upphafsmaður
pínukvótans, sjávarútvegsráðherr-
ann, fundið eins konar veiðileyfa-
gjald, kallað veiðieftirlitsgjald, sem
nemur 4-500.000 krónum mánað-
arlega á hvert skip án tillits til stærð-
ar þess, algjört sýndargjald og vita
tilgangslaust, en kemur ofan á
„pínukvótann".
Einn Ijós punktur
Þá er einn ljós punktur í öllum
þessum kvótamálum; nefnilega, að
aðgerðir sjávarútvegsráðherrans
eins og þær birtast í löggjöf gagn-
vart úthafsútgerð og ekki síður að
milljarða kvótaúthlutanir, munu inn-
an tíðar ganga af sjálfu kvótakerfinu
dauðu.
Þessar aðgerðir hljóta og að verða
eitt aðalmálið, sem kosið verður um
í næstu alþingiskosningum. Enda
eðlilegast að þjóðin taki sem mestan
þátt í ákvörðunum um hvernig auð-
lindir hafsins eru nýttar.
Þá munu þeir stjómmálaflokkar
eða frambjóðendur sem gengið hafa
með kápuna á báðum öxlum og
haldið uppi vömum fyrir hinum spill-
ingavæna kvóta, þurfa að biðja fyr-
ir sér.
íslenska þjóðin mun átta sig á
því, að of mikil afskipti þess opin-
bera af sjávarútveginum em til
óþurftar, eins og kvótinn hefur sann-
að. Hófleg sóknarstýring er það, sem
gildir.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Metnaður í mikil-
vægum málaflokki;
málefnum aldraðra
NÝLEGA birtist
grein eftir Vilhjálm Þ.
Vilhjálmsson borgar-
fulltrúa um hjúkrunar-
rými fyrir aldraða.
Greinin tekur á alvar-
legum vanda vöntunar
hjúkrunarrýmis hér í
Reykjavík og segir frá
sérkennilegri stöðu
sem upp kom vegna
hjúkrunarheimilis fyr-
ir aldraða í Suður-
Mjódd, sem nú er í
byggingu. R-listinn
bylti þar áður unnum
hugmyndum um bygg-
ingu hjúkrunarheimil-
is, þ.e. minnkaði bygg-
ingu og fækkaði rýmum úr 126 í
69 hjúkrunarrými. í vistunarskrá
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins, sem unnin er í jan-
úar 1997, þ.e. hve margir aldraðir
á öllu landinu eru í þörf fyrir vist-
un í þjónustuhúsnæði (dvalarheim-
ili) og hjúkrunarrými, kemur eftir-
farandi fram:
SJÁ TÖFLU
Ofangreind tafla sýnir þann
fjölda sem er í þörf fyrir að fá
lausn sinna mála. Fyrir utan þessa
aðila sem bíða eftir plássum í
Reykjavík eru 20 aðilar í mjög
brýnni þörf sem bíða eftir flutningi
úr þjónustuíbúðum á hjúkrunar-
heimili; þannig er heildarfjöldi
þeirra sem bíða eftir hjúkrunar-
rými fyrir aldraða í Reykjavík í
biýnni eða mjög brýnni þörf 186.
Metnaður
í lok greinar Vilhjálms segir
m.a.: Ríki, sveitarfélög og félaga-
samtök eiga að sjá metnað sinn í
að gera átak í þessum málaflokki.
Þegar til þess er litið að í Reykja-
vík eru 184 aldraðir einstaklingar
í brýnni eða mjög brýnni þörf
vegna vistunar í þjónustuhúsnæði
og 186 aldraðir í brýnni eða mjög
brýnni þörf vegna vistunar á hjúkr-
unarheimili þarf ekki að fara í
neinar grafgötur um alvarleika
málsins. En oft þarf meira en
metnað til, sbr. fyrri hugmyndir
félagasamtaka og fyrrverandi
meirihluta borgarstjórnar um
byggingu hjúkrunarheimilis í Suð-
ur-Mjódd og þær síðari hvar stór-
lega er skorið niður að tilhlutan
meirihluta borgarstjórnar.
Hrafnista DAS
Sjómannadagsráð (Samtök sjó-
manna í Reykjavík og Hafnar-
firði), sem rekur Hrafnistuheimilin
í Reykjavík og Hafnarfirði, hefur
í nokkur ár sótt um framkvæmda-
og rekstrarleyfi fyrir byggingu 90
rýma hjúkrunarálmu við Hrafnistu
í Hafnarfirði. Kemur þar margt
til, m.a. allt það þjónusturými sem
fyrir er og leiðir til þess að slík
bygging myndi kosta fullbúin um
500 milljónir, en ein og sér með
því þjónusturými sem til þarf kost-
aði um 900 miljónir. Hagkvæmni
byggingar og rekstrar er augljós,
en afsvar hefur komið frá heil-
brigðis- og trygginga-
ráðuneytinu í nokkur
ár, sem m.a. byggist
á því að svo fáir aldr-
aðir séu í þörf í
Rey kj aneskjördæmi.
Nú er það svo að á
Hrafnistuheimilunum
dvelur fólk úr öllum
landshlutum, t.d. á
DAS í Hafnarfirði eru
68 af 227 vistmönnum
fyrrv. íbúar Reykja-
víkur, enda bæjarleið-
in ekki löng. Og enn
hefur Sjómannadags-
ráð sótt um fram-
kvæmda- og rekstrar-
Fyrir áratugum lögðu
forystumenn Sjómanna-
dagsráðs metnað sinn í
velferðarmál aldraðra.
Guðmundur Hall-
varðsson hvetur alla til
að styðja sjómannasam-
tökin í byggingu nýrrar
hjúkrunarálmu við
Hrafnistu.
A. Þjónustuhúsnæði
46 staðir
Reykjavík utanR.v.
Þörf 58 91
Brýnni þörf 63 60
Mjög br. þörf 121 50
ALLS 242 201
B. Hjúkrunarrými
46 staðir Reykjavík utanR.v.
Þörf 1 15
Brýnni þörf 21 7
Mjög br. þörf 145 44
ALLS 167 66
A+B samtals 409 267
leyfi fyrir byggingu hjúkrunarálmu
og nú vegna brýnnar þarfar í höf-
uðborginni, í fyrsta lagi við Hrafn-
istu í Reykjavík og í annan stað
við Hrafnistu í Hafnarfirði. Mörg-
um árum áður en lagður var horn-
steinn að Hrafnistu í Reykjavík
1954 lögðu forystumenn Sjó-
mannadagsráðs metnað sinn í átak
að velferðarmálum aldraðra. Þeim
metnaði hefur verið og verður
áfram haldið. Félagasamtök sjó-
manna taka undir með Vilhjálmi
gagnvart öldruðum og heita á alla
þá sem metnað hafa í þessu máliv.
að styðja sjómannasamtökin í
byggingu nýrrar hjúkrunarálmu
við Hrafnistu.
Höfundur er 10. þingmaður
Reykjavíkur.
Guðmundur
Hallvarðsson
Ráðgjöf Bókhald Skattskil
Skipholli 50b
sími 561 0244/898 0244
fax 561 0240
Öll bókhalds- og framtaisþjónusta af bestu gerð
■ Framtöl einstaklinga ■ Ársreikningar ■ Vsk-skýrslur
og fyrirtækja og ráðgjöf og uppgjör
Gunnar Haraldsson hagfræðingur