Morgunblaðið - 28.01.1998, Side 28

28 MIÐVIKUDAGUR 28. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 28. JANÚAR 1998 29
PtnrgmuMaliilí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
„SÁL KÚBU
ER KRISTIN“
KÚBUHEIMSÓKN Jóhannesar Páls II páfa er söguleg
fyrir margra hluta sakir og áhrifin verða ekki að fullu
ljós fyrr en að nokkrum tíma liðnum. Hins vegar má ganga
út frá því sem vísu, að heimsóknin muni hafa mikil áhrif á
stjórnmálaþróunina á Kúbu, stöðu katólsku kirkjunnar, svo
og á samskipti umheimsins við einræðisstjórn Kastrós. Lík-
legt má telja, að viðskiptabann Bandaríkjanna á Kúbu muni
veikjast og kröfur um afnám þess, jafnt innan sem utan
Bandaríkjanna, muni aukast.
Það var áhrifamikið að fylgjast með því, hversu vel og
innilega byltingarmaðurinn Kastró tók á móti páfanum, full-
trúa einnar elztu og íhaldssömustu stofnunar mannkyns. Jó-
hannes Páll II var ómyrkur í boðskap sínum til kúbönsku
þjóðarinnar, sem flykktist að honum, hvar sem hann fór.
Hann gagnrýndi harðlega stjórnkerfi kommúnista og hvatti
til þess, að pólitískir fangar yrðu látnir lausir. Páfi sagði þau
stjórnkerfi óréttlætanleg með öllu, sem heftu frelsi manna,
og sagði, að náðarandi Krists hefði sent hann til Kúbu til að
frelsa þá sem sættu kúgun.
Vafalaust hefur það verið erfitt fyrir Kastró og valda-
kjarna kommúnista að hlýða á þessi orð páfa eftir áratuga
tilraunir til að gera Kúbu að heiðnu landi. Líklega hefði eng-
um öðrum en Jóhannesi Páli II liðist að mæla þannig á
sjálfu byltingartorginu í Havana að viðstaddri valda-
klíkunni. Mannfjöldinn tók hins vegar undir með páfanum
með því að hrópa í kór „Lifi frjáls Kúba“.
Efnahagsástandið á Kúbu er hörmulegt og því hefur
Kastró unnið að því að opna landið fyrir erlendum fjárfest-
um. Lykilatriði í uppbyggingu efnahagsins er afnám við-
skiptabanns Bandaríkjanna og páfi gagnrýndi það ítrekað í
heimsókninni, svo og tilraunir til að einangra Kúbu á al-
þjóðavettvangi. Kastró fékk því eitthvað fyrir sinn snúð.
„Sál Kúbu er kristin" sagði Jóhannes Páll II páfi í mess-
unni á byltingartorginu í Havana. Talið er líklegt, að Kastró
muni slaka á hömlum á starfsemi katólsku kii'kjunnar í kjöl-
far heimsóknarinnar og vonandi fá landsmenn að iðka trú
sína í friði án pólitískrar íhlutunar.
REKSTRARÖRY GGI
SJÚKRAHÚSA
STJÓRNENDUR hátæknisjúkrahúsanna hafa nánast ár-
visst fengið fyrinnæli um að draga úr kostnaði. Sem og
að ekki megi skerða þjónustu. Umtalsverður árangur hefur
náðst. En sterkar líkur standa til að höggvið hafi verið oftar
en góðu hófí gegnir í sama knérunn; að tímabundnar lokanir
deilda hafi leitt til tilfærslna á kostnaði og lengingar biðlista
fremur en sparnaðar í raun.
Þórarinn Gíslason læknir segir hér í blaðinu, að uppsafn-
aðar skuldir Ríkisspítala nemi 400 milljónum króna. Svipaða
fjárhæð skortir í rekstur líðandi árs. Vaxtakostnaður er að
verða drjúgur útgjaldaþáttur í rekstri stóru sjúkrahúsanna.
Meintar sparnaðaraðgerðir á Ríkisspítulum á líðandi ári
valda fagfólki áhyggjum. „Má búast við að þær valdi sjúk-
lingum okkar talsverðu óhagræði og jafnvel áhættu í sum-
um tilfellum því þeir eru oft talsvert veikir,“ segir Þórður
Harðarson prófessor. Ef valaðgerðir á skurðstofum Land-
spítala verða lagðar niður á föstudögum „bitnar það á öllum
sérgreinum", segir Jónas Magnússon prófessor, og „þýðir
ekkert annað en lengri biðlista“. Þetta á við um gallaðgerð-
ir, bæklunaraðgerðir og sumar hjartaaðgerðir. „í rauninni
er enginn sparnaður að þessu því fyrr en síðar þarf að gera
þessar aðgerðir,“ segir prófessorinn, og „sumir biðlistasjúk-
lingar myndu líka fyrr eða síðar lenda inni á spítalanum sem
bráðasjúklingar."
Þórarinn Gíslason læknir segir m.a.: „Þjóðarsátt þarf að
vera um helztu grundvallarþætti heilbrigðisþjónustunnar.
Það verður að losa stóru sjúkrahúsin í Reykjavík úr því ára-
langa fjársvelti sem þeim hefur verið haldið í.“ Gunnar Ingi
Gunnarsson læknir leggur til hér í blaðinu „að sameina spít-
alana undir eina stjórn og skipuleggja um leið verkaskipt-
ingu milli þeirra þannig, að hagkvæmni verði sem mest í
nýtingu dýrrar hátækni, mannafla, húsnæðis og í yfir-
stjóm“. Sem og að gerður verði „langtíma þjónustusamn-
ingur við hinn sameinaða háskólaspítala“.
Hvað sem þeim hugmyndum líður standa landslög til þess
að fólk njóti beztu fáanlegrar læknisþjónustu, þegar sjúk-
dóma eða slys ber að garði. Til að framfylgja þeirri lagakvöð
þarf að tryggja betur en nú er gert fjárhagslegt rekstrarör-
yggi heilbrigðisþjónustunnar.
Stjórnarskrárdómstóll bannar samtök hreintrúarmanna
Olía á eldinn
í Tyrklandi?
MARGIR hafa áhyggjur af tilraunum hreintrúarmanna til að auka ítök
sín í skólakerfinu í Tyrklandi. Hreintrúarmenn hafa verið í sókn á und-
anförnum árum og Velferðarflokkurinn hefur í huga milljóna kjósenda
verið eini valkosturinn við duglaus og spillt sljórnvöld.
Stjórnarskrárdómstóll í
Tyrklandi hefur bannað
starfsemi flokks
islamskra hreintrúar-
manna. Ásgeir Sverris-
son segir frá Velferðar-
flokknum og veltir
fyrir sér hugsanlegum
afleiðingum þessarar
ákvörðunar.
HINN langi armur hersins
hefur enn á ný gripið inn í
stjórnmálaþróunina í
Tyrklandi. Stjórnarskrár-
dómstóll landsins hefur úrskurðað
að banna beri starfsemi Velferðar-
flokksins, flokks islamskra hreintrú-
armanna. Þessi ákvörðun er ekki
eingöngu áfall fýrir lýðræðið í Tyrk-
landi, hún kann að reynast olía á
eldinn. Hreintrúarmenn hafa verið í
sókn í Tyrklandi á undanförnum ár-
um og Velferðarflokkurinn hefur í
huga milljóna kjósenda verið eini
valkosturinn við duglaus og spillt
stjórnmálaöfl, sem landinu ráða.
Hættan er nú sú að þessir kjósend-
ur verði hraktir út á jaðar stjórn-
málalífsins og að öfgamenn taki að
boða vopnaða baráttu fyrir stofnun
islamsks hreintrúarríkis.
I úrskurði stjórnarskrárdóm-
stólsins, sem birtur var fyrir tólf
dögum, sagði að Velferðarflokkur-
inn hefði reynt að grafa undan
stjórnarskrá ríkisins en hún kveður
skýrlega á um að Tyrkland skuli
lúta veraldlegri stjórn. Jafnframt
var hinum 71 árs gamla leiðtoga
flokksins og fyrrum forsætisráð-
herra, Necmettin Erbakan, bannað
að hafa afskipti af stjórnmálum
næstu fímm árin ásamt sex þing-
mönnum flokksins.
Með þessu móti lauk aðför hers-
ins og tyrknesku valdastéttarinnar
að Velferðarflokknum, sem staðið
hefur linnulítið undanfarna 12 mán-
uði. Herinn þvingaði Erbakan til að
segja af sér embætti forsætisráð-
herra í júní í fyrra en þá hafði hann
farið fyrir samsteypustjóm mið- og
hægriflokka í tæpt ár. Þingmenn
flokksins, sem nú eru 147 verða nú
óháðir en aðstoðarmenn Erbakans
hafa þegar lýst yfir því að ný sam-
tök er nefnast „Dyggðin" hafi verið
stofnuð. Er það í samræmi við hina
pólitísku hefð í Tyrklandi. Erbakan
hefur kunngert að hann hyggist
virða þessa niðurstöðu jafnframt því
sem hann hefur ákveðið að leita til
Mannréttindadómstóls Evrópu í
þeirri von að fá banninu
hnekkt. Algjör óvissa ríkir
um pólitíska framtíð hans
og ríkissaksóknari Tyrk-
lands hefur lýst yfir því að
hann muni ekki líða það
að gerð verði tilraun til að halda
starfsemi Velferðarflokksins áfram
undir nýju nafni.
Grasrótarfylgi
Velferðaifiokkurinn var stofnaðm’
í júlí 1983 og hefur byggt upp gras-
rótarfylgi í þorpum og fátækrahverf-
um stórborganna. Flokkurinn vann
stórsigur í borgar- og sveitarstjóma-
kosningum árið 1994 og eru borgar-
stjórar bæði Istanbul og Ankara,
tveggja stærstu borga landsins, full-
trúar hans. Njóta þeir almennra vin-
sælda og hafa verið bomir lofi fyrir
að beita sér fyrir aðstoð við þá verst
stöddu ásamt því að reyna að vinna
gegn spillingunni sem gegnsýrir allt
valdakeifið í Tyi-klandi.
Flokkurinn bar síðan sigur úr
býtum í þingkosningunum árið
1995, fékk þá 21% atkvæðanna og
varð stærsti flokkurinn á þingi.
Stefna flokksins höfðaði einkum til
fátækustu kjósendanna, sem hrifust
af boðskapnum um að auka bæri
veg strang-islamskra gilda í samfé-
laginu í nafni félagslegs réttlætis og
reyndust tilbúnir til að snúa baki við
öðmm stjórnmálaöflum, sem mjög
margir Tyrkir telja bæði spillt, dáð-
laus og önnum kafin við hagsmuna-
gæslu. Flokkurinn hlaut um sex
milljónir atkvæða og félagaskráin
mun nú geyma nöfn um fjögurra
milljóna manna. Erbakan varð síðan
forsætisráðherra landsins, fyrstur
múhameðstráarmanna, er Tancu
Ciller, leiðtogi Sannleiksstígsins,
neyddist til að segja af sér vegna
spillingarákæru, sem enn er verið
að rannsaka.
Uppreisn gegn
arfleifð Ataturks
Titrings tók strax að gæta bæði
innan og utan Tyrklands við valda-
töku Erbakans. Tyi’kland er talið til
lykilríkja innan Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) og ýmsum vestur-
landabúum þótti með ólíkindum að
múhameðstráarmenn skyldu fara
fyrir ríkisstjórn eins að-
ildarlandsins. Tyrkneska
valdastéttin, sem er hlið-
holl vesturlöndum líkt og
her landsins, taldi að
hreintráarmennirnir
hefðu í raun rænt völdum í landinu
og að þeir beittu lýðræðinu fyrir sig
til að unnt reyndist að mynda nýtt
hreintráarríki í Tyrklandi. Fremur
hófsamar umbætur á sviði félags-
mála sem flokkurinn boðaði voru
hafðar til marks um þetta svo og
breyttar áherslur á vettvangi utan-
ríkismála sem lýstu sér í því að Er-
bakan og menn hans beittu sér fyrir
bættum samskiptum við nokkur „út-
lagaríki" á borð við Iran og Líbýu.
Varð þetta ekki heldur til þess að
róa taugar manna á vesturlöndum.
Herinn sá sig til neyddan að gi’ípa
enn og aftur inn í rás atburðanna.
Af því hafa foringjar heraflans all-
nokkra reynslu þvi um 40 flokkar
hafa verið bannaðir í landinu frá ár-
inu 1960. Ræðir þar einkum um
flokka kommúnista og hreintrá-
armana auk samtaka Kúrda, sem al-
mennt eru taldir sæta kúgunum og
misrétti í Tyi-klandi. Bannið nú er
heldur ekki ný reynsla fyiir Nec-
mettin Erbakan. Flokkur sem hann
myndaði var bannaður árið 1971 er
herlög voru sett í landinu og árið
1980 voru önnur samtök sem hann
fór fyrir, Þjóðfrelsisflokkurinn,
einnig lýst ólögleg eftir valdarán
hersins.
Afskipti hersins af innanríkismál-
um í Tyi’klandi hafa löngum sætt
gagnrýni á vesturiöndum og hafa
þau ásamt dapurlegri frammistöðu
á sviði mannréttindamála spillt fyrir
möguleikum Tyrkja m.a. hvað varð-
ar þátttöku í Evrópusamrunanum.
Slíkum ásökunum hafa tyi’kneskir
ráðamenn jafnan vísað á bug og
vænt vesturlandabúa um að hafa
takmarkaðan skilning á sérstöðu
Tyi’kja. Her landsins lítur á sig sem
verndara arfleifðar Kemals Ata-
turks, stofnanda Tyrklands nútím-
ans á þriðja áratugi aldarinnar, og
þeirrar sannfæringar hans að landið
ætti jafnan að lúta veraldlegri
stjórn. Nú gátu bæði herforingjar
og valdamenn bent á hætturnar:
vísað var jafnt til blóðbaðsins í Alsír
sem og klerkaveldisins í Iran til
sannindamerkis um þau ósköp sem
yfir gætu riðið fengju hreintrúar-
mennirnir áfram að stunda meinta
niðurrifsstarfsemi sína fyrir opnum
tjöldum.
Flókið samspil trúar
og stjórnmála
Þau átök sem fram fara í Tyrk-
landi eru flókið samspil tráar,
stjórnmála og baráttunnar um
brauðið. Annars vegar stendur her-
afli landsins og hin pólitíska stétt
sem í sameiningu berjast fyrir
óbreyttu ástandi, sem tryggir völd
þeirra og áhrif. Sérstaka furðu hef-
ur löngum vakið hversu margir
pólitískir ráðamenn í Tyrklandi
virðast í litlu sem engu sambandi
Áfall fyrir
lýðræðið í
Tyrklandi
Reuters
NECMETTIN Erbakan, leidtogi Velferðarflokksins og fyrrum forsæt-
isráðherra Tyrklands, fordæmir ákvörðun stjórnarskrár dómstólsins á
fundi með blaðamönnum í Ankara.
við það þjóðfélag sem þeir stýra.
Hins vegar stendur almúginn og
öreigarnir sem horfa upp á mis-
skiptingu auðsins sem frekar fer
vaxandi heldur en hitt og telur
ráðamenn upp til hópa gjörspillta
verði eigin hagsmuna. Líkt og í Al-
sír, Egyptalandi og fleiri ríkjum
eru þessi pólitísku átök af efna-
hagslegum rótum runnin í samfé-
lagi sem styðst við frumstætt
valdakerfi, er skapað hefur djúp-
stæða óánægju vegna spillingar og
misskiptingar auðsins.
Velferðarflokkurinn hefur beitt
sér fyrir ýmsum merkum umbóta-
málum einkum á sveitastjórnarstig-
inu og kveðst aldrei hafa boðað
valdbeitingu eða hafnað lýðræðinu.
Á hinn bóginn er ljóst að flokknum
og einkum Erbakan urðu á mörg og
afdrifarík mistök í valdatíð sinni.
Forsætisráðherrann gerði ekkert til
að slá á ótta hinna pólitísku stéttar
og hersins. Þvert á móti gætti hann
ekki að sér og skapaði hræðslu með
digurbarkalegum málflutningi sín-
um, sem margir höfðu til marks um
öfgar hreintrúarmanna. Tilraunir
hans til að vingast við írani og
sneypuför hans til Líbýu þar sem
Muhammar Gaddafi neitaði að ræða
við hann mæltust illa fyrir svo og
mislukkuð tilraun hans til að koma á
efnahagssamvinnu ólíkra múslima-
ríkja víða um heim, sem átti að
verða til mótvægis við samstarf sjö
helstu iðnríkja heims. Erbakan kaus
einnig að hundsa Evrópu-
ríkin og er hann fyrsti for-
sætisráðherra í sögu
landsins sem ekki sótti
vestrænt ríki heim í
valdatíð sinni þrátt fyrir
þá stöðu sem Tyrkland nýtur innan
NATO og umtalsverða viðskipta-
hagsmuni.
Bannið hættulegra
en starfsemin?
En þótt Erbakan hafi gerst sekur
um mistök og mörgum þyki vafa-
laust sem speki Ataturks hafi enn á
ný sannast virðist ástæða til að efast
um að rétt og eðlilegt hafi verið að
banna Velferðarflokkinn. Reynslan
virðist þvert á móti sýna að mun
hættulegra er að banna samtök
+
hreintráarmanna en að gera þessi
öfl ábyrg innan hins pólitíska kerfis.
í því samhengi er nærtækt að horfa
til Alsír; hryllingurinn þar hófst er
samtök hreintráarmanna vora
bönnuð er þau voru við það að vinna
sigur í lýðræðislegum kosningum
árið 1992. í Egyptalandi hafa öfga-
öflin gripið til valdbeitingar og þar
ríkir nánast stríðsástand vegna
þeirrar hörku sem stjórnvöld hafa
sýnt í viðskiptum sínum við hrein-
trúarmenn. Klerkaveldið í Iran, sem
sannanlega er einn erfiðasti and-
stæðingur vesturlanda og spillt hef-
ur duglega m.a. fyrir friðaramleit-
unum í Mið-Austurlöndum, hefði
trúlega aldrei náð svo sterkri stöðu
hefði málflutningur hreintrúar-
manna ekki verið hundsaður með
svo afdrifaríkum hætti í tíð Reza
Pahlavi keisara.
Fer Tyrkland sömu leið? Tyrkir
hafa á undanförnum árum reynt að
bæta ímynd sína á alþjóðavettvangi
eftir að hafa áram saman sætt ásök-
unum um að lýðræðið standi þar
völtum fótum. Bann stjórnarski’ár-
dómstólsins er því verulegt áfall í
þessu tilliti og virðist ekki til þess
fallið að treysta stöðugleika í land-
inu. Milljónir kjósenda hafa nú verið
sviptar lýðræðislegum valkosti sín-
um. Hættan er sú að þessir kjósend-
ur leiti nú út fyrir hið pólitíska kerfi
og að öfgamenn í röðum hreintrúar-
manna taki að boða að fara beri aðr-
ar leiðir í baráttunni.
Birtingarformið
upprætt
Enginn vafi leikur á því
að mikill meirihluti
Tyrkja vill að áfram verði
haldið í arfleifð Ataturks. Uppgang-
ur bókstafstrúannanna kann vissu-
lega að vera áhyggjuefni en við því
þarf að bregðast með því að ráðast
að rót vandans í stað þess að freista
þess að uppræta hið pólitíska birt-
ingarform hans. Að þessu leyti virð-
ist ákvörðun stjórnarskrárdómstóls-
ins einungis vera til þess fallin að
vinna tíma og fresta óhjákvæmileg-
um breytingum og jafnvel uppgjöri.
Hún kann því að reynast olía á eld-
inn, sem logar í neðstu lögum sam-
félagsins í Tyrklandi.
40 flokkar
bannaðir
frá 1960
Kosið í mannréttindadómstól Evrópu
r
HÖFUÐSTÖÐVAR Evrópuráðsins í Strassborg. Nær er aðsetur þingsins, en fjær bygging Mannréttindadóm-
stólsins og Mannréttindanefndarinnar.
Konum fjölgar
væntanlega nokkuð
Þing Evrópuráðsins gekk í gær til kosninga
um dómara í nýja mannréttindadómstólnum
_____sem tekur til starfa 1. nóvember_
næstkomandi. Páll Þórhallsson fjallar um
þau sjónarmið sem búa að baki vali á
dómurunum.
ING Evrópuráðsins gekk í
gær til kosninga um dóm-
ara í nýja mannréttinda-
dómstólnum í Strassborg
sem hafa mun eftirlit með mann-
réttindasáttmála Ewópu. Nýi dóm-
stóllinn tekur til stai’fa 1. nóvember
næstkomandi samkvæmt breyting-
um sem gerðar hafa verið á mann-
réttindasáttmálanum með svonefnd-
um viðauka 11. Núverandi mann-
réttindanefnd og mannréttindadóm-
stóll munu láta af störfúm. Er þetta
gert til þess að einfalda eftirlit með
sáttmálanum og hraða afgi’eiðslu
kæramála.
Kosningarinnar hefur verið beðið
með nokkurri eftirvæntingu enda
verið að velja í einu lagi alla dómara
í nýjan alþjóðadómstól, sem byggist
reyndar á gömlum gi-unni, en kem-
ur væntanlega til með að hafa víð-
tæk áhrif á þróun stjórnskipunar-
réttar og vemd grundvallarréttinda
í Evrópu á næstu öld, líkt og forver-
ar hans.
Aðdragandinn
í mannréttindasáttmálanum er
gert ráð fyrir að dómarar séu jafn
margir aðildamkjunum eða 39 tals-
ins. Rússland, 40. aðildarríki Evr-
ópuráðsins, hefur að vísu undirritað
sáttmálann en hann hefur ekki enn
hlotið fullgildingu þar í landi. Auk
þess hafa tvö ríki, þ.e. Slóvenía og
Liechtenstein, ekki enn skilað inn
tilnefningum og verða þvi ekki
kosnir dómarar fyrir þeirra hönd.
Aðdragandi kosningarinnar hefur
verið sá að hverju aðildarríki bar að
skila inn lista með nöfnum þriggja
frambjóðenda ásamt æviágripi.
Eins og kunnugt er bauð ísland
fram Gauk Jörandsson, umboðs-
mann Alþingis, sem jafnframt á
sæti í mannréttindanefnd Evrópu,
og var hann í fyrsta sæti á íslenska
listanum en síðan komu þeir Am-
ljótur Björnsson hæstaréttardómari
og Markús Sigurbjörnsson hæsta-
réttardómari.
Undanfarnar vikur hefur dóm-
nefnd á vegum Evrópuráðsþingsins
tekið viðtöl við frambjóðendur og
síðan var skilað til þingsins umsögn
um frambjóðendur hvers lands og
eftir atvikum hver hljóti meðmæli
nefndarinnar. Umsögn þessi er
einatt ákaflega stutt og segir til
dæmis einungis um íslensku fram-
bjóðendurna að mælt sé með Gauki
Jörandssyni vegna víðtækrar
reynslu hans sem fulltrúa í Mann-
réttindanefnd Evrópu frá árinu
1974. í sumum tilvikum er lögð
áhersla á tungumálakunnáttu fram-
bjóðenda en yfirleitt er lítil tilraun
er gerð til að leggja mat á framlag
þeirra til fræðanna enda hafði dóm-
nefndin skamman tíma til stefnu.
Kosningarnar sjálfar fara fram án
umræðu og ekki er, þegar þetta er
ritað, ljóst hvenær úrslit liggja fyr-
ir. Ef einhverjir frambjóðendur fá
ekki hreinan meirihluta í fyrstu um-
ferð verður efnt til annarrar um-
ferðar í dag.
Margir óttuðust að svo margir
nýliðar yrðu í nýja dómstólnum,
sem ekki hefðu reynslu af alþjóð-
legu mannréttindastarfi, að brot
kæmi í eftirlitsstarfsemi Evrópu-
ráðsins. Raunin varð hins vegar sú
að 23 ríki af 37 buðu fram frambjóð-
endur með reynslu annað hvort úr
mannréttindanefndinni eða mann-
réttindadómstólnum, þ.á m. Island
eins og fyrr var getið. Dómnefndin
sem fjallaði um umsækjendur mælir
líka með flestum þeirra. Eistland er
þó þarna undantekning. Mælir
nefndin með Raid Maraste, forseta
Hæstaréttar Eistlands, en ekki full-
tráum landsins sem nú sitja í mann-
réttindanefndinni og mannréttinda-
dómstólnum. Nefndinni var einnig
vandi á höndum varðandi lönd eins
og Sviss þar sem bæði fulltráinn úr
mannréttindanefndinni og dóm-
stólnum vora í framboði. Treysti
nefndin sér ekki til að gera upp á
milli svissnesku frambjóðendanna
og verða þingmenn því að reiða sig á
aðrar heimildir um ágæti þeirra.
Fjölgun kvenna ^
Annað markmið sem almennt hef-
ur verið talið æskilegt að uppfylla
við skipan nýja dómstólsins er að
auka hlut kvenna en einungis ein
kona er í núverandi dómstól, Svíinn
Elisabeth Palm. Dómnefndin taldi í
skýrslu sinni til þingsins miður að
ríkin skyldu ekki bjóða fram fleiri
konur en raun ber vitni. Einungis 14
ríki af 37 höfðu konu meðal þriggja
frambjóðenda sinna; þ.á m. öll
Norðurlöndin nema Island. í starfi
sínu hefur dómnefndin þvi tekið
konur fram yfir karla ef þess hefur
verið nokkur kostur. Niðurstaðan
varð sú að dómnefndin mælir með 5
kvenframbjóðendum. Gangi það eft- c
ir verða því 5 konur í nýja dómstóln-
um eftir kosninguna í vikunni og 26
karlar. Meðal karlframbjóðenda
sem fyrir vikið lenda líklega úti í
kuldanum þrátt fyrir óumdeilanlega
hæfni eru Hans Danelius frá Sví-
þjóð og Trond Dolva frá Noregi,
báðir hæstaréttardómarar og mikil-
virkir íræðimenn.
Það er einnig athyglisvert að
skoða að hve miklu leyti vilji aðild-
arríkjanna sjálfra skiptir máli við
valið á dómuranum. Mikill meiri-
hluti ríkjanna skilaði inn lista í for-
gangsröð. í þeim tilvikum þar sem
slíkur vilji kom fram fer dómnefnd-
in yfirleitt eftir honum nema varð-
andi fyrrverandi sambands-lýðveld- *
ið Makedóníu, Möltu og Ungverja-
land.
Ekki allir hæfír
Dómnefndin kaus að mæla með
því að frestað yrði kosningu dómara
frá nokkrum löndum af mismunandi
ástæðum. Þannig taldi nefndin að
varðandi Búlgaríu, Króatíu og San
Marínó uppfyllti ekki nema einn
frambjóðandi frá hverju landi þær
kröfur sem gera bæri til dómara við
mannréttindadómstólinn. Því stæði
þingið ekki frammi fyrir raunvera- *
legu vali og skora bæri á viðkom-
andi ríki að finna nýja viðbótarfram-
bjóðendur. Auk þess gátu ekki allir
frambjóðendurnir frá Bretlandi,
Portúgal og Úkraínu mætt í viðtölin
við nefndina á tilsettum tíma og því
var talið rétt að bíða með kjör
þeirra. ,