Morgunblaðið - 22.02.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Deilur í Þýzkalandi um Efnahags- og myntbandalag Evrópu
líflð leitt með kröfum sínum um
frekari tryggingar fyrir styrk og
stöðugleika evrósins.
Oánægja fær ekki slegiö
EMU-áformunum á frest
Reuters
THEO Waigel, íjármálaráðherra Þýzkalands, sýnir hvernig bakhliðar þeirra evró-myntpeninga sem fara í
umferð í Þýzkalandi munu líta út. I ársbyrjun 2002 kemur nýja evró-myntin í stað þýzka marksins og gjald-
miðla allra aðildarríkja EMU.
Fyrirhugaður samruni
þýzka marksins við
aðra gjaldmiðla Evrópu
í hina sameiginlegu
Evrópumynt, evró,
veldur mörgum Þjóð-
verjum áhyggjum og
hafa efasemdarraddir
þar í landi verið allhá-
værar undanfarið. Auð-
unn Arnórsson kannaði
hvað lægi að baki þess-
um deilum í landi sam-
runasinnans mikla,
Helmuts Kohls.
ALLT frá því ákvörðun var
tekin um það á leiðtoga-
fundi Evrópubandalags-
ins, nú Evrópusambands-
ins (ESB), í Maastricht í desember
1991 að hrinda í framkvæmd áform-
um um Efnahags- og myntbandalag
Evrópu (EMU) í ákveðnum, tíma-
settum skrefum, hafa þessi áform
verið umdeild. Margt hefur verið
rætt og ritað um EMU-deilur í
Bretlandi, Danmörku og Svíþjóð,
svo dæmi séu nefnd, en minna farið
fyrir frásögnum af efasemdan-ödd-
um í garð þessara áforma í „kjarna-
ríkjum Evrópusamvinnunnar“,
Þýzkalandi og Frakklandi, enda
hafa leiðtogar þeirra verið óþreyttir
við að reka áróður fyrir ágæti hins
væntanlega myntbandalags.
En upp á síðkastið virðast efa-
semdarraddir um EMU-áformin
hafa styrkzt um allan
helming í Þýzkalandi.
Fjórir virtir háskólapró-
fessorar kærðu áformin
fyrir stjórnlagadóm-
stólnum í því skyni að
freista þess að Þýzka-
land geti ekki af lögformlegum
ástæðum gerzt aðili að lokaáfanga
EMU stundvíslega á þeim tíma sem
að hefur verið stefnt, þ.e. um næstu
áramót.
Gildistaka Maastricht-sáttmálans
á sínum tíma, 1993, frestaðist um
nokkra mánuði framyfír það sem
annars hefði orðið, vegna þess að
þýzki stjórnlagadómstóllinn þurfti
sinn tíma til að skera úr um hvort
hinn nýi sáttmáli samræmdist
stjómarskránni.
Síðan bættu 155 prófessorar í
hagfræði við þýzka háskóla sínu lóði
á vogarskálarnar með því að birta í
fjölmiðlum, m.a. Financial Times,
áskorun sína um að skynsamlegast
væri að fresta stofnun myntbanda-
lagsins um nokkur ár. Telja þeir
hættu á því að þetta skref sé stigið
of snemma og afleiðingarnar verði
þær að EMU misheppnist í fram-
kvæmd.
Pólitískt mál, ekki efnahagslegt
Af hendi helzu fjölmiðla Þýzka-
lands og ekki síður stjórnmála-
manna hefur verið brugðizt harka-
lega við aðgerðum beggja háskóla-
mannahópanna. Blöð
eins og Berliner Zeitung
og Frankfurter Rund-
schau uppnefnd þá - þeir
væru „uppblásnir“, seinir
til skilnings og töluðu úr
fílabeinsturni - og viku-
blaðið Die Zeit rakti í lærðum
greinum að athugasemdir prófess-
oranna væru allt of seint fram bom-
ar og að „fjórmenningaklíkunni"
sem reyndi að notfæra sér stjóm-
lagadómstólinn til að knýja fram
frestun EMU yrði ekki kápan úr því
klæðinu; til þess væri lagagrund-
völlur málflutnings hennar einfald-
lega of veikur.
En leiðarahöfundur nýjasta heftis
Die Zeit bendir á það sem hér er
kjami málsins: Efnahags- og mynt-
bandalag Evrópu er fyrst og fremst
pólitískt verkefni, ekki efnahags-
legt. Mótbámr hagfræðinga hafa
því í raun sáralítið að segja, allra
sízt nú, þegar aðeins era nokkrar
vikur þangað til endanleg ákvörðun
verður tekin um hvaða ríki verða
meðal stofnaðila að myntbandalag-
inu. Eða eins og segir í Die Zeib
Metingur sérfræðinganna gerir
ekkert nema að rugla almenning í
ríminu.
Ágreiningnr ekki nýr
Það er reyndar ekkert nýtt að
Þjóðverja greini á um myntbanda-
lagið. Þetta staðfesti Henning
Christophersen, fyrrverandi fjár-
málaráðherra Danmerkur sem sat á
tímabilinu 1985-1995 í fram-
kvæmdastjóm ESB, í samtali við
Morgunblaðið, en fáir eru eins vel
að sér og hann um myntbandalagið
enda fór hann á þeim tíma sem
hann átti sæti í framkvæmdastjóm-
inni meðal annars með þau málefni
sem mest vörðuðu EMU.
„Þeir vilja flestir heldur halda í
þýzka markið, af skiljanlegum
ástæðum," sagði Christophersen.
Þýzka markið er sterkasti gjaldmið-
ill Evrópu og hefur frá því á tímum
þýzka „efnahagsundursins" á sjötta
áratugnum verið þjóðinni tákn fyrir
velmegun og stöðugleika. Ottinn við
að evróið verði óstöðugri og veikari
gjaldmiðill er útbreiddur og rétt-
mætur að margra hagfræðinga
mati. Nú, þegar hillir undir að líf-
dagar marksins verði taldir þykir
skiljanlegt að fólk verði órólegt.
Nýjustu skoðanakannanir í Þýzka-
landi benda til að 70 af hundraði
landsmanna kæri sig ekki um að
markinu verði skipt út fyrir evróið.
Henning Christophersen sagði
þýzka stjómmálamenn vel meðvit-
aða um þetta, en engu að síður sé
EMU ekkert kosningamál í Þýzka-
landi í raun, þótt þjóðin gangi til
þingkosninga í haust.
„Það er svo í Þýzkalandi," sagði
Christophersen, „að ákvörðun var
tekin um það eftir hrun Þriðja ríkis-
ins að byggja upp lýðræði á ný sem
ekki nýtti sér þjóðaratkvæða-
greiðslur. Hitler beitti þeim til að
færa ábyrgðina á glæpsamlegum
ákvörðunum sínum á herðar hins al-
menna borgara. Myntbandalagið er
því ekki í raun neitt kosningamál í
Þýzkalandi, þótt sumir haldi því
fram. Allir stærstu stjómmálaflokk-
ar landsins era sammála um að
hvergi verði hvikað frá EMU-
áformunum. Það er engin spuming,
það verður að veraleika 1. janúar
1999, hvað sem öllum gagnrýnis-
röddum líður.“
Krýning ferils Kohls
Þetta er einnig sá boðskapur sem
Helmut Kohl kanzlari hefur borið
þjóð sinni óslitið undanfarin miss-
eri. Að EMU-áformin komizt í höfn
er Kohl gífurlega mikilvægt mark-
mið, sem hann álítur eins konar
krýningu síns langa pólitíska ferils,
og ekki sízt í nafni þess að hann vill
fyrir alla muni sjá til
þess að ekkert setji þetta
mikla hugsjónaverkefni
hans út af sporinu, svo
skömmu áður en það á
loks að komast í fram-
kvæmd. Ekki sízt þess
vegna tók hann þá ákvörðun að gefa
kost á sér til endurkjörs eitt kjör-
tímabil til viðbótar, en það yrði
fimmta kjörtímabilið í röð.
Og þótt allir helztu stjómmála-
flokkar landsins séu formlega sam-
mála um að ekki skuli hvikað frá
EMU-áformunum þá vantar ekki
stjómmálamenn sem rejma að
höfða til kjósenda með því að láta
efasemdir í ljósi. Henning Voscher-
au, fyrrverandi borgarstjóri Ham-
borgar og foi’ystumaður jafnaðar-
mannaflokksins SPD, tók um dag-
inn þátt í að kynna bók „fjórmenn-
ingaklíkunnar" svokölluðu, þar sem
prófessorarnir rekja rök sín gegn
EMU. Gerhard Schröder, forsætis-
ráðherra Neðra-Saxlands sem þykir
sennilegasta kanzlaraefni SPD, hef-
ur einnig látið í það skína að hann
hafí sína fyrirvara. Á föstudag sagði
hann að EMU myndi hafa aukið at-
vinnuleysi í för með sér.
Svipað má segja um Kurt Bieden-
kopf, flokksbróður Kohls og forsæt-
isráðherra Saxlands, og enn frekar
um Edmund Stoiber, forsætisráð-
herra Bæjaralands og flokksbróður
Theo Waigels fjármálaráðherra, en
Stoiber hefur á liðnum misseram
gert meintum pólitískum samherj-
um sínum í ríkisstjórninni í Bonn
Þáttur
seðlabankastj óranna
En Theo Waigel hefur á liðnum
misseram þurft að verja EMU-
áformin fyrir meiri ógnum en
keppinaut sínum Stoiber. Waigel
þurfti að bregðast við áhyggjum
Þjóðverja, ekki sízt sérfræðinga
þeirra í gengis- og peningamálum í
seðlabankanum í Frankfurt,
Bundesbank, af því að ríkisstjórnir
aðildarlanda EMU myndu freistast
til að slá slöku við í ríkisfjármálum
eftir hið erfiða agatímabil sem þau
hafa þurft að ganga í gegn um til að
uppfylla skilyrðin fyrir stofnaðild að
bandalaginu.
Það ráð sem hann brá á var að fá
fjármálaráðherra ESB-landanna til
að samþykkja svokallaðan „stöðug-
leikasáttmála", sem ætlað er að
tryggja að allir sem fá að vera með í
EMU frá upphafi sýni áfram þann
aga í fjármálum og peningastefnu
sem nauðsynlegur þykir fyrir fram-
tíðarstöðugleika evrósins.
En samskipti Waigels við seðla-
bankastjórana hafa annars verið all-
erfið frá því ríkisstjómin ákvað að
fórna þýzka markinu. Fyrir fimm
mánuðum lét hinn annars mjög orð-
vari forseti bankastjórnar Bundes-
bank, Hans Tietmeyer, hafa eftir
sér að frestun á stofnun, EMU,
væri vel möguleg „án alvarlegra
pólitískra afleiðinga".
Skilaboð Tietmeyers voru skýr.
Hann stendur í hlutverki yfirmanns
þýzka seðlabankans fyrir stöðug-
leika og aga í gengis- og peninga-
málum, og sem slíkur vildi hann
koma því til skila að flest aðildar-
lönd Evrópusambandsins, ESB,
væru að hans mati ekki nægilega
undirbúin fyrir myntbandalagið.
Og þessi skilaboð hittu beint í
mark, að minnsta kosti gerðu þau
það hjá Edmund Stoiber. Hann
heimtaði strax frá innanflokks-
keppinauti sínum Waigel að
Bundesbank gæfi út eins konar
vottorð um að EMU-áformin væru
fýsileg fyrir Þýzkaland, og að þetta
vottorð skyldi liggja fyrir áður en
endanleg ákvörðun verður tekin um
að þýzka markinu skuli skipt út fyr-
ir evróið.
Fjármálaráðherrann hikaði lengi
við að blanda seðlabankastjóranum
með þessum beina hætti í málið,
enda var ekki gert ráð fyrir slíku í
Maastricht-sáttmálanum. í lok síð-
asta mánaðar varð hins vegar loks
af því að ríkisstjómin í Bonn fór
þess á leit við stöðugleikapostulana
í Frankfurt að þeir gæfu formlegt
álit sitt á því hverjar horfumar
væra á að Þýzkaland sem
og hin löndin sem vonast
til að verða stofnaðilar að
EMU uppfylltu sett skil-
yrði fyrir aðildinni.
f lok þessa mánaðar
verða öll ríkin sem von-
ast eftir EMU-aðild að leggja fram
allar tölur um ríkisfjármál sín, sem
lagðar verða til grundvallar mati á
aðildarhæfninni. 25. marz á fram-
kvæmdastjórn ESB og Peninga-
málastofnun Evrópu (EMI, fyrir-
rennari hins væntanlega seðlabanka
Evrópu, ECB) að kveða upp sinn
dóm. Og dagana 2. og 3. apríl verð-
ur þetta tímamótamál á dagskrá
þýzka sambandsþingsins í Bonn.
Mat þýzka seðlabankans á að liggja
fyrir áður en umræðan hefst í þing-
inu og verður sennilega kynnt fyrir
ríkisstjóminni 17. marz.
Enn er ekld fullljóst í hvaða formi
málið verður lagt fyrir þingið
þannig að Kohl líki. En í ljósi þess
að hér er um pólitískt mál að ræða
en ekki efnahagslegt í eiginlegum
skilningi er Ijóst í megindráttum
hvað búast má við að standi í því
sem stjórnin mun leggja þingum-
ræðunni til grandvallar: Að ESB-
löndunum hafi tekizt vel að uppfylla
hin efnahagslegu aðildarskilyrði, að
allar líkur séu á því að eftir stofnun
EMU verði áfram fylgt stöðugleika-
stefnu í öllum aðildarlöndunum og
að „evró-ævintýrið“ geti hafizt.
Heimildir: Die Zeit, Der Spiegel, The Daily
Telegraph, Reuters.
I tilefni bolludagsins bjóðum við
rjúkandi kaffi og rjómabollur með ekta rjóma
á aðeins 90 kr. föstudag, laugardag,
sunnudag og mánudag. Verði ykkur að góðu.
VeitingaKlaður
Ekkert nýtt að
Þjóðverja
greini á um
EMU-áformin
Nýjar mótbár-
ur hagfræð-
inga hafa lítið
að segja