Morgunblaðið - 10.05.1998, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 10. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Löggæslumenn víða um heim eiga nú við nýja tegund afbrotamanna að etja, skúrka sem sérhæfa sig í
margvíslegum tölvuglæpum. Sindri Freysson ræddi við íslenska lögreglumenn sem fengíð hafa nasasjón
af þessum nýja og flókna afbrotaheimi, en þeir sóttu m.a. nýverið námstefnu þar sem Mark Pollit,
yfírmaður hjá bandarísku alríkislögreglunni, FBI, hélt erindi.
Tölvuglæpir stöðugt að verða rúmfrekari í rannsóknum lögreglu
fer á stj á
sem lögreglan notar og aflar sér við
aðgerðir sínar. Pollit sagði meðal
annars að íram sé komin ný kynslóð
brotamanna, sem séu að reyna fyrir
sér með því að komast inn í ýmis
kerfi sem opinberir aðilar reka.
Nefndi hann sem dæmi aðila sem
gætu komist inn í bankakerfi og átt
þar við fjárupphæðir reikninga í
ávinningsskyni. Pá sé ekki útilokað
að aðili komist fyrir mistök inn í ým-
is tölvukerfi. í mörgum tilvikum sé
erfitt að rannsaka slík mál, þótt tals-
verð þekking á þessu sviði hafi safn-
ast saman undanfarið vestanhafs.
Pollitt fundaði meðal annars með
efnahagsbrotadeild embættis Ríkis-
lögreglustjóra og rannsóknardeild
lögreglunnar í Reykjavík og fór yfir
þau mál ítarlegar sem hann ræddi
um á ráðstefnunni og svaraði þeim
spumingum lögreglumanna sem
þar höfðu vaknað. Hjá honum kom
m.a. fram að undanfarin misseri
hafi gætt hraðstígra breytinga í þá
veru að tölvur tengjast brotastarf-
semi sífellt meira. I raun séu fá af-
brot sem ekki geti tengst tölvum á
einhvem hátt.
Hann benti á mikilvægi þess fyrir
lögreglumenn sem sinna rannsókn-
um á brotavettvangi að kanna hvort
tölvur séu á staðnum og þá hvort í
þeim megi finna tilvísun sem geti
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
MIKE Pollit, yfirmaður „Computer Analysis Response Team Unit“ hjá FBI: Tölvur
munu tengjast glæpum með vaxandi hætti.
auðveldað lögreglu að
upplýsa brotið. Hlut-
verk þeirrar deildar
sem hann stýrir, er
meðal annars að kanna
ýmis gögn sem hald er
lagt á í slíkum aðgerð-
um og útbúa þau
þannig að hægt sé að
leggja þau fram sem
sönnunargögn. Komst
hann að þeirri niður-
stöðu að sé tölvu að
finna á brotavettvangi,
séu talsverðar líkur til
þess að hún verði mjög mikilvægt
sönnunargagn við rannsókn af-
brotsins.
„Það er rík ástæða til að ætla að
tölvur muni tengjast glæpum með
vaxandi hætti, bæði tölulega og sem
hlutfall af glæpum, einfaldlega
vegna þess að heimurinn tengist
stöðugt meira á sviði tækninnar.
Tölvunum fjölgar ört og þær munu
verða notaðar á margvíslega vegu í
sífellt fleiri glæpum," segir Pollit.
Mikið um ólöglegan hugbúnað
Hróbjartur Jónatansson, hæsta-
réttarlögmaður og fulltrúi fyrir
rétthafa hugbúnaðar, sagði rann-
sóknir rétthafa hafa sýnt að hátt
hlutfall hugbúnaðar í notkun sé illa
fengið. í austantjaldsríkjunum sé
talið að allt að 80% alls hugbúnaður
séu fengin með þeim hætti að ekki
sé greitt fyrir höfundarétt. í
Bandaríkjunum sé þetta hlutfall um
30% en hérlendis nær því sem er í
austantj aldsríkjunum.
Hann gat þess einnig að nú væri
fyrsta málið sem varðaði ólöglega
dreifingu á ákærustigi. Markmið
samtaka rétthafa væri að hvetja
notendur til að nota hugbúnað af
ábyrgð og einnig að reka á eftir
stjómvöldum um að setja strangar
reglur til vemdar hugbúnaðarrétt-
indum og grípa til aðgerða gegn
ólöglegri notkun.
Hjálmtýr Hafsteinsson, lektor
við Háskóla íslands, fjallaði um
fræðilega og tæknilega hlið þessara
mála. Hann greindi frá undirstöðu-
atriðum sem varða öryggi kerfa og
möguleikum á að hindra mönnum
leið inn í tölvukerfi sem þangað
ættu ekki erindi.
Gat hann m.a. um þróun öryggis-
leiða sem hefði verið byggð upp á
hliðstæðan hátt og dulmálslyklar
sem þekktir em í hemaði. Sum
þessara kerfa ættu að virka sem
læsingar en þó væri hægt að brjót-
ast inn í þau, það væri að vísu tíma-
frekt en mögulegt. Hann skýrði
einnig mikilvægi þess að sölukerfi
sem notuð em á Netinu séu trygg,
enda sé slíkt öryggi undirstaða þess
að verslun geti átt sér stað þar und-
ir venjulegum formerkjum.
Ný kynslóð
brotamanna
HÁTT í hundrað rannsóknar-
lögreglumenn ásamt ríkis-
lögreglustjóra, ríkissak-
sóknara og saksóknaraembætti lög-
reglustjóra í Reykjavík, sóttu nám-
stefnu Félags íslenskra rannsókn-
arlögreglumanna um tölvuafbrot og
hvemig tölvur tengjast brotastarf-
semi, sem haldin var nýlega fyrir
austan fjall.
Oft erfíð í rannsókn
I samtali við Morgunblaðið sagði
Karl Steinar Valsson, aðstoðaryfir-
lögregluþjónn og einn skipuleggj-
enda ráðstefnunnar, mikilvægt fyrir
lögreglumenn að fræðast um þenn-
an málaflokk. Ekki síst þar sem um
nýja kynslóð brotamanna sé að
ræða, oft menn sem búi yfir talsvert
mikilli þekkingu sem er sérhæfð og
um margt erfiðari viðureignar held-
ur en þau mál sem til þessa hafa
komið til kasta lögreglu.
„Þetta sýnir þörfina á að lögregl-
an hafi þekkingu á þessu sviði og sé
vakandi fyrir því hvemig tölvur
geta tengst allri brotastarfsemi,"
segir Karl Steinar.
Aðalerindi á námstefnunni flutti
Mark Pollit, yfirmaður þeirrar
deildar bandarísku alríkislögregl-
unnar, FBI, sem hefur með höndum
að tryggja og varðveita tölvugögn
Lögregla leitar
þekkingar og
fleiri aðferða
FYRIR þremur árum birtist
grein í tímaritinu Journal of
Críminal Justice, þar sem fjall-
að var um , Jramtíð glæpa á hátækni-
sviði“. Þar fullyrðir höfundurinn, L.E.
Coutorie, að glæpir af því tagi muni
stöðugt verða flóknari og þróaðri og
löggjafar og lögregluyfirvöld um víða
veröld verði illa í stakk búin til að
kljást við þá þróun.
Amar Jensson, aðstoðaryfirlög-
regluþjónn hjá embætti ríkislögreglu-
stjóra, segir að embættið hafi undan-
farið eitt og hálft ár staðið að fjórum
rannsóknum á tölvubrotum sem
tengjast innbrotum í tölvukerfi. Þar
að auki hafi hlutur tölva í margvisleg-
um öðrum afbrotum hérlendis aukist.
Fremur aðferð eða umhverfi
en brotaflokkur
„Við höfum á síðustu árum orðið
varir við aukningu í brotum, t.d.
hefðbundnum auðgunarbrotum, sem
framin em með tölvum, t.d. skjala-
fals, fjársvik eða fjárdráttur innan
fyrirtækis. Stöðugt stærra hlutfall
þessara brota er tengt tölvum
þannig að við höfum þurft að bregð-
ast við með því að auka þekkingu
okkar á þessu sviði. Jafnframt því
höfum við leitað til sérfræðinga sem
hafa verið okkur til ráðgjafar og að-
stoðar við rannsókn tölvubrota, á
svipaðan hátt og við höfum fengið
liðsinni löggiltra endurskoðenda
varðandi bókhald og annað slíkt,“
segir Arnar.
Hann segir dæmi um það að tölvu-
brot af þessu tagi hafi verið framin,
t.d. innan bankastofnunar hérlendis.
Þá hafi fallið dómar vegna ákveð-
inna blekkinga sem menn í fyrir-
tækjum, stofnunum og bönkum hafi
staðið fyrir í bókhaldskerfum til að
reyna að fela fjárdrátt.
„Bæði er um að ræða starfsmenn
sem hafa gert ákveðnar kúnstir í
bókhaldinu eða hreinlega notfært
sér tölvukerfið til að búa til færslu
sem skapaði þeim peninga. I sumum
tilvikum er um að ræða fjársvik sem
skipta milljónum króna. Eg man eft-
ir dæmi sem ekki eru gömul í annars
vegar banka fyrir um tveimur til
þremur árum og hins vegar opin-
kveðið er á um refsingar vegna
tölvubrota. Meðal annars er getið
um refsingar um að nota fólsuð
gögn, sem geymd eru í tölvutæki
formi, til að blekkja með þeim í lög-
skiptum, svo og rangfærslur og
notkun upplýsinga og gagna sem
geymd eru í tölvutæku formi.
Einnig er getið um refsingar sem
þeir eiga að sæta sem á ólögmætan
hátt verða sér úti um aðgang að
gögnum eða forritum annarra sem
geymd eru í tölvutæku formi. Þá er
kveðið á um allt að sex ára fangelsi til
handa þeim sem á ólögmætan hátt
breyta, bæta við eða eyðileggja tölvu-
vélbúnað, gögn eða forrit sem geymd
eru á tölvutæki formi, eða hafa með
öðrum hætti gert ráðstafanir sem eru
til þess fallnar að hafa áhrif á niður-
stöðu tölvuvinnslu. Þá er kveðið á um
refsingar til handa þeim sem uppvísir
verða að því að breyta, bæta við,
þurrka út eða eyðileggja með öðrum
hætti án heimildar gögn eða foirit
sem geymd eru í tölvutæku formi og
ætluð eru til tölvuvinnslu.
Arnar segir að þegar litið sé til
refsibrota sem eiga við um innbrot í
tölvukerfi, sé hægt að nefna í fyrsta
lagi eignaspjöll eða skemmdarverk á
gögnum með þeim afleiðingum að
um tjón er að ræða. Einnig geti tjón-
ið verið fólgið í því að setja þurfi
kerfið upp að nýju, þar sem ekki sé
ólíklegt að tölvuþrjóturinn skilji eft-
ir smugu til að komast inn aftur.
„í nágrannalöndum okkar hefur
mönnum jafnframt verið refsað fyrir
nytjastuld, þ.e. iyrir að nota í leyfis-
leysi tölvukerfi annarra til að ferðast
um án borgunar," segir hann.
„Einnig geta þessi brot varðað við
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
ARNAR Jensson aðstoðaryfirlögregluþjónn hjá embætti Ríkislög-
reglusljóra: Öryggismálum tölvukerfa hérlendis víða mjög ábótavant.
berri stofnun nýlega,“ segir Arnar.
Hann kveðst líta svo á að tölvubrot
séu ekki sérstakur brotaflokkur,
heldiu- aðferð eða umhverfi sem
ákveðin brot eiga sér stað í. ,jUgeng-
ustu málin hjá okkur eru í fyrstu lagi
alls kyns skjalafals sem er þá liður í
einhverjum fjársvikum, tollsvikum
eða þess háttar, í öðru lagi bókhalds-
brot af ýmsu tagi til dylja oft á tíðum
fjárdrátt eða annað misferli í fyrir-
tækjum eða stofnunum, í þriðja lagi
brot á höfundarréttarlögum, þ.e.
ólögleg dreifing hugbúnaðar, og í
íjórða lagi innbrot í tölvukerfi."
Löggjafinn tekur við sér
Hinn 8. apríl síðastliðínn voru
staðfest lög um breytingar á al-
mennum hegningarlögum, þar sem