Morgunblaðið - 23.08.1998, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1998
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
J
FÓLKIÐ -
TRUIN -
KIRKJAN
i.
KIRKJAN er um margt óviðbúin
því að takast á við þann vanda sem
steðjar að samtímanum. En stund-
um er dregin upp mynd af kirkj-
unni, sem er engan veginn sönn
eða trúverðug. Þetta er alvarlegt
mál eigi kirkjan að vera athvarf og
vegvísir í margvíslegum vanda lífs-
ins. Er hún það salt og ljós sem
henni er ætlað að vera?
Prestastefna þjóðkirkjunnar
lagði til árið 1988 að flestir þættir
kirkjulegs starfs verði endurskoð-
aðir í ljósi safnaðareflingar. Bent
var á helgihald safnaðarins, líknar-
þjónustu, fræðslumál, samstarf við
aðrar kirkjudeildir, byggingu
nýrra kirkna og safnaðarheimila og
nýtingu þeirra.
Prestastefnan 1988 taldi brýnt
að efla menntun starfsfólks safnað-
anna og komið yrði á ráðgjöf í safn-
aðaruppbyggingu. Bent var á sam-
þykkt kirkjuþings frá 1986 þess
efnis að efling kirkjulegs starfs
skuli vera meginmarkmið hátíðar-
halda vegna þúsund ára afmælis
kristnitökunnar árið 2000 og telur
safnaðaruppbyggingu verðugt við-
fangsefni þennan áratug, sem að-
draganda hátíðarhaldanna alda-
mótaárið.
Víða hefur verið tekin upp sér-
þjónusta sem er mikils virði, eins
og þjónusta presta á sjúkrahúsum,
þjónusta í sambandi við missi og
sorg, hjónafólk, fanga, fræðsla í
fjölmiðlum, auk margvíslegrar
líknarstarfsemi og einingarviðleitni
kirknanna. Haft hefur verið eftir
framkvæmdastjóra Alkirkjuráðs-
ins, að það sem gerist ekki í söfn-
uðunum gerist ekki í kirkjunni.
Mörg viðleitnin innan kirkjunnar
hefur hvorki fært fólk til kirkjunn-
ar né kirkjuna til fólksins. I sumum
tilvikum hafa leikmenn verið svipt-
ir ábyrgð eða ekki viljað gangast
undir ábyrgð. Kirkjunni ber vissu-
lega að vera hvort tveggja í senn
kirkja Mörtu, sem mæddist í
mörgu, og Maríu, sem valdi góða
hlutann, og það má aldrei gleymast
að þær voru systur. Kirkjan er
samfélag þjónustu og trúar sem
sameinar og nær yfír allt sem
sundrar. Hún skerðir ekki frelsi
einstaklingsins þótt hún kalli menn
til samfélags við Guð og náungann.
Það er hægt að hefja umbætur í
söfnuðunum. Menn hafa í því sam-
bandi komið á margs konar gras-
rótarhreyfíngum í safnaðarstarfi.
Eg nefni sem dæmi umræðuhópa
um margs konar málefni. Leik-
menn geta stjórnað þessum um-
ræðum, en um leið notið leiðsagnar
manna með sérþekkingu. En í stað
slagorðsins „kirkjan fyrir fólkið",
kæmi „kirkja fólksins“, kirkja sem
lifir þjáist, gleðst og starfar meðal
fólksins sjálfs. Þessar grasrótar-
hreyfingar gætu orðið það súrdeig
sem umskapar kirkju og samfélag
og þannig unnið að nýju gildismati.
Menn hafa í því sambandi talað um
„steinana í kirkju framtíðarinnar".
Trúarbrögð eru upp á teningn-
um í dag og þess vegna er nauð-
synlegt að hugsa skýrt svo við leið-
umst ekki afvega. Sumir ímynda
sér að allt snúist um Guð. Þannig
geta menn týnt sjálfum sér. Ef Guð
hefur alltaf á réttu að standa, þá
hef ég alltaf rangt fyrir mér. Við
getum annars vegar treyst um of
eigin dómgreind og hins vegar van-
rækt hana vegna guðshugmyndar,
sem við viljum að gefi okkur full-
komin svör við öllu.
Það er til ýkt sjálf, sem hleypir
Guði aldrei að, og það er til ýkt
guðshugmynd sem gerir ekkert úr
manninum. Þeir sem hafa ýkt sjálf
enda oftast einir og þeir sem hafa
ýkta guðshugmynd lenda í lífsaf-
neitun. Hvort tveggja ber því vitni
að skortur sé á samskiptum og
tjáningu og lífið endar í þögn. Sam-
skiptin eru ekki möguleg, þar sem
tjáning er að engu gerð annaðhvort
vegna eigingimi eða undirgefni.
Kirkjunni ber að endumýja sig í
anda fagnaðarerindisins og pré-
dika boðskapinn um fyrirgefningu,
kærleika og miskunnsama nær-
vem Guðs í mannlegri neyð bæði í
orði og verki. Til þess hefur hún
kennivald og kenni-
skyldu en ekkert póli-
tískt vald. Þörfin er
brýn í miskunnarlaus-
um heimi og samfélagi.
En geri hún það ekki
verður hún ekki trú-
verðug og glatar
ásjónu sinni í heimi
samtímans, þrátt fyrir
allar nýjungar og ný-
breytni.
II.
Hjálmar Ámason,
einn af þingmönnum
Reyknesinga, skrifar
athyglisverða grein í
sunnudagsblað Morg-
unblaðsins 26. júlí sl. Þar segir
hann frá því að unnið sé á vegum
Kirkjan þarf vissulega
að halda vöku sinni ef
hún ætlar að standa
undir nafni sem þjóð-
kirkja, segir Olafur
Oddur Jónsson, og hún
má aldrei láta bendla
sig við kynþátta-
og kynjamisrétti og
mannréttindabrot.
Evrópuráðsins að skýrslugerð og
tillögum varðandi trúarbrögð,
stjórnmál og virðingu fyi’ir trú-
frelsi og að umræðan sé liður í
auknum mannréttindum í álfunni
allri. Þingmaðurinn getur þess að
þessi vinna sé framhald fyrri sam-
þykkta þingsins sem fela í sér að-
gerðir til að auka gagnkvæma virð-
ingu fyrir menningu og trúar-
brögðum ólíkra þjóða og þjóðar-
brota og þannig vilji þing Evrópu-
ráðsins leggja sitt af mörkum til að
draga úr kynþáttahatri og öðram
fordómum sem einatt leiði til
spennu og ofbeldis
fólks í millum og þjóða.
Hann víkur síðan að
því að í áðurnefndri
greinargerð um trúar-
brögð og lýðræði sé
meðal annars bent á að
ofsatrú og lýðræði eigi
Mtla samleið enda sé
eðli lýðræðis að virða
öll sjónarmið.
Ég vil þó taka fram
að þótt viðmiðunar-
reglan sé að virða öll
sjónarmið, þá þýðir það
ekki að öll sjónarmið
séu jafngild. Menn
verða að færa rök fyrir
skoðunum sínum og
stundum þarf blátt áfram að snú-
ast gegn þeim öfgafyllstu. Hjálmar
bendir réttilega á að fylgjendur
ofsatrúar telji sig þess umkomna
að boða hinn algilda sannleika en
fordæma þá sem ekld fylgja þeim á
þeirri leið. Þá er á það bent að í
nokkram ríkjum heims séu trúar-
brögðin notuð sem valdatæki
stjómmálamanna og þjóðþinga til
að tryggja sjálfa sig í sessi. Við
slíku er sterklega varað. Mjög er
mælt með því að skilja á milli hinna
almennu þátta stjómmálanna og
svo trúarlífs. Rökin séu þau að m.a.
sé verið að tryggja þannig jafnan
rétt og virðingu fyrir ólíkum trúar-
hópum og hins vegar að koma í veg
fyrir að trúarbrögðin verði notuð í
þágu stjómvalda eða öfugt.
Það er ástæða til að geta þess í
þessu sambandi að árið 1934 tók
evangelíska kirkjan í Þýskalandi
þátt í svo kallaðri Barmen yfirlýs-
ingu, sem var uppgjör við nasis-
mann út frá kristnum kenningar-
grundvelh. Tilefni Játningarkirkj-
unnar, eins og hreyfingin var köll-
uð, var ofsóknir nasista á hendur
gyðingum. Menn gátu ekki sætt sig
við að það væri óviðkomandi krist-
indóminum að taka afstöðu til gyð-
ingaofsókna og þess mannskilnings
sem lá þar að baki. Kirkja sem vildi
vera trúverðug kirkja gat ekki
samþykkt kynþáttamisrétti nas-
ismans. Það þýðir í dag að kirkja
sem vill vera trúverðug kirkja get-
ur ekki samþykkt brot á mannrétt-
indum, hver sem á í hlut.
Hjálmar varpar fram þeirri
spurningu í grein sinni hver staðan
sé á Islandi í dag. Hann getur þess
að á Islandi hafi kirkjan starfað í
þúsund ár, lengst af undir verndar-
væng Alþingis. Hann segir síðan að
þetta stríði gegn stefnu Evrópu-
ráðsins sem Island er þó aðili að og
hann varpar fram þeirri spurningu
hvort endurskoða þurfi þessa af-
stöðu.
Það er ljóst að ný lög um stjóm
og starfshætti þjóðkirkjunnar fela í
sér nær algjöran aðskilnað ríkis og
kirkju að öðra leyti en því að ríkið
greiðir prestum laun í ljósi þeirra
kirkjueigna sem þjóðkirkjan hefur
um leið látið af hendi. Segja má að
önnur formleg samskipti séu vart
fyrir hendi og að prestastefna og
kirkjuþing íslensku þjóðkirkjunnar
muni í framtíðinni taka afstöðu um
innri mál hennar.
Hjálmar heldur því fram að færa
megi að því rök að með „ríkistrú"
sé verið að setja trúarbrögð hinna
nýju þegna sem flust hafa til lands-
ins og annarra trúfélaga í landinu
skör lægra og þar með sé gengið
þvert á stefnumörkun Evrópuráðs-
ins. I þessu felist með öðram orð-
um ekki gagnkvæm virðing fyrir
öllum trúarbrögðum og spyrja
megi hvort ekki leynist þarna
hætta á fordómum með viðeigandi
afleiðingum.
Það er af og frá að við höfum það
sem þingmaðurinn kallar „ríkistrú"
eða ríkiskirkju sem er allt annað
en þjóðkirkja, kirkja fólksins, sem
hefur vissulega haldið sérstöðu
sinni af sögulegum ástæðum. Þing-
maðurinn getur þess að þegar
Marteinn Lúter reis upp gegn kaþ-
ólsku kirkjunni var tilgangur hans
ekki síst sá að færa trúarlífið nær
söfnuðinum og gera þannig fólkið
sjálft virkara í messuhaldinu. Kaþ-
ólska kirkjan hafi verið orðin öflug
stofnun er fjarlægst hafði söfnuð
sinn með stofnanabrag og innri
Ólafur Oddur
Jónsson
Tjöld, bakpokar, svefnpokar,
garðhúsgögn, gönguskór,
fatnaður o.m.fl.
SEGLAGERÐIN
|m jjiii fj» 11

; , ' .
H &
Eyjaslóð7 Reykjavík S. 51 12200