Morgunblaðið - 05.11.1998, Qupperneq 38

38 FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listamenn jarðsetja gallerí
MYIVDLIST
Ingólt'sstræti 8
SKÚLPTÚR OG
LJÓSMYNDIR
MICHAEL ELMGREEN
& INGAR DRAGSET
Opið fímmtud. til sunnud.
frá 14-18. Til 8. okt.
MILLI listamanna og gallería
ríkir ástar/haturs samband. Þeir
geta ekki án gallería verið, en
vilja ófúsir viðurkenna það. Gall-
eríum hefur m.a. verið borið á
brýn að vera helsti þröskuldurinn
í vegi fyrir því að listin geti orðið
eðlilegur þáttur í daglegu lífi
manna. En í staðinn fyrir að segja
skilið við galleríin og kjósa sér
annan vettvang, þá er alltaf nokk-
ur hópur listamanna sem hefur
þess í stað einbeitt sér að hugvits-
samlegum verkum, sem er ætlað
að grafa undan „hugmyndinni"
um gallerí, afhjúpa mýtuna um
hvíta kubbinn, færa hið daglega
líf inn í gerviveröld galleríanna.
Það er skemmst frá því að segja
að slíkur undirróður hefur ekki
breytt neinu um hugmyndir
manna um gallerí og starfsemi
þeirra. Og þegar róttækir lista-
menn sjálfír eiga þess kost að
stjórna og reka sína eigin sýning-
araðstöðu þá er hún yfirleitt í
engu frábrugðin.
En bíðum nú við, þá koma tveir
Norðmenn, Miehael Elmgi-een og
Ingar Dragset, og jarðsetja hug-
myndina um galleríið, með því að
grafa holu í Klambratúninu og
stinga þar niður hvítmáluðu her-
bergi, í líki dæmigerðs gallerírým-
is. Athöfnin fór fram með fulltingi
Gallerís Ingólfsstrætis 8, sem í
þessu tilviki var hið táknræna fórn-
arlamb. „Powerless structures“,
valdalausar byggingar (eða form-
gerðir), kalla þeir þennan gjöming
sinn. Hér hefur dæminu verið snú-
ið við, í staðinn fyrir að vera á valdi
gallerísins og umluktir því, hafa
Elmgreen og Dragset gert gallerí-
rýmið sjálft að skúlptúr og standa
yfír því og horfa niður í það. Með
því að grafa það niður i jörðina
fínnst þeim sjálfsagt að þeir geti
sagt að þeir séu hafnir yfír það, á
meðan þeir fylgjast með þegar
galleríið í jörðinni grotnar niður og
fellur saman undan þunga jarðvegs
og jarðvatns í Klambratúnsmýr-
inni. Aftur á móti í Ingólfsstræti 8,
getur að líta ljósmyndaðar og rit-
aðar heimildir um þennan og íýrri
gjöminga í sömu seríu (þ.e.
„Powerless structures"). Þar geta
menn hugleitt kreppuna í sam-
skiptum listamanna og gallería í ró
og næði.
Það er stundum talað um „lókal
húmor“ og á sama hátt má kalla
þessa sýningu „lókal myndlist",
myndlist fyrir (suma) myndlistar-
menn. En það er umhugsunarvert
að bera þennan konseptgjörning
saman við sambærilegar athafnir
listamanna á sjöunda og áttunda
áratugnum. Hér örlar varla á
neinu pólitísku biti - nart væri
nær lagi. Ef það er verið að jarð-
setja eitthvað þá er það frekar
minningin um pólitískt meðvitaða
konseptlist.
Gunnar J. Arnason
GALLERÍRÝMIÐ á Klambratúni við Kjarvalsstaði.
Morgunblaðið/Kristinn
Kammerkór
Suðurlands
á tónleika-
ferðalagi
KAMMERKÓR Suðurlands
heldur fema tónleika á Suður-
landi á næstunni og verða
fyrstu tónleikarnir í Hafnar-
kirkju, Höfn, Hornafírði,
laugardaginn 7. nóvember kl.
16. Aðrir tónleikar verða
sunnudaginn 8. nóvember kl.
15 á Kirkjuhvoli, Kirkjubæj-
arklaustri, 14. nóvember í
Hellubíói, Hellu kl. 16 og í
Þorlákskirkju, Þorlákshöfn,
um kvöldið, kl. 20.30.
Yfírskrift tónleikanna er
,Ástar.stiklui'“ og verður dag-
skráin helguð ástinni í sinni
fjölbreyttustu mynd, og verða
flutt innlend- og erlend lög,
segir í fréttatilkynningu.
I Kammerkór Suðurlands
eru 20 söngvarar sem koma
viða að, allt frá Akranesi til
Hornafjarðar, og era allir
virkir tónlistarmenn í sinni
heimabyggð en heimili kórs-
ins er í Skálholti. Hugmyndin
að stofnun Kammerkórs Suð-
urlands (Collegium Canticor-
um) kviknaði þegar hópur
söngvara kom saman til að
syngja á Skálholtshátíð sum-
arið 1997.
Kórinn stefnir að því að
syngja jafnt andlega og ver-
aldlega tónlist og markmiðið
er að halda að minnsta kosti
tvenna tónleika á ári auk þess
að syngja við ýmis tilfallandi
tækifæri. Söngstjóri er Hilm-
ar Örn Agnarsson organisti í
Skálholti. Kórinn hélt sína
fyrstu tónleika í mars á þessu
ári í Selfosskirkju, Skálholts-
kirkju og Digraneskirkju þar
sem sungin voru kirkjuleg
verk tengd föstunni.
Píanóleikari á Höfn og
Kirkjubæjarklaustri er Guð-
laug Hestnes og á Hellu og í
Þorlákshöfn leikur Arni Heið-
ar Karlsson. Einsöngvari með
kórnum er Kristjana Stefáns-
dóttir.
Poppjukk á fram-
úrstefnuvæng
TOIVLIST
Tjarnarbfó
ERKITÍÐ ‘98
Þorkell Sigurbjörnsson: Bergabesk
og Caudae (frumfl.); Atli Heimir
Sveinsson: Grand Duo Concertante II
og íslenxkt rapp* (frumfl. á ísl.);
Sveinn Lúðvík Björnsson: Glerskugg-
ar; Atli Ingólfsson: Flecte Lapis II.
Kolbeinn Bjarnason, fl.; Eydfs Franz-
dóttir, óbó; Guðni Franzson, klar.;
Brjánn Ingason, fag.; Emil Friðfinns-
son, horn; Eiríkur O. Pálsson, trpt.;
Sigurður Þorbergsson, bás.; Snorri S.
Birgisson, Atli Heimir Sveinsson,
pnó.; Steef van Oosterhout, slagv.;
Zbigniew Dubik, Hildigunnur Hall-
dórsdóttir, f.; Guðmundur Krist-
mundsson, vla.; Sigurður Halldórs-
son, selló; Richard Korn, kb. Stjórn-
andi (*): Guðmundur Óli Gunnarsson.
Tjarnarbíói, sunnudaginn
1. nóvember kl. 17.
UNDIR fyrirsögninni Afmælis-
börnin fóru tónleikar nr. 2 á
ErkiTíð ‘98 af stað, og „í loftið"
eins og sagt er á magnaravarða-
máli (þeim var útvarpað beint af
RUV), á slaginu 17 á sunnudaginn
var við ágætis aðsókn. Átti hún
vissulega rétt á sér, því af þrenn-
um tónleikum þessarar ErkiTíðar
höfðu þessir upp á mestan metnað,
mesta fjölbreytni og mesta
skemmtun að bjóða.
„Afmælisbörnin" voru Þorkell og
Atli Heimir, báðir sextugir á þessu
ári og í fyrirrúmi á hérumræddri
dagskrá. Var vissulega ekki öf-
undsvert fyrir yngri og óreyndari
starfsbræður að lenda í saman-
burði við afkastamestu tónhöfunda
lýðveldisins, en verk ungherjanna
voru engu að síður áheyrileg og
fallin til að auka enn fjölbreytni
einhverra skrautlegustu tónleika
hérlendis um alllangt skeið.
Blásarakvintettinn Bergabesk
(= Bergenskar arabeskur) eftir
Þorkel Sigurbjömsson var saminn
1979 í Björgvin. 8 tóna steffrum sem
hljómaði nauðahkt og lenging á
skrautnótu þeirri er Bach neíhir
„Trillo und Mordant" var gegnum-
gangandi, en annars sldptust á
margskonar blæbrigði í þessu afar
velhljómandi verki, sem í norrænni
heiðríkju sinni gat leitt hugann að
bjartari augnablikum Carls Niel-
sens. Fimmmenningamir úr Caput
léku flestallt skínandi vel, og ekki
dró úr litaauðgi verksins að
flautuleikarinn dobblaði á pikkóló og
klarínettleikarinn á bassaklarínett
eins og að drekka vatn. Listmúsík
þessa síðasta aldarþriðjungs er ekki
ofsæl af hlustvænni kammertónlist,
og gegnir því furðu að eymahnoss af
hérumræddri gráðu skuli enn ekki
fyrirfinnast á geisladiski.
Undirritaður heyrði síðast
Grand Duo Concertante II
(Schumann ist der Dichter) Atla
Heimis fyrir flautu, klarínett og
tónband fyrir tveim árum í Leik-
húskjallaranum. Hélt verkið vel
upphaflegum ferskleika og náði nú
sem fyrr miklum áhrifum með sér-
kennilegu samblandi sínu af barns-
hljóðum á bandi og framsæknum
og stundum snælduti'ylltum effekt-
um í frábærri túlkun þeirra Guðna
og Kolbeins. Niðurlagskaflinn, með
brot úr flutningi ótilgreindra fjór-
menninga á Adagioþætti úr
strengjakvartetti eftir Schumann,
kallaði aftur fram eftirminnilega
friðsæld eftir átök sem minntu að
því leyti á Es ist genug, Bach-til-
vitnunina í lok fiðlukonserts Bergs.
Sveinn Lúðvík Björnsson átti
eftir hlé örstutt en því samþjapp-
aðra verk fyrir einleiksóbó að nafni
Glerskuggar, sem Eydís Franz-
dóttir, hverri verkið var tileinkað,
lék prýðisvel, að meðtöldum fáein-
um vandasömum tvíhljómsnótum.
Þvínæst frumfluttu heyrnartóls-
búnu Caputspilararnir Snorri Sig-
fús Birgisson á rafhljómborð og
Guðni Franzson á klarínett
ErkiTíðarpöntunarverkið Flecte
Lapis II („Sveigður steinn") eftir
Atla Ingólfsson, okkar mann í
Bologna, eftir skamma bið vegna
tæknitafa. Upphafshljóðið barst úr
hátölurum og hljómaði helzt líkt og
malandi risaköttur, en fljótlega
bættust allskyns slaghljóð við í sal-
arhornaspannandi fjórrása
„sensurround“ og hugartengslin
við bassaköttinn dofnuðu, unz klar-
ínettið tók snöggvast upp á að
„mjálma“ frekjulega, og þá í sópr-
anlegu. Væntanlega hefur þó ann-
að vakað fyrir höfundi, eða (skv.
tónleikaskrá) „tilraun til að mynda
nauðsynlegt samband flytjanda og
afhljóða“ (á nútíma íslenzku
sömpl), „yfírleitt þannig að flytj-
andinn leikur með og á móti því
sem hann er nýbúinn að leika, en
eftir settum reglum sem sameina á
einhvern hátt mann og vél.“
Svo mörg vom þau orð, og
kannski hafa þau sagt nærstöddum
fagbræðmm Atla eitthvað. Undir-
rituðum var hins vegar efst í huga
þakklæti fyi’ir að þurfa ekki að
vakna við ágengan koparslátt sem
þennan á bláum mánudagsmorgni.
Að hjaðningavfgum Atla afstöðn-
um var ákveðinn hugarléttir að
frumflutningi kvai'tetts eftir Þor-
kel Sigurbjörnsson fyrir flautu,
klarínett, víólu og básúnu er hann
nefnir Caudae, pöntun fyrir
ErkiTíð ‘98. Hafí Bergabeskið ver-
ið hánorrænt, þá mátti hér greina
eilítinn rómantískan ilm af aust-
rænu lagferli. Hvort titillinn („Hal-
ar“) eigi við sísköruð en smám
saman umbreytt þrástef hvers
hljóðfæris, er liðu um loft líkt og
þættir í lifandi fléttu, skal ósagt
látið, en svo mikið er víst, að í vak-
urri túlkun fjórmenninganna leið
tíminn undrafljótt, og var það jafn-
framt helzti galli verksins. Gott tók
of skjótan enda og æpti á meira, en
það kom ekki.
Loks hneig að því sem allir biðu
eftir, Islenzku rappi Atla Heimis
fyrir kammersveit, sem Caput
framflutti á Varsjárhaustinu nýver-
ið í Póllandi. Það þarf ekki að orð-
lengja það, verkið sló í gegn.
Hlustendur létu varnaðarorð höf-
undar í tónleikaskrá um „poppjukk
á framúrstefnuvængnum" lítið á sig
fá og féllu unnvörpum í hrifning-
artrans og hlátursköst við ófeimna
útfærslu Atla á kvæðamannahrynj-
andinni rammíslenzku er menn
þekkja bezt frá „Hani, krammi" og
gat verið sitt lítið af hverju í einni
kös - Weill, vorblót, vísnakvöld og
Spike Jones, svo fátt eitt sé nefnt.
Hljómsveitin virtist ekki skemmta
sér síður en áheyrendur; kvaðst á
og söng af raust inn á milli spilkafla
undir röggsamri stjóm Guðmundar
Ola Gunnarssonar, svo að hlustend-
ur verkjaði í þind og brosvöðva
lengi á eftir.
Höfundur, sem lék sjálfur með á
hljómborð, ætlar skv. tónleikaskrá
að gera fleiri röpp, því þau geri svo
mikla lukku. Eftir undirtektunum
sl. sunnudagskvöld að dæma kæmi
það ekki á óvart. Enda áréttir tón-
skáldið framar í skránni: „Formúl-
an er pottþétt."
Ríkarður 0. Pálsson