Morgunblaðið - 14.01.1999, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1999 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Kreppa yfírvofandi í
brazilísku efnahagslífí
Getur haft alvar-
legar afleiðingar
fyrir Bandaríkin
og alla heims-
byggðina
MIKLIR erfíðleikar hafa verið í
brazilísku efnahagslífi að undan-
fömu en vonast var til, að það
slyppi við þær hremmingar, sem
mörg ríkjanna í Suðaustur-Asíu
hafa gengið í gegnum sl. hálft annað
ár. í því skyni beittu Bandaríkja-
stjórn og IMF, Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn, sér fyrir ríflegri fjár-
hagsaðstoð við Brazilíu í nóvember
sl. en í fyrradag breyttist ótti fjár-
festa í landinu í skelfingu og gífur-
legan fjármagnsflótta. í kjölfarið
sagði Gustavo Franco, seðlabanka-
stjóri landsins, af sér og ríkisstjórn-
in felldi gengi gjaldmiðilsins, reals-
ins, um 7-8%
Það, sem kom skriðunni af stað
að þessu sinni, var sú ákvörðun
Itamar Francos, ríkisstjóra í
Minas Gerais, að fresta afborgun-
um af rúmlega 1.000 milljarða ísl.
kr. skuld við alríkið í þrjá mánuði.
Þegar alríkisstjórnin brást við með
því að draga úr greiðslum frá henni
til Minas Gerais líkti Franco stjórn
Fernando Henrique Cardosos for-
seta við okurlánara, sem sygi
hvern blóðdropa úr skuldunautum
sínum.
Mikill og stöðugur
Qárlagahalli
Þessi uppákoma, sem snýst í
sjálfu sér ekki um miklar upphæðir,
var meira en fjárfestar í Brazilíu
þoldu og á þriðjudag streymdu
rúmlega 70 milljarðar ísl. kr. í er-
lendum gjaldeyri út úr landinu.
Áætlað er, að gjaldeyrisforðinn sé
Reuters
MIKIL örtröð var í öllum bönkum í Brazilíu í gær en þá var gengi gjaldmiðilsins, realsins, lækkað
um nærri 9% gagnvart dollara.
nú um 2.450 milljarðar kr. en hann
var 4.900 milijarðar áður en síðasta
kreppukastið kom yfir Rússa í
ágúst sl. Það hafði mikil áhrif á hið
alþjóðlega íjármálakerfi og dró um
leið úr trú manna á efnahagsþróun-
ina í Brazilíu. Þar hefur verið mikill
fjárlagahalli árum saman og svarar
hann nú til nærri 8% af þjóðarfram-
leiðslu.
Þegar IMF samþykkti fjár-
hagsaðstoðina við Brazilíu, næm
2.900 milljarða kr., var það jafn-
framt sett sem skilyrði, að Brazilíu-
stjóm skæri niður opinber útgjöld
og hækkaði skatta til að ná tökum á
ríkisfjármálunum. Fyrir utan að
hækka vexti upp úr öllu valdi hefur
ekkert orðið af þessum ráðstöfun-
um enn sem komið er og margt
bendir til, að Cardoso forseti hafi
ekki styrk til að koma þeim í gegn-
um þingið. Þar við bætist síðan, að
nokkur önnur ríki hafa hótað að
fara að dæmi Minas Gerais og
hætta að greiða af skuldum sínum
við alríkið.
Umdeild efnahagsstefna
Þrátt fyrir fjárlagahallann hefur
verið góður hagvöxtur í Brazilíu
mörg undanfarin ár en hann hefur
fyrst og fremst byggst á miklu að-
streymi erlends gjaldeyris. í skjóli
hans hefur gengi gjaldmiðilsins ver-
ið haldið háu og stöðugu. Hefur
þessi efnahagsstefna verið mjög
umdeild enda augljóslega áhættu-
söm eins og komið hefur á daginn.
Sem dæmi má nefna, að í Chile
ákváðu stjórnvöld að fara alveg
öfugt að og setja skorður við að-
streymi erlends fjármagns.
Rökstuddu þau það með því, að
mikið gjaldeyrisaðstreymi ylli óeðli-
legri þenslu í hagkerfinu auk þess
sem oft væri um að ræða svokallaða
„heita peninga“, fjármagn, sem flutt
væri úr landi strax og bliku drægi á
loft og þá með mjög alvarlegum af-
leiðingum fyrir hagkerfið.
Gustavo Franco, seðlabankastjóri
Brazilíu, studdi hina umdeildu efna-
hagsstefnu með ráðum og dáð en
þegar hann sagði af sér í gær
kvaðst hann verða að viðurkenna,
að kominn hefði verið tími til að
breyta þessari blöndu af ofmetnum
gjaldeyri og himinháum vöxtum.
Afsögn hans er samt verulegt áfall
fyrir stjórnina og tiltrú fjárfesta en
það þykir þó nokkur bót í máli, að
eftirmaður hans verður Francisco
Lopes, einn af yfirmönnum seðla-
bankans. Nýtur hann almenns
trausts.
Spá miklum samdrætti
Mikið er í húfi í Brazilíu. Það er
áttunda stærsta hagkerfí í heimi og
það langstærsta í Rómönsku
Ameríku. Fjármálakreppa þar
myndi því hafa gífurleg áhrif í öllum
nálægum ríkjum og þar með alvar-
legar afleiðingar í Bandaríkjunum
og um allan heim. Brazilía er ekki
aðeins mikilvægur markaður íyrir
bandaríska framleiðsluvöru, heldur
hafa Bandaríkjamenn fjárfest þar
óhemjumikið.
Bandaríkjastjórn og IMF fylgjast
grannt með þróuninni í Brazilíu en
ýmsir efnahagssérfræðingar eru
ekki bjartsýnir á framhaldið.
Desmond Lachman, einn af yfir-
mönnum hjá Salomon Smith Barn-
ey í New York, sagði til dæmis
strax fyrir síðustu helgi, að mikill
samdráttur blasti við í brazilísku
efnahagslífi og um leið myndi and-
staða landsmanna við aðhaldsgerðir
IMF aukast um allan helming. Und-
ir þetta ástand yrði hinn alþjóðlegi
fjármálamarkaður að búa sig.
*
Herþotur bandamanna og loftvarnir Iraka takast ítrekað á
Sáttatónn í Irökum?
Reuters
SADDAM Hussein Iraksforseti á fundi með ráðgjöfum sinum f gær.
Bagdad, Washington. Reuters.
ÞRIÐJA daginn í röð skarst í odda
yfir norðurhluta íraks í gær þegar
Irakar skutu loftvarnaflaugum að
bandarískum og breskum herþotum.
Sagði talsmaður íraska hersins að
loftvarnasveitir hefðu hafið skothríð
eftir að fjöldi óvinaflugsveita höfðu
farið inn í lofthelgi landsins í gær-
morgun. Gátu landamæraverðir
greint að ein flugvélanna hafði orðið
fyrir skoti, að sögn talsmannsins.
Neitaði Steve Campbell, talsmað-
ur bandaríska varnarmálaráðuneyt-
isins í Washington, staðhæfingum
Irakanna og sagði að allar herþotur
Breta og Bandaríkjamanna hefðu
snúið heilu og höldnu til bækistöðva
sinna í Incirlik í Tyrklandi. Sagði
Campbell að skotið hefði verið á
flugskeytastöðvar í norðurhluta
Iraks eftir að írakar hófu skothríð á
þoturnar af jörðu niðri. í yfirlýsingu
Iraka var því hins vegar haldið fram
að Bretar og Bandaríkjamenn hefðu
varpað fjórum sprengjum á húsa-
kynni óbreyttra borgara.
Fyrr um daginn virtist sem sátta-
tónn væri kominn í íraka en þá lét
talsmaður stjórnvalda í Bagdad hafa
eftir sér að Irakai- kysu gjarnan
viðræður um lausn íraksdeilunnar,
sem ágerðist mjög í síðasta mánuði
þegar Bretar og Bandaríkjamenn
hófu árásir á Irak. Féllu þessi um-
mæli að loknum fundi sem Saddam
Hussein Iraksforseti átti með sínum
helstu ráðgjöfum, t.a.m. þeim Taha
Yassin Ramadan varaforseta og
Tareq Aziz, aðstoðarforsætisráð-
herra Iraks.
Jafnframt virtust Irakar ekki eins
herskáir í garð sumra Arabaríkj-
anna, sem veitt hafa Bandaríkja-
mönnum og Bretum liðsinni, en fóru
samt fram á það að Arabar hvar-
vetna fordæmdu árásimar á Irak í
síðasta mánuði. Ummæli íraka í
garð Sádi-Araba og Kúveitbúa, sem
léð hafa Bretum og Bandaríkja-
mönnum aðstöðu fyrir hernaðarum-
svif sín, að undanförnu höfðu vakið
ótta ýmissa um vaxandi spennu milli
ríkja við Persaflóann.
Frakkar kynna tillögur sínar
Frakkar höfðu í fyrrakvöld kynnt
tillögu sína um breytta stefnu gagn-
vart írökum fyrir öðrum fastafull-
trúum öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna, Bretlandi, Bandaríkjun-
um, Rússlandi og Kína. Vilja Frakk-
ar að viðskiptabanni gegn írökum
verði smám saman aflétt og að tekið
verði upp eftirlit með vopnafram-
leiðslu Iraka sem ekki er jafn um-
fangsmikið og það sem hingað til
hefur verið við lýði. Telja Frakkar að
óraunhæft sé að vonast eftir því að
vopnaeftirlit verði tekið upp í Irak
með sama hætti og fyrr. Sögðu
Frakkar að íraksdeilan ógnaði
öryggi í Mið-Austurlöndum og væri
Sameinuðu þjóðunum til skaða.
Virtist hins vegar í gær sem írak-
ar tækju dræmt í tillögur Frakka og
einnig brugðust Bretar og Band-
aríkjamenn við tillögum Frakka með
fálæti. „Þetta kemur of snemma og
er of metnaðarfullt fyrir Bandaríkja-
menn og Breta,“ sagði ónefndur full-
trúi í öryggisráðinu.
Þýzka stjórnin
með ný lög um
ríkisborgararétt
Bonn. Reuters.
ÞÝZKA ríkisstjórnin
lagði fyrir þing í gær
frumvarp um breyt-
ingar á lögum um rík-
isborgararétt, þrátt
fyrir harðvítuga and-
stöðu hægrimanna í
landinu gegn hinum
fyrirhuguðu breyt-
ingum. Með þeim
verður milljónum er-
lendra ríkisborgara,
sem búa í Þýzkalandi,
gert kleift að öðlast
þýzkt ríkisfang.
Samsteypustjórn
jafnaðarmanna og
Græningja, undir for-
ystu Gerhards
Schröders kanzlara, sagði undir-
skriftasöfnun sem ki-istilegir
demókratar ætla - að framkvæði
CSU, ílokks kristilegra demókrata
í Bæjaralandi - að efna til í öllu
Þýzkalandi gegn lagabreytingunni,
muni ekki hafa nein áhrif á
ákvörðunina.
„Þetta fjallar um aðlögun sam-
borgara búsettum í Þýzkalandi að
þýzku samfélagi og er öllum borg-
urum landsins í hag,“ sagði innan-
ríkisráðherrann Otto Schily, sem
kynnti framvarpið fyrir Sam-
bandsþinginu. Forystumenn
beggja stjórnarflokka
sögðu að framvarpið
yrði orðið að lögum fyr-
ir júnílok.
Lagabreytingin
„mun tryggja réttinn til
tvöfalds ríkisfangs fyrir
alla útlendinga sem
dvelja langdvölum í
Þýzkalandi," sagði
Kerstin Muller, þing-
flokksformaður Græn-
ingja á Sambandsþing-
inu í útvarpsviðtali.
Talsmenn Jafnaðar-
mannaflokksins (SPD)
sögðu þetta þó ekki
þýða að slakað yrði á
innflytjendareglum.
Um sjö milljónir útlendinga eru
búsettir í Þýzkalandi.
Andstæðingar vongóðir um
árangur undirskriftasöfnunar
Andstæðingar framvarpsins á
hægri vængnum benda á að sam-
kvæmt skoðanakönnunum sé yfir
helmingur Þjóðverja á móti því að
opnað sé fyrir möguleikann á
tvöföldu ríkisfangi. Því vonast þeir
sem að undirskriftasöfnuninni
standa til að með því geti þeir kom-
ið í veg fyrir að áform stjórnarinn-
ar verði að lögum.