Morgunblaðið - 07.05.1999, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 1999 61
UMRÆÐAN
Islenskt heiti erlendra
kvikmynda á hverfanda hveli
SEM ÉG sit í róleg-
heitum með helgar-
moggann í kjöltu minni
og búinn að lesa mig
aftur að bíóauglýsing-
unum liggur við stór-
slysi er ég rek augun í
auglýsingu Regnbog-
ans á msirgverðlaunaðri
kvikmynd Robertos
Benigni, „La vita é
bella“. Myndin, sem á
íslensku gæti sem best
kallast „Lífíð er dásam-
legt“, er þar auglýst
sem „Life is Beautiful“.
Er mönnum ekki
sjálfrátt! Hvað í ósköp-
unum kemur ensk þýð-
ing á nafni ítalskrar myndar ís-
lenskum áhorfendum við?
Því er nú ver og miður að ekki
kemur þetta þó svo mjög á óvart.
Efnislega varð gi-ein þessi til fyrir
þremur sumrum þegar undirrituð-
um þótti eiginlega nóg um þá hol-
skeflu kvikra ómynda sem flæddi
inn í kvikmyndahúsin, en þó öllu
verra að æ sjaldnar var haft fyrir að
íslenska enskan titil þeirra. í lok
þessa sama sumars var greinilega
fleirum ofboðið. íslensk málnefnd
ályktaði um málið og gerði opinbera
hér á síðum Morgunblaðsins. f
ályktun hennai' segir m.a.: Hví
skyldi látið af þeirri venju sem svo
sjálfsögð er og vel hefur gefist að ís-
lenska heiti kvikmynda? „Goldrush“
Chaplins höfum við hingað til kallað
„Gullæðið“, „Gone With the Wind“
,Á hverfanda hveli“ og „The Term-
inator“ „Tortímandann". Síðan hef-
ur ekkert heyrst meira um mál
þetta frá þeirri ágætu nefnd, enda í
mörg horn að líta.
Flottara á ensku, eða hvað?
Þetta var sumarið 1996. Nú er
svo komið að algengast er að geta
eingöngu um upprunalegt heiti (oft-
ast enskt) erlendra kvikmynda í
auglýsingum og umfjöllun þar um.
Á þetta við um kvikmyndir sýndar í
kvikmyndahúsum eða leigðar út á
myndböndum. Það virðist ekki leng-
ur nógu gott að nefna eða auglýsa
myndir með íslensku heiti og láta
hið upprunalega fylgja með, kvik-
myndaáhugamönnum til glöggvun-
ar. Nei, nú þykir fínna að flíka ensk-
unni og með tilheyrandi ýktum
framburði þegar færi gefst (Títanic
kölluðu flestir skipið ósökkvandi, en
nú dugar ekkert minna en Tæten-
ic!!). Enskunni, segi ég, því hingað
til hafa auglýsendur oftar en ekki
borið gæfu til að snara öðrum er-
lendum titlum yfir á íslensku og
kemur kannski ekki til af góðu. Við
Kristinn
Pétursson
erum nefnilega orðin
svo sleip í enskunni að
við þurfum ekki lengur
að hafa fyrir því að
þýða það sem lítið er,
eins og heiti bíómynda,
en erum ekki alveg
eins örugg með okkur
þegar kemur að þeim
frönsku, sænsku,
dönsku, spænsku eða
ítölsku.
Ekki er nema gott
eitt um það að segja að
við íslendingar séum
orðnir vel heima í
enskri tungu, en al-
menn enskukunnátta
þjóðarinnar gefur þó
enga ástæðu til þess að hætta að ís-
lenska heiti bíómynda. Hjá öðrum
Evrópuþjóðum tíðkast enn (eins og
hér á landi lengst af) að snúa heiti
bíómynda á viðkomandi tungumál
og sama á raunar við um erlendan
texta yfirleitt. Og eins og ekki sé
nóg að gert, þá finnst flestum þess-
ara þjóða ekkert eðlilegra en að
hlýða einnig á talmál hinna erlendu
mynda á eigin tungu, en svo langt
ætla ég okkur nú ekki að ganga.
Sú venja að láta okkur nægja að
texta erlendar myndir á íslensku
$$&*****
o.í\. ° —
Kvikmyndatitlar
Nú þykir fínna, segir
Kristinn Pétursson,
að flíka enskunni og
með tilheyrandi ýktum
framburði þegar
færi gefst.
hefur reynst vel og nægir að nefna
hvað við getum lært af því að heyra
hið erlenda mál en hafa þýðinguna
með - svo framarlega sem við nenn-
um að lesa og hlusta samtímis. Þar
fyrir utan finnst okkur eðlilegast að
heyra leikarana sjálfa tala sína eigin
tungu, svo ekki sé minnst á að
taltúlkun leikarans er auðvitað gild-
ur listræn þáttur í hverri kvikmynd.
Af framansögðu má sjá að það er
langt í frá sérviska okkar Islend-
inga að vilja þýða erlend kvik-
myndaheiti á eigið tungumál. Það
gera aðrar þjóðir og stærri og
ganga jafnvel svo langt að setja lög
um hvaða orð megi nota og hver
ekki þegar okkur hefur dugað
smekkvísin og málkenndin. Þegar
við tölum um erlendar kvikmyndir
eigum við að gera það á íslensku.
Við eigum að halda okkur við eitt
mál í einu og vanda okkur við það.
Hefðin kallar á íslensk heiti
Þegar litið er yfir íslensku bíó-
auglýsingarnar þessa dagana má
sjá að einstaka myndir eru auglýst-
ar með íslensku heiti þeiiTa smá-
letruðu. Þetta ber auðvitað að
þakka en virðist gert svona meira til
málamynda. Bókarheiti, heiti kvik-
myndar, tónverks og hugverka al-
mennt, gefur venjulega vísbendinu
um innihald þess. Þannig er galdur
tungumála að aldrei er hægt að
þýða nákvæmlega allt frá einni
tungu yfir á aðra. En innihaldinu,
meiningunni, er alltaf hægt að koma
til skila ef menn vilja svo við hafa.
Ætli fleiri hafi ekki gluggað í „Hús
andanna" en „La casa de los espi-
ritos“ eða lesið um „Hverjum klukk-
an glymur“ en „For Whom the Bell
Tolls,“ kannist fremur við að hafa
horft á „I góðri trú“ í Ríkissjón-
varpinu fyrir nokkrum árum en
„Den goda viljan“ (hvað þá „Good
Intentions“ eins og ég heyrði þætt-
ina nefnda á annarri stöð), eða finn-
ist „Óðurinn til gleðinnar" hljóma
betur en „An die Freude." Svo ég
haldi mig við kvikmyndirnar þá tel
ég að þýðendum hafi oftar en ekki
tekist vel upp við að finna erlenduny
kvikmyndaheitum íslenskan búning -
(undantekningar eru .Ástfanginn
Shakespeare“ og álíka). Góður titill
er lýsandi fyrir efni myndar eða
vekur í það minnsta athygli á henni,
því ætti að vera sjálfsagt og áreið-
anlega áhrifaríkast að hafa titilinn
íslenskan.
íslenskur texti og titill
Nú mætti ætla að kvikmyndahús
hefðu tekið upp þá stefnu að láta
myndirnar halda upprunalegum
heitum sínum. En svo er ekki. Ríkj-
andi stefna virðist vera sú að allar
erlendar myndir beri ensk heiti.
Báðar stefnumar tel ég rangar, þótt
önnur sé sínu vitlausari en hin. For-
ráðamenn íslenski'a kvikmyndahúsa
ættu að hafa eftirfarandi í huga:
Þær erlendu kvikmyndir sem aug-
lýsa skal hér á landi eru væntanlega
ætlaðar íslenskum almenningi og
því er við hæfi að sýna honum þá
virðingu og smekkvísi að hafa heiti
myndanna á íslensku. Annað er
metnaðarleysi. Mér er í fersku
minni Stjörnustríðsævintýrið og
hetjur þess: Logi geimgengill, Lilja
prinsessa, Hans-Óli og fólið Svart-
höfði. Nú er von á fleiri köflum úr
þessum kvikmyndabálki Lúkasar í
bíó bæjarins. Hvemig ætli nýir og-
gamlir geimvinir verði kynntir nýrri
kynslóð? Islenskan er auðugt mál,
verum ófeimin við að nota hana!
Höfundur nemur kvikmyndagerð í
Rðm.
NÚ
úer um að gera að grípa tækifærið og
gera það sem við köllum GÓÐ KAUP!
í örfáa daga
Opid
föstud. 9-18
laugard. 10-17
Sunnud. 13-17
Armúla 8-108 Reykjavik
TSími581-2275 " 5685375■ Fax5685275
Kraftur,
þekking o g
frunnkvæði fy
Reyknesinga
Siv Friðleifsdóttir
Hjálmar Arnason
Páll Magnússon
rir

Ko«ninga»krif»tofa
Ðæjarhrauni 26
HafnarfirSi,
s.565-4790
565-5740
565-5742
Tölvupóstur:
reykjanes@xb.is
I

i