Morgunblaðið - 22.09.1999, Page 28

28 MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Dýrin heima,
dýrið innra
Rugguhestur Valgerðar Guðlaugsdóttur í Galleri@hlemmur.is.
Hluti af músahúsi Þóru Þórisdóttur í sýningasalnum nýja.
MYNDLIST
BI ii n d u ð l æ k n i
og mj'ndbiind
V a I g e r ð ii r (í u ð I a u g s -
diítlir i»g Þóra
Þórsdóttir
Gallerí@hlemmur.is,
Þverholti 5
Til 26. september. Opið alla daga
nema mánudaga frá kl. 14-18. Að-
gangur ókeypis.
ÞAÐ er ekki á hverjum degi sem
fullbúið gallerí lítur dagsins ljós. Þá
er ekki átt við listmunasölu, versl-
un eða kaffihús, sem hafa sýningar
sem aukabúgrein án þess að þurfa
að hugsa frekar út í meiningamar
sem þurfa að liggja að baki slíkum
rekstri. Að vísu hefur fáeinum aðil-
um tekist að blanda saman listsýn-
ingum við verslunar- og þjónustur-
ekstur án þess að missa sjónar af
sérstakri merkingu aukabúgrein-
arinnar, en að Mokka og verslun
Sævars Karls undanskildum er ár-
angurinn af samkrullinu ótrúlega
rýr.
Og auðvitað vantar okkur gallerí;
vönduð; metnaðarfull og helst fag-
leg, sem velja sér sýnendur af kost-
gæfni og styðja við bakið á sínum
mönnum með ráðum og dáð. Það er
ef til vill til marks um hve ást okkar
á listum er mikið í nösunum á okkur
að einungis skuli vera til eitt fag-
legt gallerí í öllu landinu sem rækt-
ar sína listamenn og berst fyrir þá,
jafnt innan lands sem utan. Ef vel
ætti að vera þyrfti að vera tugur af
fyrirtækjum á borð við Ingólfs-
stræti 8 og þau víðar en í Reykja-
vík. Ef satt skal segja mætti að ós-
ekju skera fjölda listamanna niður
um helming og búa til úr þeim hluta
listáhugamenn til að styðja við bak-
ið á þeim sem verulegt erindi eiga í
sjálfan slaginn. Hvernig færi fyrir
íþróttunum ef allir væru að keppa
og enginn væri eftir til að verma
áhorfendabekkina?
En þetta er einmitt orðinn helsti
vandi íslenskrar listar. A sýningar-
opnunum verður ekki þverfótað
fyrir starfsfélögum þess sem er að
sýna. I sumum tilvikum er það lík-
ast því að fá kölska í heimsókn.
Hugsum okkur hvemig það virkaði
ef, segjum KEA Nettó væri að færa
út kvíarnar og einu viðskiptavinim-
ir á opnunardegi verslunarinnar
væm Jóhannes í Bónus, Oskar
Magnússon og aðrir matvörakaup-
menn; helstu keppinautar norð-
lenskra matvörukaupmanna? Slíkt
þætti fáránlegt og bókstaflega nið-
urdrepandi, enda vart við því að
búast að þeir Oskar og Jóhannes
keyptu svo mikið sem kjúklinga-
læri hjá mótheijum sínum úr Eyja-
firðinum.
I þessari aðkrepptu stöðu er
jafnfallegt gallerí og Gallerí-
@hlemmur.is sannarlega fundið fé.
Staðsetning þess í Þverholti við of-
anverðan Hlemm á öragglega eftir
að lyfta upp þessu torgi, sem marg-
ir telja það nöturlegasta á öllu land-
inu. I staðinn fyrir að kastljósið
standi pinnfast á keisuram Trygg-
ingastofnunar með búksorgir sínar
í skotum og afkimum gæti það
beinst eilítið ofar í brekkuna þar
sem sólar gætir meir en á neðan-
verðum Laugaveginum.
En víkjum nánar að því sem fyrir
augu ber í Gallerí@hlemmur.is.
Þar sýna þær Valgerður Guðlaugs-
dóttir og Þóra Þórisdóttir, tvær
ungar konur sem ekki hefur mikið
borið á hingað til. Það sem gerir
sýningu þeirra svo einstaklega vel
heppnaða sem samsýningu era
tengslin sem þær skapa með
skermum sínum og myndböndum.
En vélbúnaðurinn er ekki allt
sem skapar tengsl heldur einnig
innhaldið, hugbúnaðurinn, sem
þær stöllumar stilla saman með
frábærlega persónulegum og at-
hyglisverðum hætti. Meðan Þóra
beinir sjónum að dýralífinu í menn-
ingunni - það mætti að ósekju tala
um áhrif menningar á mýs - snýr
Valgerður sér að sínu innra dýri í
tengslum við ísmeygilegar tákn-
myndir sálkönnunarinnar.
Báðar útbúa þær skipan sína
með mikilli kostgæfni þannig að
telja verður aðdáunarvert. Þóra
notar dúkkuhús á mörgum hæðum
til að búa músum sínum tilbreyt-
ingarríkt og margslungið fjölbýlis-
hús. Þar halda þær til í dágóðu yfir-
læti og færa sig milli hæða líkt og
hetjur úr viktoríönskum ævintýr-
um. Og auðvitað hæfa húsgögn og
innanstokksmunir stærð þeirra
fullkomlega. Þannig sofa mýsnar
hennar Þóra í rúmum undir sæng.
Eina frávikið frá ævintýrinu er að
þær era hvorki íklæddar náttserkj-
um né með nátthúfur, en líkt og
klifurmýsnar í Hálsaskógi era
þessir líflegu íbúar dúkkuhússins
fullkomnir persónugervingar borg-
aralegs nútímasamfélags. Þeir
stilla sér meir að segja upp fyrir
ljósmyndatöku eins og sést á af-
bragðsgóðu litljósriti á veggnum.
I salnum við hliðina trónir risast-
ór, hvítmálaður ragguhestur Val-
gerðar með burtreiðalensu eftir
endilöngum veggnum. Þessi tákn-
mynd bemskunnar, sem franski
málarinn Gauguin hélt fram að
menn yrðu að nálgast með því að
halda aftur fyrir hrossin á Parþen-
onhofinu, er um leið táknminni um
hræðslu fimm ára bams sem óttast
vönun vegna kynhneigðar sinnar
eins og kemur fram í hinni þekktu
sálkönnun Fjeud í lok fyrsta tugar
aldarinnar. I myndbandinu hossar
Valgerður sér á hestinum eins og
væri hún horfin aftur til upphafs
hvatalífs síns. Lýsinguna á sínum
dýrslega innri manni kórónar hún
með myndinni af sér og kanínuhvít-
ingjanum sem hún hefur makað út í
rauðum varalit með taumlausu
kossaflensi sínu.
Þannig má rekja endalaust þá
margræðu þræði sem birtast í
verkum þeirra Valgerðar og Þóra.
Um leið og þeim er óskað til ham-
ingju með sýninguna og galleríið
era lesendur eindregið hvattir til að
koma við í Þverholti 5, við Hlemm,
áður en þessi stórgóða sýning er
öll.
Halldór Björn Runólfsson
Nýjar bækur
Meistari Jim eftir Joseph Conrad
er komin út.
Nú er liðin öld síðan Meistari
Jim, ein þekktasta skáldsaga Jos-
eph Conrads, kom út. Eins og flest-
ar sögur þessa pólskættaða höf-
undar er hún í senn spennandi
ævintýra- og sjóferðarsaga og
mögnuð lýsing á
fólki sem lendir í
aðstæðum þar
sem til hins ýtr-
asta reynir á sið-
ferðisþrek þess
og andlegan
styrk.
Meistari Jim
er hann kallaður,
maðurinn sem af
skömm yfir því
að hafa bragðist
á hættustund er á flótta undan eig-
in orðspori. Að endingu yfirgefur
hann heim hvíta mannsins og dreg-
ur sig í hlé á hitabeltiseyju í suður-
höfum. Þar verður hann herra
hinna innfæddu, friðflytjandi og
réttlátur stjómandi. En þegar ráð-
ist er inn í paradísina verður hann
að nýju að taka afdrifaríka ákvörð-
un - hver verður hún?
Joseph Conrad (1857-1924) hét
upphaflega Jozef Teodor Konrad
Korzeniowski og fæddist í rúss-
neskum hluta Póllands, sonur land-
eigenda sem sendir vora í útlegð af
rússneskum stjómvöldum þar sem
þeir létust meðan hann var enn
bam að aldri. Sautján ára að aldri
fór hann á sjó og næstu fimmtán
árin sigldi hann um öll heimsins
höf. Hann varð breskur ríkisborg-
ari og hóf að skrifa sögur á ensku
sem flestar byggja á reynslu hans
af sjómennsku og nýlenduásælni
Evrópulanda.
Aður hefur kom-
ið út eftir hann
bókin Innstu
myrkur í ís-
lenskri þýðingu
Sverris Hólmar-
ssonar.
Þýðandi er
Atli Magnússon.
Bókin var gef-
in út í Heimsbók-
menntaklúbbi
Máls og menningar í sumar. Bókin
er 345 bls., prentuð í Prentsmið-
junni Odda h Kápumynd er eftir
Róbert Guillemette.Verð 2.980 kr.
UGLAN - íslenski kiljuklúbbur-
inn hefur gefið út Ár hérans eftir
Arto Paasilinna.
Blaðamaðurinn Kaarlo Vatanen
hefur fengið sig fullsaddan af starfi
sínu, eiginkonunni og borgarlífinu.
Dag einn finnur hann slasaðan
héra í skógi og tekur varnarlaust
dýrið upp á arma sína. Þeir halda
saman út í náttúruna þar sem frels-
ið bíður þeirra, ferðast um viðáttur
Finnlands og lenda í ótrúlegum
ævintýrum.
Ar hérans kom fyrst út í Finnl-
andi árið 1975 og hefur síðan notið
ómældra vinsælda. Hún hefur ver-
ið þýdd á fjölmörg tungumál og
einnig verið kvikmynduð. Guðrún
Sigurðardóttir þýddi.
Bókin era prentuð í Danmörku
ogkostar999 kr.
Joseph
Conrad
Atli
Maspiússon.
Heimsóknartími
MYNDLIST
Klckspraulu Ijós-
mjndir Þorvaldur
Þ o r s t e i n s s o n
GALLERÍ SÆVARS
KARLS, BANKASTRÆTI
Til 24. september.
Opið á verslunartíma.
ENGINN ætti að láta sýningu
Þorvaldar Þorsteinssonar, í Galleríi
Sævars Karls, framhjá sér fara.
Með einstaklega hreinlegum og yf-
irlætislausum hætti heftar Þor-
valdur bleksprautuprent sín á
veggi gallerísins. Þessar hvítu og
hörandbleiku myndir hanga í augn-
hæð, og mæna spuralt á áhorfand-
ann, eilítið eins og sjúklingar á sótt-
arsæng á sjúkrahúsi. En betur að
gáð era þetta blekkingar af þeim
toga sem einkenna svo margar til-
raunir Þorvaldar með ljósmyndir
og skæri.
Betur að gáð kemst áhorfandinn
að því að ljósmyndirnar eru teknar
í annarri stöðu en á koddanum.
Karlar þeir og konur sem sitja fyrir
hjá Þorvaldi hafa upphaflega verið í
níutíu gráðum frá þeirri útafhall-
andi legu sem þær era komnar í
þegar Heimsóknartíminn gerist.
Leikbrella leikhússmannsins
breytir því þó ekki að myndir Þor-
valdar era í meira lagi áleitnar.
Þegar horft er á mann úr öllum átt-
um fer ekki hjá því að maður
Morgunblaðið/Golli
Frá sýningu Þorvaldar Þor-
steinsson í Gallerí Sævars
Karls.
hrökkvi við og spyrji hvað valdi
slíkum áhrifum.
Blekspraututæknin dregur ón-
eitanlega úr fjarlægð ljósmyndar-
innar. Myndirnar öðlast nærvera
sem stafar af þeirra óvenjumiklu
skerpu sem fellur á húð viðkomandi
fyrirsætu. Hver blettur og arða
magnast upp og minnir á nákvæma
úttekt raunsæismálara sem vill
komast eins nálægt fyrirmynd
sinni og mögulegt er. Um leið borar
allt þetta augnaráð sig inn í huga
áhorfandans og krefur hann um
viðbrögð. „Þarna stendur þú full-
klædd/ur og starir á mig varnar-
lausan, rúmliggjandi og klæð-
lausa/n undir sænginni - sem er
engin sæng, heldur tilbúningur
með skæram skraddarans - og
mælir með ísköldu augnaráði
hverja óreglu á hörundi mínu, hálsi
og höfði. Skammastu þín ekki?“
Það virðast engin takmörk fyrir
samfélagslegum pælingum Þor-
valdar og listræn meðferð hans á
yrkisefninu kemur ætíð á óvart.
Blekspraututækninni beitti hann
áður með hrífandi árangri í syrpu
sinni af frægum sjónvarpsandlitum
með málverk í bakgranni. Þá voru
verkin á striga eins og málverkin í
bakgranninum. Nú er það hvítur
pappírinn sem hentar, nakinn og
nærgöngull eins og tilbúinn og
spurall spítalamaturinn á honum.
Heimsóknartími Þorvaldar í Gal-
leríi Sævars Karls sannar að hug-
myndir hans era ekki einungis
bundnar myndefninu, heldur ná
þær einnig til efniviðarins og fram-
setningar hans. Engu er, með öðr-
um orðum, gleymt í hita leiksins.
Lesendur mega heldur ekki gleyma
þessari ágætu sýningu, sem lýkur
eftir fáeina daga.
Halldór Björn Runólfsson