Morgunblaðið - 07.11.1999, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. NOVEMBER 1999
Áttunda sætið; Donald Sutherland í „Don’t Look Now“.
Besta myndin; Orson Welles með leikstjóranum, Carol Reed, við tökur á Þriðja manninum.
MJÖG er í tísku að búa til lista yfir
alla skapaða hluti í lok aldar og ekki
síst kvikmyndalista. Fjöldi lista yfir
100 bestu myndir, jafnvel bestu at-
riði mynda, hafa birst í tímaritum
að undanförnu og endurspeglað ólík
viðhorf. Sumir listar gefa lítið fyrir
menningarlegar pælingar með þeim
afleiðingum að vinsældir og
skemmtigildi er tekið fram yfir
gæði og listrænan metnað á meðan
reynt er að þrengja þátttökuhópinn
við gerð annarra lista og lögð
áhersla á raunverulegt listgildi.
Tíu bestu
Breska kvikmyndastofnunin,
British Film Institute, stóð nýlega
fyrir gerð lista yfir 100 bestu
bresku myndirnar, líklega í tilefni
þess að hinni fyrstu kvikmyndaöld
er senn lokið. Stofnunin vildi
tryggja að fram kæmu einhverskon-
ar menningarviðhorf og einskorðaði
þátttökuna við 500 manna úrtak
þeirra sem starfa við og þekkja
breska kvikmyndaiðnaðinn. Besta
breska myndin var valin Þriðji mað-
urinn eftir Carol Reed frá árinu
1949. Hún varð fimmtug á árinu og
hafa menn keppst við að bera lof á
hana í tilefni afmælisins og er hún
vel að öllu því komin sem einstak-
lega vel uppbyggð og kvikmynduð
glæpasaga eftir Graham Greene er
gerist í rústum Vínarborgar eftir
seinna stríð.
Helmingurinn af tíu bestu mynd-
unum á listanum er frá fimmta ára-
tugnum, sem gefur kannski ein-
hverja vísbendingu um
gullöld í breskri kvik-
myndagerð á þeim
tíma; þá má benda á
að stórmyndaleik-
stjórinn mikli, David
Lean, á þrjár myndir
í tíu efstu sætunum
(og myndina í 11.
sæti, Brúna yfir
Kwai-fljótið). í öðru
sæti er „Brief
Encounter" frá ár-
inu 1945, ástarsaga
með Celia Johnson
og Trevor Howard
í næmri leikstjórn
David Leans. Le- * öðru
an á einnig mynd-
ina sem lenti í þriðja sæti, Arabíu-
Lawrence, með Peter O’Toole í að-
alhlutverki. Myndin hlaut misjafna
dóma þegar hún var gerð en hefur
unnið sér sess sem ein af bestu
myndum Bretanna á öldinni.
Alfred Hitchcock er í fjórða sæti
eða öllu heldur glæpamynd hans 39
þrep. Hún er ásamt „The Lady
Vanishes" (35. sæti), besta mynd
leikstjórans frá breska skeiðinu
með Robert Donat í hlutverki sak-
leysingja sem neyddur ér á flótta
undan lögreglunni án þess að vita
með vissu hvað er á seyði. I fimmta
sæti er þriðja David Lean-myndin,
Glæstar vonir, eða „Great Expecta-
tions“, frá árinu 1946, en í því sjötta
er gamanmynd frá hinu sögufræga
Ealing-kvikmyndafyrirtæki með
Alec Guinness í aðalhlutverki. Hún
heitir „Kind Hearts and Coronets“
00
bestu
_ w bresku
myndirnar
Það kemur líklega
fæstum á óvart að
Þriðji maðurinn frá
árinu 1949 var kjörin
besta breska myndin
á kvikmyndaöld að
sögn Arnaldar Indriða-
sonar sem skoðaði
lista ynr 100 bestu
mvndir Bretanna.
sæti,
Rauðu skórnir lentu í níunda sæti listans.
"Brief Eneounter"
eftir David Lean.
og er frá árinu 1949.
Hin ágæta mynd raunsæisleik-
stjórans Kens Loach, „Kes“, er í
sjöunda sæti, en hún er frá árinu
1969 og í áttunda sæti er spennu-
mynd Nicholas Roegs, „Don’t Look
Now“, frá árinu 1973, einkai- hroll-
vekjandi saga sem gerist í Feneyj-
um og er með Donald Sutherland
og Julie Christie í aðalhlutverkum.
Rauðu skórnir eða „The Red
Shoes“ eftir þá Michael Powell og
Emeric Pressburger er í níunda
sæti og í því tíunda sýrumyndin
góða, „Trainspotting“.
Menningarlegur listi
Sumar myndanna á listanum eru
á mörkum þess að geta talist bresk-
ar. Má þar nefna Astfanginn
Shakespeare, „Sense and Sensi-
bility“ og tvær James Bond-mynd-
ir, en allar eru þær gerðar fyrir
bandarískt fé. Breska kvikmynda-
stofnunin hefur reyndar ekki svo
miklar áhyggjur af því. „Markmiðið
vai- að gera lista um breska kvik-
myndamenningu og því litum við
framhjá fjármögnunardæminu," er
haft eftir talsmanni stofnunarinnar.
Hann skýrir það einnig út af hverju
almenningi var ekki leyft að velja
myndir á listann: „Við takmörkuð-
um okkur við þá sem starfa innan
kvikmyndaiðnaðarins vegna þess að
þeir hafa séð fleiri myndir en marg-
ur annar. Það hafa verið gerðar
margar kvikmyndakannanir á þessu
ári en þessi er sú eina sem gerð er
um breskar kvikmyndir og við vild-
um að hún næði yfir alla kvik-
myndasöguna fremur en að hún ein-
skorðaðist við vinsælustu myndir
síðustu tveggja áratuga."
Það er í raun fátt sem kemur á
óvart þegar litið er yfir listann.
Hann er kannski nákvæmlega eins
og maður hefði getað búist við að
breska kvikmyndastofnunin sendi
frá sér, menningarlegur, settlegur
og vandaður gæðalisti. I tólfta sæti
er mynd Lindsay Andersons, „If-“
með Malcolm McDowell í aðalhlut-
verki og á eftir henni koma „The
Ladykillers", Laugardagskvöld og
sunnudagsmorgunn, „Brigthon
Rock“, „Get Carter“ með Michael
Caine og „The Lavender Hill Mob“,
önnur í anda Ealing-myndanna.
í átjánda sæti er svo Hinrik V.
eftir Laurence Olivier frá árinu
1944, en hann á einnig Shakespe-
are-mynd í 69. sæti listans, Hamlet,
frá árinu 1948. Það gefur tilefni til
þess að spá í þær myndir sem ekki
eru á listanum og má nefna tvær
Shakespeare-myndir Kenneth
Branaghs, Hinrik V. og Hamlet,
sem ekki komust á blað.
í 20. til 50. sæti má finna nýlegar
gamanmyndir og eldri meistara-
verk. Oft er talað um að Föstudag-
urinn langi sé besta spennumynd
sem Bretar hafa gert, en hún er í
21. sæti. Fjögur brúðkaup og jarð-
arför (23) komst á listann og einnig
Með fullri reisn (25), en á milli
þeirra er ekki síðri gamanmynd,
„Whisky Galore“ (24), frá 1949. I
næstu sætum eru jafn ólíkar mynd-
h- og „The Crying Game“, Zivagó
læknir og gamanmynd Monty
Phytons-hópsins, „Life of Brian“
(28).
„Room at the Top“ er í 32. sæti,
stórmynd Richard Attenboroughs,
Ghandi, í 33. sæti og Hitchcock-
myndin „The Lady Vanishes" í 35.
sæti. Þar á eftir koma myndir eins
og „Local Hero“, „The Commit-
ments“, Fiskurinn Wanda og
Leyndarmál og lygar eftir Mike
Leigh, annað breskt raunsæisskáld.
James Bond-myndimar tvær sem
náðu inn á listann eru „Dr. No“ (41)
og „Goldfinger” (70).
Og svo allar hinar
„My Beautiful Laundrette" með
Daniel Day Lewis er í fimmtugasta
sæti og Tom Jones fylgir fast á
hæla hennar. Vinstri fóturinn, önn-
ur mynd með Day Lewis, er í 53.
sæti og „Brazil" eftir Terry Gilliam
kemm' þar á eftir. Enski sjúklingur-
inn er í 55. sæti. Tvær bestu myndir
kvikmynda þríeykisins Ismail
Merchants, James Ivorys og Ruth
Prwer Jhabvala eru á listanum;
Dreggjar dagsins (64) og Herbergi
með útsýni (73), en aðrar myndh’
hópsins hafa ekki hlotið náð fyrir
augum þátttakenda eins og
„Howard’s End“.
Nýjustu myndirnar á listanum
eru Astfanginn Shakespeare (49),
Elísabet með Cate Blanchett (71)
og önnur mynd eftir Ken Loach, Eg
heiti Joe eða „My Name is Joe“
(91), sem hlotið hefur frábæra dóma
gagnrýnenda. Af spennumyndum
sem komust á listann og ekíd hafa
áður verið nefndar eru kannski
þekktastar „Mona Lisa“ (67) eftir
Neil Jordan með Bob Hoskins,
Cathy Tyson og Michael Caine og
Dagur sjakalans (74) frá 1973 með
Edward Fox í leikstjórn Banda-
ríkjamannsins Fred Zinnemanns.
Annar bandarískur leikstjóri á
mynd á breska listanum, en það er
Stanley Kubrick. Vélgengt glóaldin
eða „A Clockwork Orange“ er í 81.
sæti, en á eftir henni kemur hin
stórkostlega góða mynd, „Distant
Voices Still Lives“ frá árinu 1988.
Rita gengur menntaveginn er í 84.
sæti og í næsta sæti á eftir henni er
mynd sem lítið fór fyrir en á fylli-
lega rétt á að teljast með hundrað
bestu, „Brassed Off“, frá 1996.
Bítlamyndin „A Hard Day’s Night“
er í 88. sæti og John Boorman
kemst inn á listann með sinni ævi-
sögulegu mynd, „Hope and Glory“.
I fimm síðustu sætum listans eru
svo „The Wicker Man“, „Nil By
Mouth“, „Small Faces“, „Carry On
Up the Khyber" og loks „The Kill-
ing Fields", sem Roland Joffé gerði
fyrir David Puttnam þegar veldi
hans var sem mest.