Morgunblaðið - 07.11.1999, Page 12

12 B SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Keyptu jeppann beint frá Kanada
— oq sparaðu stórfé
'98 Dodge Durango SLT PLUS, með öllum búnaði, geislaspil-
ara, 5,2 lítra vél, svartri leðurinnr., 7 manna, lítið ekinn.
Verð 31,000.00 kan. dollarar, FOB Halifax.
Netfang: natcome@aol.com. Sími 001 514 637 2486.
Hvaleyrarbraut 18-20. Sími 565 5055. Fax 565 5056.
Heimabíó
BeoVision Avant 28" eöa 32" breiötjaldssjónvarp
á rafknúnum snúningsfæti, meö innbyggöu
fjölkerfa Nicam stereo myndbandstæki og
öflugum hátölurum.
BeoVision Avant er næst því sem þú kemst aö
vera i bíói án þess aö fara aö heiman.
BeoVision Avant frá Bang & Olufsen: kr. 398.900
Málfrelsi
BeoCom 6000 er ekki eingöngu þráölaus slmi.
Hann sýnir þér hver er aö reyna aö ná í þig
og þú ákveður hvort þú svarar. Einnig geturöu
tengt allt aö 5 önnur slmtól viö sömu línuna
og haft þína eigin símstöö á heimilinu.
Meö BeoCom 6000 fær fjölskyldan eitthvaö til
aö tala um.
BeoCom 6000 frá Bang & Olufsen: kr. 31.500
Tónleikar
I hvert sinn sem hönd þín nálgast BeoCenter
2300 opnast glerhuröirnar hljóölega og dauft Ijós
kviknar.
BeoCenter 2300 erfullkomiö hljómflutningstæki
meö geislaspilara og FM/AM útvarpi.
Þaö er alltaf notalegt aö nálgast BeoCenter 2300.
BeoCenter 2300 frá Bang & Olufsen: kr. 108.500
BANG & OLUFSEN
Sfðumúla 21. Reykjavík,
Sími 581 1100.
Bruce Willis í hlutverki sínu í Sjötta skilningarvitinu, en sú mynd ásamt The Blair Witch Project þykir marka
endurnýjun hrollvekjunnar.
meiri skrímsli, ógeðið þarf að verða
æ ógeðslegra. Formúluhrollvekjan
hefur lent í þeirri hremmingu að
geta ekki lengur bara sagt bö; hver
ný mynd verður að bæta við upp-
hrópunarmerki á eftir böinu. Að
lokum fáum við myndir sem eru ein-
tóm upphrópunarmerki, kommur
og punktar fyrir bí, hvað þá spum-
ingamerki. Fyrmefndur Wes Cra-
ven hefur verið kominn með upp-
hrópunarmerki upp í kok þegar
hann og handritshöfundurinn Kevin
Williamson náðu að endurhlaða
unglingahrollvekjuna með því að
skopstæla hana, draga dár að frös-
um hennar og formúlum í hinum
vinsælu Scream-myndum. Nú stefn-
ir því miður í að þær myndir verði
sjálfar að formúlum.
Framför og afturför
Að sumu leyti hafa tæknilegar
framfarir valdið afturför í dramat-
ískum áhrifum og gæðum hroll-
vekja, svo undarlegt sem það nú er.
Sú bylting sem tölvutæknibrellur
hafa valdið í kvikmyndum hafa leik-
ið hrollvekjuna grátt. Þessi tækni
gerir mönnum kleift að sýna hvað
sem er; því er allt sýnt, einfaldlega
af því að tæknilega er unnt að sýna
það.
Sæbjörn Valdimarsson, kvik-
myndagagnrýnandi Morgunblaðs-
ins, benti í dagskrárblaði síðustu
viku á skýrt dæmi um þetta. Það er
Reimleikamir eða The Haunting,
sem enn er sýnd hér í Reykjavík.
Þessi mynd Hollendingsins Jans de
Bondt er endurgerð samnefndrar
hrollvekju eftir Robert heitinn Wise
frá 1963. Wise var lærisveinn Vals
Newton og nam af honum þá list að
mikið er stundum minna og lítið er
meira. Með svart-hvítri töku á til-
komumikilli leikmynd, hárfínum
klippingum en umfram allt hug-
SD SMYRSI L
ZOtt
/ l kuldanum
Nýtt og betrumbœtt \
Mýkir og grœðir 1
Ftest í apótekum,
heilsubúðum og
stórmörkuðum.
SD sjávar- og jurtakrem
sími 552 0790.
myndaríkri beitingu hljóðrásar
tekst honum að skapa umgjörð fyrir
magnaða draugasögu, sem er þeim
mun áhrifameiri þar sem draugam-
ir eru aldrei sýndir; við fínnum fyrir
þeim, heyrum í þeim. De Bondt,
hins vegar, blæs upp rándýran
tölvutæknirembing sem ekki skilar
örðu af alvöru óhugnaði, að ekki sé
minnst á heimskulegar „endurbæt-
ur“ á upprunalegu sögunni. Hér er
ekkert skilið eftir handa ímyndun-
arafli áhorfandans; allt er stafað of-
aní hann.
Sæbjöm Valdimarsson telur nú-
tímahrollvekjuna hvorki á uppleið
né niðurleið. „Hún er í eins konar
millibilsástandi,“ segii- hann. „I boði
em bæði lágstemmdar litlar hroll-
vekjur af töluverðum gæðum og svo
fokdýrar innantómar tæknibrellu-
hrollvekjur."
Úlfhildur Dagsdóttir, bók-
menntafræðingur og áhugakona um
hrollvekjur, er á öðm máli. „Mér
finnst hrollvekjan á skemmtilegum
tímamótum,“ segir hún. „Hún hefur
gengið í gegnum reglulegar sveifl-
ur, grósku á 8. áratugnum, deyfð á
þeim 9. og svo aftur grósku núna á
10. áratugnum. Hún hefur náð að
endumýjast, einkum unglingahroll-
vekjan og vísindahrollvekjan, og
áhugi á henni fer vaxandi. Kannski
tengist það aldamótunum; hroll-
vekjan verður táknbær fyrir óreiðu
og fyrirtíðaspennu í samfélaginu.“
Upphrópanir og spurningar
Hrollvekjur hafa lengst af til-
heyrt svokölluðum B-myndum, þ.e.
ódýmm afþreyingarmyndum sem
þó hafa stundum reynt að skapa
eitthvað nýtt í þröngu svigrúmi.
Síðustu ár og áratugi hafa hroll-
vekjuhöfundar einatt haft meiri
fjármuni milli handanna sem yfir-
leitt hafa hafnað í viðamiklum
PÉTUR PÉTURSSON
LJÓSMYNDASTÚDÍÓ
Laugavcgi 24 • 101 Reykjavík
Sími 552 0624
tæknibrellum og dýmm stjörnuleik-
umm; sjaldnast skilar slíkt betri
hrollvekjum, eins og Independence
Day og Godzilla em til marks um.
Sem betur fer er þetta þó ekki ein-
hlítt; um það vitna myndir eins og
The Exorcist eftir William Fried-
kin, The Omen eftir Richard Donn-
er, Don’t Look Now eftir Nieolas
Roeg, The Shining eftir Stanley Ku-
brick, Alien eftir Ridley Scott, ýms-
ar myndir Romans Polanski, Polt-
ergeist. eftir Tobe Hooper og Steven
Spielberg, svo nokkur ólík dæmi
séu neftid. Þessar myndir sýna og
sanna að veldur hver á heldur;
stjömur, peningar og tæknibrellur
geta nýst til góðra verka í þessari
grein þegar höfundar kunna með
meðölin að fara og beita þeim í þágu
efnisins, góðrar sögu, en ekki ein-
vörðungu af því þau era fyrir hendi.
Það er alveg sama hversu mörgum
upphrópunarmerkjum er staflað
aftan við það sem ekkert er; það
verður áfram ekkert, jafnvel meira
ekkert.
Bestu hrollvekjur bera virðingu
fyrir spurningamerkjum; þær hlaða
þeim inn í huga og hugmyndaflug
áhorfenda. Þannig verður til sú
ískyggilega ógn og ótti við hið
óþekkta sem býr í öllum og hroll-
vekjan nærist á. Allt of oft gleymist
að hrollvekjan er í eðli sínu fantasía,
sækir ógn og ótta í mannseðlið, ein-
angmn mannsins og það náttúm-
lega og yfimáttúmlega umhverfi
sem hann býr sér til. Því má merki-
legt heita hversu fáar íslenskar
hrollvekjur hafa verið gerðar, þegar
tekið er mið af þeim frjósama jarð-
vegi sem þjóðtrú okkar og þjóðsög-
ur era. Húsið eftir Egil Eðvarðsson
og Skammdegi eftir Þráin Bertels-
son eru í raun og vem einu íslensku
tilraunimar á þessu sviði.
Egill Eðvarðsson segir að fyrir
sig virki hrollvekjur best þegar
óhugnaðurinn er lúmskur og undir-
liggjandi í hversdagslegu umhverfi,
helst í dagsbirtu. Við ritun handrits-
ins að Húsinu hafi hann sótt inn-
blástur í tvær myndir sem fullnægi
þessu - Roseniary’s Baby og Don’t
Look Now. „Ég þoli ekki dimmar
hrollvekjur sem eiga að fá mann til
að skjálfa í myrkri.“
Sæbjörn ,er á öndverðri skoðun.
„Umfram aðrar myndir þarf hroll-
vekja að hafa ískyggilegt efni sem
þolir illa dagsbirtu, góða hljóð-
effekta og voveifleg leiktjöld,“ segir
hann. „Peningabmðl er engin
trygging en hæg og bítandi upp-
bygging andlegrar skelfingar ásamt
markvissum tæknibrelluhápunktum
skapa gæsahúðina.“
Kröfur fólks til hrollvekjunnar
em því ýmsar. En ætli henni famist
ekki best þegar hún hvílir milli lína
fremur en í þeim, því óþekkta frem-
ur en því þekkta, þegar hún hvíslar
fremur en öskrar. Hún verður til
þegar við getum í eyður þess sem
við vitum ekki, þekkjum ekki, sjáum
ekki - þá nær óttinn við óttann há-
marki.