Morgunblaðið - 23.12.1999, Síða 12

12 FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Rekstur hafna á Islandi samræmist
ekki samkeppnislögum
Gefa ber
gjaldskrá
hafna frjálsa
SAMKEPPNISRAÐ hefur komst
að þeirri niðurstöðu að við núverandi
aðstæður séu samkeppnisleg skil-
yi’ði ekki uppfyllt í rekstri hafna.
Ráðið beinir því þeim tilmælum til
samgönguráðherra að hafnarlögum
verði breytt og skapað lagaumhverfi
fyrii’ virka samkeppni í rekstri hafna
í samræmi við markmið samkeppnis-
laga.
Tilefni álitsins vai’ erindi Samtaka
iðnaðarins sem þau sendu Sam-
keppnisráði í júní 1998. í því gerðu
Samtökin fjórþætta athugasemd við
lögbundna skipan hafnarmála sem
þau töldu stangast ó við samkeppnis-
lög.
I fyi’sta lagi gerðu Samtökin at-
hugasemd við samræmda gjaldskrá
hjá öllum höfnum, þau bentu á að-
staða væri mjög mismunandi milli
hafna og því ekki rétt að verð væri
hið sama. I öðru lagi sögðu Samtökin
þjónustugjöid ekki í samræmi við
kostnað við veitta þjónustu. I þriðja
lagi var gjaldtaka hjá höfnum sögð
mismuna vörutegundum og atvinnu-
greinum, hún hygldi t.a.m. útgerð-
inni á kostnað annarra atvinnu-
greina. í fjórða og síðasta lagi var
kvartað um millifærslu tekna milli
verkefna inna hafna.
Samkeppnisráð óskaði eftir um-
sögn ráðuneytisins um erindi Sam-
taka iðnaðarins. í kjölfarið skipaði
ráðuneytið tvær nefndir, þeirri fyrri
var ætlað að fjalla sérstaklega um
gjaldskrá hafna og hinni síðari um
framtíðarskipulag hafnarmála.
Áfangaskýrsla þessara nefnda
kom út sl. september og tekur sam-
keppnisráð undir þær niðurstöður
sem þar koma fram.
Kostir frjálsræðis vega þyngra
Þar kemur m.a. fram það mat að
núverandi lagarammi um gjaldskrá
hafna geti ekki leitt til aukinnar hag-
kvæmni í rekstri hafna, samræmd
gjaldskrá standi í vegi einstakra
hafna við að nýta sér rekstrarlega
kost sína. Nefndin segir einnig kosti
frjálsræðis í starfsemi hafna hljóta
að vega þyngra en þau rök sem eru
fyrir samræmdri gjaldskrá.
Samkeppnisráð tekur undir niður-
stöðu áfangaskýrslunnar, en þar
kemur fram að við núverandi að-
stæður séu samkeppnisleg skilyrði
ekki fyi-ir hendi. „Við núgildandi
form við gjaldtöku, eignarform,
rekstrarform og styrkjakerfi vantar
hvata fyrir sveitarfélög, eigendur
hafnanna, til að fjárfesta í höfnum
með arðbæmi að leiðarljósi. Slík
staða leiðir ekki til hagkvæmrar nýt-
ingar framleiðsluþáttanna," segir í
álitinu.
Samkeppnisráð álítur að tillaga
um gjaldskrána sem fram kemur í
skýrslunni sé mikilvægt skref. í
henni felst að gjaldskrá hafna verði
gefin frjáls með aðlögunartíma og
svigrúmi á aðlögunartímanum til að
laga gjaldskrána að aðstæðum ein-
stakra hafna. Þessi tillaga getur að
mati Samkeppnisráðs „leitt til virkr-
ar samkeppni á milli hafna landsins
til hagsbóta fyrir eigendurna og við-
skiptaaðila, aðra en e.t.v. þá sem sótt
hafa niðurgreidda þjónustu til hafn-
anna.“
Morgunblaðið/Golli
121 brautskráður frá FB
121 NEMANDI var brautskráður
frá Fjölbrautaskólanum í Breiðholti
í byrjun vikunnar. Athöfnin fór
fram í Fella- og Hólakirkju.
Kristín Amalds skólameistari
flutti yfirlitsræðu þar sem hún
gerði grein fyrir starfi haustannar-
innar. Pálmar Ólason, kennari við
skólann, lék jólalög á orgel
kirkjunnar og kór skólans söng
undir stjörn Emu Guðmundsdótt-
ur.
Bestum árangri á stúdentsprófi
náði Rúna Björg Sigurjónsdóttir,
hagfræðibraut og voru fleiri nem-
endum, sem skömðu fram úr í hin-
um ýmsu námsgreinum, afhent
verðlaun.
Kosningar á Alþingi
Ný stjórn
Ríkis-
spítal-
anna
ÁÐUR en fundum Alþingis
lauk voru fjórir fulltrúar og
jafnmargir varamenn kosnir í
stjórnarnefnd Ríkisspítalanna
til fjögurra ára.
Aðalmenn til fjögurra ára
verða þau Tómas Möller fram-
kvæmdastjóri, Esther Guð-
mundsdóttir þjóðfélagsfræð-
ingur, Pálmi Ragnar
Pálmason verkfræðingur og
Margrét Björnsdóttir skrif-
stofustjóri. Varamenn voru
kjörin þau Sigríður Finsen
hagfræðingur, Hanna Birna
Kristjánsdóttir stjórnmála-
fræðingur, Einar Skúlason
tölvunarfræðingur og Ari
Skúlason framkvæmdastjóri.
Verðlaunanefnd Gjafar
Jóns Sigurðssonar
Ennfremur voru þau Olafur
Oddsson menntaskólakennari,
Magðalena Sigurðardóttir
skólafulltrúi og Ragnheiður
Sigurjónsdóttir forstöðumað-
ur kosin aðalmenn í verðlaun-
anefnd Gjafar Jóns Sigurðs-
sonar til tveggja ára og þær
Brynhildur Anna Ragnars-
dóttir kennari, Olafía Ingólfs-
dóttir skrifstofumaður og
Ingibjörg Sigmundsdóttir
garðyrkjumaður voru kosnar
varamenn.
Að síðustu var Kristín Pét-
ursdóttir lögfræðingur kosin
aðalmaður í útvarpsréttar-
nefnd, í stað Jóhönnu Maríu
Eyjólfsdóttur, til 31. desem-
ber 2001.
Þingsályktunartillaga lögð fram um nýja vegáætlun fyrir árin 2000-2004
V egaframkvæmdum
frestað vegna þenslu
í vegaáætlun til næstu íjögurra ára er gert ráð fyrir að vega-
framkvæmdum fyrir 585 milljónir verði frestað á næsta ári til ár-
sins 2001. Ennfremur verður frestað að taka ákvörðun um ráð-
stöfun 126 milljóna króna fjárveitingu sem verja átti á næsta ári.
Þetta er gert í þeim tilgangi að draga úr þenslu í efnahagslífínu.
FRAMKVÆMDUM í
vegamálum fyrir 585
milijónir ki’óna verður
frestað um eitt ár til að
draga úr þenslu á næsta ári. Þá
verða einnig 126 milljónir, sem
áætlaðar voru til vegagerðar,
geymdar í ríkissjóði þar til ákvörð-
un verður tekin um ráðstöfun
þeirra. Þetta kemur fram í tillögu til
þingsályktunar um vegaáætlun fyr-
ir árin 2000-2004. Alls er gert ráð
fyrir að rúmir 50 milljarðar renni til
vegamála á þessum 5 árum.
Tímabundinn samdráttur á
höfuðborgarsvæðinu
Að sögn Helga Hallgrímssonar
vegamálastjóra mun frestun á
framkvæmdum koma harðast niður
á höfuðborgarsvæðinu, þar sem
þenslan er mest. Hann segir að
frestunin sé þó einungis til eins árs
og komi aftur til ráðstöfunar árið
2001.
Árið 1998 var samþykkt á Alþingi
langtíma vegáætlun til ársins 2010
og tekur ný 5 ára áætlun mið af því.
Til viðbótar við það sem gert var
ráð fyrir í langtímaáætluninni hefur
verið bætt við 500 milljónum króna
á hverju ári frá 1999 til 2002, að báð-
um árum meðtöldum, og eru þessir
fjármunir ætlaðir til nýbygginga
vega. Helgi segir að einnig verði
bætt við verðbótum fyrir árin 2001
og 2002 sem nemi á milli 150 og 200
milljónum króna fyrir hvort ár. Það
svigrúm verður notað annars vegar
til að auka framlög til viðhaldsmála
og hins vegar til að bæta safnvegi,
reiðvegi, styrkvegi o.þ.h. í þingsál-
yktunartillögunni kemur m.a. fram
að mikil þörf sé á að auka fjármagn
til reiðvega og er lagt til að fjárveit-
ing verði 32 milljónir á næsta ári og
hækki í 40 milljónir árið 2004.
Vegabætur vegna kristnitöku-
hátíðar á Þingvöllum
Á nýrri vegaáætlun er gert ráð
fyrir 106 milljónum króna til að
Ijúka vegaframkvæmdum vegna
kristnihátíðar á Þingvöllum á næsta
ári, en um 100 milljónum var úthlut-
að á þessu ári. Að sögn vegamálast-
jóra eru þessar framkvæmdir nauð-
synlegar og að ekki hafi þurft að
koma til kristnitökuhátíðar til þess
að hefja þessar vegabætur. Dýrasti
hluti þessara framkvæmda er end-
urbætur á Grafningsveginum frá
Nesjavöllum og upp á Þingvallaveg
og verður hann lagður bundnu slit-
lagi. Einnig verða vegimir yfir Ux-
arhryggi og Gjábakka lagaðir og
Vesturlandsvegur verður breikkað-
ur þannig að hægt verður að hafa
þar 3 akreinar, tvær í aðra átt en
eina i hina, eftir því hvert umferðin
liggur.
Vegamálastjóri segir að stærsta
einstaka verkefnið í kílómetrum tal-
ið, sem lokið verður við árið 2000, sé
33 km langur vegarkafli á milli
Norður- og Austurlands. Hann hef-
ur verið í byggingu á þessu ári og
síðasta og verður lokið á næsta ári
með bundnu slitlagi.
Þá segir Helgi að stefnt sé að því
að bjóða út í vetur veginn yfir
Vatnaheiðina þvert yfir Snæfells-
nesfjallgarðinn. Nýbúið er að bjóða
út nokkuð stórt verkefni í suður-
hlíðum Fróðárheiðar í átt að Arnar-
stapa og jafnframt hefur verið boð-
inn út langur kafli í ísafjarðardjúpi.
Að sögn Helga er einnig reiknað
með að bjóða út á næsta ári Fjarð-
arfjallsveg á milli Sauðárkróks og
Skagastrandar, haldið verður
áfram á Tjörnesi norðan við Húsa-
vík, og þannig má áfram telja fram-
kvæmdir víða um land.
Malbikun hringvegarins
að ljúka
Á síðastliðnum 20 ái’um hafa veg-
ir með bundnu slitlagi lengst úr 270
km í 3,649 km í árslok 1999, eða að
meðaltali um 169 km á ári. Aukn-
ingin var mest á árunum 1985-1988
eða 266 km á ári. Við lok þessa árs
verða 217 km eftir ómalbikaðir af
hringveginum, að sögn vegamála-
stjóra, sé miðað við að hringvegur-
inn liggi um Breiðdal, Breiðdals-
heiði og Skriðdal. Sé hins vegar
miðað við fjarðaleiðina, þar sem
meira hefur verið malbikað vegna
kaupstaðanna þar, eru eftir alls 173
km af ómalbikuðum vegum á hring-
veginum. Helgi segist reikna með
að malbikun hringvegarins ljúki í
kringum árið 2005.
Með aukinni umferð og þyngri
umferð vex kostnaður við viðhald
vega með bundnu slitlagi. Þörfin
fyrir fjármagn til styrkinga þessara
vega er metin á um 450 milljónir
króna á ári og gera má ráð fyrir að
að fjárþörf til styrkinga vega með
bundnu slitlagi muni vaxa um 50
milljónir á næstu árum, en fjárþörf
malarvega stendur í stað.
Endurbyggingu brúa
miðar hægt
Rúmlega helmingur brúa í þjóð-
vegakerfinu er byggður á árunum
1950-1970. Þessar brýr voru ekki
byggðar fyrir þann umferðarhraða
eða þann þunga sem í dag fer eftir
vegakerfínu. í þingsályktunartil-
lögunni kemur fram að endurbygg-
ingu þeirra miði hægt og að fjár-
veitingar til viðhalds brúa hafi ekki
náð að halda í horfinu. Auk þess sé
komið að eðlilegu viðhaldi á nokkr-
um stórum mannvirkjum sem
byggð voru eftir 1970.
Vegamálastjóri segir að í lang-
tímaáætluninni sé nokkuð gert ráð
fyrir eflingu brúargerðar og við-
haldi á þeim. Hluti af einbreiðum
brúm hefur verið settur inn í svo-
kölluð stórverkefni. Það þýðir að
einbreiðar brýr á vegarkaflanum
frá Vík í Mýrdal og vestur um og
norður í Ljósavatnsskarð falla inn-
an þess ramma. Einnig er gert ráð
fyrir breikkun einbreiðra brúa í
sérstakri brúafjárveitingu og þar að
auki eru brýr lagaðar og breikkaðar
á þeim vegarköflum þar sem fram-
kvæmdir standa yfir. Þá er einnig
notast við fé af öryggisaðgerða- og
smábrúaliðum til að útrýma ein-
breiðum brúm, að sögn Helga.
„Þannig að við erum sennilega að
fækka einbreiðum brúm um 15-20 á
ári. Það væri svo sem æskilegt að
það gengi hraðar, en í ljósi þess að
þörfin fyrir vegaframkvæmdir er
svo gríðarlega mikil um allt land er
erfitt að einbeita sér algerlega að
svona afmörkuðu sviði. Það eru ekki
margar einbreiðar brýr eftii’ á þess-
um fjölfarna kafla sem ég nefndi, en
sumar þeirra eru mjög dýrar eins
og Þjórsárbrúin og nokkrar brýr í
Húnavatnssýslunni eru stórar,“
segir Helgi.