Morgunblaðið - 23.12.1999, Qupperneq 28

28 FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Amma á töfrateppi
BÆKUR
I! a r n a b « k
AMMA MÍNKANN
AÐFLJÚGA
Eftir Sólveigu Kr. Einarsdóttur.
Myndir eftir Evelyn Barber. Ut-
gefandi Mál og menning 1999. Um
prentvinnslu sá Nörhaven a/s í
Danmörku. Samtals 36 bls.
DÍSA er ósköp venjuleg íslensk
skólastelpa með ljóst hár og blá
augu. Aðrir í litlu kjarnafjölskyld-
unni í Töfrahólunum skera sig ekki
heldur úr fjöldanum. Nema helst
þegar pabbinn er sérdeilis viðutan
eins og sannast best í tengslum við
fæðingu þriðja barnsins inn í fjöl-
skylduna. Amman er hins vegar
engri annarri lík. Ekki aðeins af því
að hún býr hinum megin á hnettinum
- alla leið í Ástralíu - og er á sífelld-
um ferðalögum á milli landa. Amma
er nefnilega í sérstökum tengslum
við aðra heima og býr yfir jafnundra-
verðum hæfileikum og geta flogið
um loftin blá á töfrateppi þegar sér-
staklega stendur á. Annar mikils-
verður hæfileiki ömmu er hversu
henni er lagið að segja alveg hreint
órúlegar sögur nánast hvar og hve-
nær sem er, enda eins gott að nota tí-
mann vel í stuttum
heimsóknum uppi á
Fróni. Dísa og Rósa,
litla systir Dísu, hlusta
agndofa á frásagnirnar.
Ekki er heldur óal-
gengt að nágrannast-
rákurinn Halli blandi
sér í hópinn og
merkilegt nokk voru
pabbi og mamma oft
ekki langt undan.“ (28).
Amma mín kann að
fljúga er ákaflega ljúf
og skemmtileg saga.
Lýsingamar eru oft á
tíðum alveg hreint
bráðfyndnar eins og
frásögnin af því þegar
Halli mætir ömmu ber vott um.
„Augun á Halla urðu eins stór og
undirskálar. Hann gapti líka. Ef
hann hefði verið staddur í Ástralíu
hefði fluga getað flogið upp í hann,
fleiri en ein, heil herdeild." (24).
Persónurófið er sannfærandi og til
þess fallið að mynda ákveðna tog-
streitu á milli tveggja heima, þ.e.
raunheims pabba og ævintýraheims
ömmu. Dísa er greinilega talsvert lík
pabba sínum. Hún getur samt ekki
annað en fundið til með honum. „Þeir
sem lifa í tölvuheiminum trúa hvorki
á óskir né drauma. Eiginlega hlýtur
það að vera dálítið leiðinlegt.“ (34).
Fyrir utan alla aðra töfra fer heldur
Sólveig Kr.
Einarsdóttir
ekki hjá því að amman
tryggi sig í sessi með
því að geta sér rétt til
um kyn litla barnsins.
Engu að síður rfldr eft-
irsóknarverð sam-
heldni í fjölskyldunni
og Dísu þykir undra-
vænt um pabba sinn.
Sólveig kynnir nýja
ömmuímynd til sög-
unnar og trúlega ekki
seinna vænna í jafn
hraðfara samfélagi og
raun ber vitni. Langt
er síðan ömmur voru
jafnheimakærar og
flestar sögur telja
börnum trú um. Nú-
tímaamman er sjálfstæð og fer sínar
eigin leiðir eins og amma Dísu.
Tengslin milli kynslóðanna þurfa
samt ekki að bresta og halda áfram
að gefa lífinu gildi eins og sagan ber
vott um. Að eiga góða ömmu getur
tekið flestu öðru fram.
Teikningarnar Evelyn Barber eru
afar ljúfar og nánast viðkvæmnisleg-
ar. Langoftast tekst henni vel til eins
og t.d. í sköpun ömmunnar. Þó
fannst undirritaðri svipurinn á
mömmunni á sjúkrahúsinu fullvæm-
inn miðað við aðrar teikningar.
Frágangur bókarinnar er til sóma.
Anna G. Ólafsdóttir
Hjátrú og spádómar í fornöld
BÆKUR
Skáldsaga
RAMSES-MUSTERIÐ
EILÍFA
eftir Christian Jacq. Helgi Már
Barðason fslenskaði.
Vaka-Helgafell, 1999, 323 bls.
ÞESSI skáldsaga fjallar um Ramses
II, faraó Egypta, sem ríkti fyrir um
þrjú þúsund árum og ku vera sjálf-
stætt framhald af Ramses - Sonur
ljóssins. Við komum til leiks þegar
Seti, faðir Ramsesar, er ný látinn.
Faraó og drottning hans höfðu valið
Ramses til að taka við af foðurnum
þó hann ætti eldri systkini. Ramses
leitar að tákni fyrir sjálfan sig svo
hann geti sannfærst um að þessi
ákvörðun föðurins væri rétt. Hann
fýsir ekki í völd, að minnsta kosti
ekki þeirra vegna en hann vill landi
sínu allt hið besta. Einnig finnst hon-
um erfitt að taka við því faðir hans
var vel liðinn af lýðnum. Síðan fylgj-
um við Ramsesi í gegnum þrjú fyrstu
valdaárin, hvemig honum gengur að
festa sig í sessi og ná almenningi á
sitt band. Einnig eru nokkrir sem
sitja á svikráðum enda eldri systkin-
in ekki sátt við stöðu sína þar sem
þeim er ekki ætlað neitt hlutverk.
Þau beita öllum brögðum til að bæta
stöðu sína, nema því að leggja Rams-
esi lið.
Nákvæmar lýsingar fylgja öllum
persónum og atburðum. Má þar
nefna að fólki er lýst í útliti, klæða-
burði og hvaða ilmsmyrsl það notar.
Stundum er lýst hvernig garðar eru
skipulagðir og hvaða trjátegundir og
blóm prýða þá og jafnvel hvaða lykt
er sterkust. Náttúrulækningar,
töfralækningar og særingar, sem
voru hluti af menningu Egypta, eru
líka hluti af verkinu. Spádómar og
hjátrú eiga stóran þátt í vinsældum
hins nýja faraós, en hagstæð skilyrði
leiða til þess að egypska þjóðin trúir
að hann hafi allt á valdi sínu. Að hann
sé guð. Fyrirboðar hvers kyns spila
stórt hlutverk. Allar þessar lýsingar
sýna að höfundur hefur unnið vel
forvinnu en stundum er eins og um
hreina upptalningu sé að ræða, text-
inn minnir meira á fræðslurit en
skáldskap. Þrátt fyrir þetta, og
kannski einmitt vegna þessa, verður
persónusköpunin flöt. Það er sett
smá kjöt á beinin en það vantar dýpt
í persónurnar. Þær eru ýmist algóð-
ar eða alvondar. Nýi faraóinn, hans
drottning og móðir hans, fyrrverandi
drottning, eru guðum líkar verur. Þó
að við gægjumst inn í hugsanir
þeirra og þrár þá sjáum við þau líkt
og landar þeirra, millistig milli guða
og manna. Hollustan við þjóðina er
númer eitt þó stundum skarist lang-
anir þeirra við þjóðarheill.
Hins vegar eru skúrkarnir skúrk-
ar. Persónur verksins eru steríótýp-
ur en ekki breyskir „menn“. Móses
er þó undantekning frá þessu. Þessi
nákvæmni hefur líka þann galla að
draga mjög úr atburðarásinni og
textinn verður langdreginn á stund-
um. Búast hefði mátt við meiru á
þetta mörgum síðum. Og greinilegt
að það verður framhald á.
Kristín Ólafs
Myndabók um
sögu 20. aldar
BÆKUR
Sa » a
20. OLDIN
Mesta umbreytingaskeið sögunn-
ar í máli og myndum. Simon
Adams o.fl. Vaka - Helgafell,
Reykjavík 1999.592 bls., myndir.
SENN líður að lokum 20. aldar,
hvort sem menn hallast að því að
henni ljúki um komandi áramót
eða að ári. Af þessu tilefni hefur
mörgum þótt við hæfi að líta til
baka, renna augum yfir öldina sem
er að kveðja, reyna að átta sig á
helstu viðburðum hennar og þýð-
ingu í mannkynssögunni. Afrakst-
ur þessarar iðju hefur birst okkur
með ýmsum hætti á undanfömum
árum: í merkum fræðiritum þar
sem hlutlægt mat er lagt á þróun
mála á öldinni, og í fróðleiks- og
uppflettiritum, sem oftast em að-
gengileg og hafa að geyma fjöl-
margar staðreyndir en auka í
sjálfu sér lítið við skilning okkar á
öldinni eða sögulegri þýðingu
hennar.
Bókin, sem hér er til umfjöllun-
ar, hlýtur að teljast til síðartalda
flokksins. Hún er mikil að vöxtum,
hefur að geyma mikinn fróðleik
um flesta helstu viðburði aldarinn-
ar og er á margan hátt handhægt
uppflettirit. Á titilsíðu er gefið til
kynna, að hér greini frá 20. öldinni
„í máli og myndum“. Réttara hefði
þó verið að snúa þessum orðum
við. Bókin er svo ríkulega mynd-
skreytt að myndmálið yfirgnæfir
víða hið ritaða mál. Um það er ekki
nema gott eitt að segja. Myndim-
ar, sem flestar eru fréttamyndir,
segja mikla sögu og sumar hafa
umtalsvert heimildagildi. Hafa
margar þeirra verið birtar ótal
sinnum í mörgum helstu ritum um
20. öld.
Uppbygging bókarinnar er ein-
föld. Hún hefst á inngangi og síðan
taka við þrjár „inngangsritgerðir".
Þær em að vísu allar fullstuttar til
að geta kallast ritgerðir og svo yf-
irborðskenndar að þær verða fá-
um að gagni. Þessu næst taka við
kaflar um hvem áratug og er þar
greint frá helstu viðburðum hvers
árs og myndir birtar af frægum at-
vikum og fólki. Allar myndirnar
em í svart-hvítu og margar þeirra
em frábærlega vel gerðar.
Um íslenskan texta bókarinnar
er fátt eitt að segja. Hann er slétt-
ur og felldur og virðast þýðendur-
nir, þau Helga Þórarinsdóttir, Ólöf
Pétursdóttir, Jóhannes Hraun-
fjörð Karlsson og Ingi Karl Jó-
hannesson, hafa unnið verk sitt af
samviskusemi. Oft getur þó verið
snúið að íslenska texta á ritum
sem þessu, ekki síst þegar þýðend-
ur þurfa að koma til skila miklu
efni í knöppu máli. Þá verður text-
inn stundum ofhlaðinn. Sem dæmi
um slíkt má nefna þar sem segir
frá andláti Tolstojs á bls. 84: „Hinn
mikli rússneski rithöfundur Lév
Tolstoj deyr úr lungnabólgu á hlið-
arspori jámbrautarstöðvarinnar
Astapovo, þar sem hann er á flótta
undan eiginkonu sinni.“ Minna
mátti nú gagn gera. Hér er vafa-
laust kórrétt þýtt og öllu til skila
komið, en ósköp hljómar þessi
setning illa á íslensku.
Aðra athugasemd verður að
gera við þýðinguna, og þar er
rangt þýtt. I myndatexta á bls. 219
segir að glæsimeyjan Eva Braun
hafi verið „hjákona“ Adólfs Hitl-
ers. Þetta er alrangt. Hitler gerði
sig að sönnu sekan um margt ljótt
en hann var ekki kvæntur annarri
konu og verður því ekki sakaður
um framhjáhald. Þýðendum verð-
ur á hinn bóginn ekki um það
kennt að sama myndin er birt tví-
vegis, á bls. 10 og 76, en með mis-
munandi texta.
Þessar athugasemdir eru smá-
ræði og í heild verður ekki annað
sagt en að útgáfa bókarinnar hafi
bærilega tekist.
Jón Þ. Þór
Boðið upp á
tólf vikna ferðalag’
BÆKUR
L í k a m s r æ k t
li'kami fyrir lífið
Eftir Bill Phillips og Michael D’Or-
so. Þýðing: Hávar Sigurjónsson.
224 bls. Hvítt&Svart 1999.
ART GALLERY
Gleðileg jól
Rauðarárstíg 14, sími 551 0400
Kringlunni, sími 568 0400
fold@artgalleryfold.com
Ekkert er mikilvægara en heilbrigð-
ur og hraustur líkami. Þrátt fyrir
það fara ótrúlega margir illa með
hann, láta hann drabbast niður
vegna hreyfingarleysis og slæms
mataræðis. „Staðreyndin er sú að
ríflega 58 milljónir bandarískra
karla og kvenna eru læknisfræðilega
skilgreind sem offítusjúklingar og á
síðasta ári eyddum við meira en 100
milljörðum dollara í meðhöndlun
sjúkdóma eins og krabbameins, syk-
ursýki, hjartasjúkdóma, og annarra
kvilla sem oftar en ekki stafa af lé-
legu líkamlegu ástandi," segir Bill
Phillips m.a. í bók sinni, Líkami fyrir
lífið. Og þeir eru fleiri í sama hópi á
íslandi en margan grunar.
Heilsan er fyrir öllu og sem betur
fer gera æ fleiri sér grein fyrir því að
það þarf að rækta líkamann. Lík-
amsræktarstöðvar hafa sprottið upp
sem gorkúlur og margar bækur hafa
verið skrifaðar um Ukamsrækt en
Bill Phillips fer aðrar leiðir en aðrir.
„Ef ég ætti að nefna tvö meginatriði
sem liggja að baki þessari bók - og
reyndar að baki lífí minu og ég vona
þínu líka - þá eru það þessi: Því
meira sem þú gerir fyrir aðra, því
meira sem þú leggur þig fram um
(að) gera líf annarra einhvers virði,
því stcrkari og ríkari í orðanna
fyllsta skilningi verður þú sjálfur. Þú
getur öðlast stjóm á lífi þínu og
breytt því með því að byrja á líkama
þínum. Það er þó einungis byrjunin
og brátt mun allt ganga þér í haginn
um leið og þú Icyfírþví að gerast."
Bill Phillips hefur gert 12 vikna
áætlun, Líkami-fyrir-lífið áætlunin,
að andlegum og líkamlegum styrk
fyrir 18 ára og eldri. Tekið er fram
að bókin sé eingöngu ætluð til upp-
lýsinga og fræðslu og bent á að ávallt
skuli leita ráðgjafar læknis ef heíja á
líkamsrækt, breyta mataræði eða
taka fæðubótarefni og einhverjar
spurningar um heilsufar eru fyrir
hendi.
í bókinni er farið yfir hvernig á að
láta drauminn um hraustan og stælt-
an líkama verða að veruleika. Byggt
er á sex daga æfingakerfi, helst á
fastandi maga að morgni, og einum
frídep á viku í 12 vikur. Einfaldar
lyftingaæfingar eru annan hvern dag
og æfingar á þrekhjóli hina dagana
og eru skýringar í máli og myndum
með öllum æfingum. Mælt er með
sex máltíðum á dag, þar af þremur
skömmtum af fæðubótarefni, sem
fyrirtæki höfundar framleiðir, birtur
listi yfir næringarríkar fæðutegun-
dir og sýnishorn af máltíðum. Höf-
undur svarar nokkrum algengum
spurningum vegna líkamsræktar og
birtar eru sannar sögur af árangri
nokkurra einstaklinga. Þetta er
hvatningarbók, sjálfstyrkingarbók,
þar sem sýnt er fram á að allir geti
komið líkamanum í æskilegt ástand,
en höfundur á sér það takmark að
hafa hjálpað einni milljón manns að
breyta líkömum sínum fyrir árslok
2001. Hann vill líka fá að fylgjast
með og biður fólk um að láta sig vita
á netinu hvemig gangi.
Það er erfitt að byrja og verður
erfiðara eftir því sem árin líða. En
það er rétt hjá Bill Phillips að þetta
er hægt. Spurningin er aðeins um
vilja og aga.
Æfingaáætlunin, sem hér er sett
upp, er einföld og vissulega við allra
hæfi enda sníður hver sér stakk eftir
vexti. Það er líka auðvelt að fylgja
henni eftir. Hins vegar er örugglega
erfiðara fyrir flesta að breyta matar-
æðinu en Phillips bendir á leiðir til
þess. Hann er svo innilegur í aðstoð-
inni að það sem virðist illyfirstígan-
legt hljómar auðvelt. Breytt athafna-
mynstur, einbeita sér að því sem á að
byrja að gera en ekki einblína á það
sem á ekki að gera.
Þetta er öðruvísi bók en gengur og
gerist í líkamsræktinni. Stíllinn er
léttur og lipur, málefnið gott og bók-
in á erindi til allra sem vilja rækta
líkama sinn.
Steinþór Guðbjartsson