Morgunblaðið - 23.12.1999, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999 35 T
ríkislögreg’lustj óra vekja vinnubrögð
verja í hrossaútflutningsmálinu furðu
íafa ekki farið
rani á gögn frá
Islandi
sagði að fráþvíþessi mál hófust hefðu emb-
ættinu borist frá Ríkistollstjóra gögn um fá til-
vik, innan við fímm. Þau gögn bentu til þess að
greitt hefði verið meira fyrir hest, en innflutn-
ingsgögn í þeim löndum, sem þeir hefðu verið
fluttir til, gæfu til kynna.
Hann sagði að Wolfgang Dudda, fulltrúi
þýskra tollyfirvalda, sem hingað kom og sagt
hefði frá umfangsmikilli rannsókn á tollsvikum
á níu af hverjum tíu hrossum, sem flutt hefðu
verið til Þýskalands, hefði ekki lagt fram nein
gögn máli sínu til stuðnings.
„Við væntum þess að það líði ekki langur tími
þar til slík gögn koma ef málið er með þeim
hætti, sem lýst er,“ sagði hann. „Við höfum eng-
in slík gögn fengið frá tollyfirvöldum og mér er
ekki kunnugt um að tollyfirvöld hér hafí fengið
slík gögn frá Þýskalandi."
Hann kvaðst ekki telja að þessi útflutningur
hefði verið tekinn fyrir í heild sinni hér á landi
ogþessi mál, sem talað væri um íÞýskalandi,
væru ekki til rannsóknar hér.
Tilvik ekki bundin við Þýskaland
Þau tilvik, sem væru til meðferðar, væru ekki
bundin við Þýskaland og hefðu borist gögn um
þau frá Evrópu.
„Við höfum hitt [Dudda] og á hans máli var að
skilja að þetta væri umsvifamikið," sagði Jón.
„Til þess að geta unnið þessa rannsókn úti hefði
maður haldið að hann þyrfti einhveijar upp-
lýsingar héðan og eftir þeim hefur hann ekki
kallað með gögnum eins og venja er til.“
Hann sagði að hjá ríkislögreglusljóra yrði
fylgst með þessu máli og liði langur tími yrði
kallað eftir þeim gögnum, sem þýsk yfírvöld
væru með í höndum, því að það væri alvarlegt ef
þetta væri jafn umfangsmikið og sagt væri.
Jón sagði að hér væri um að ræða tilraun til
að koma sér undan greiðslu aðflutningsgjalda í
viðkomandi landi, en á íslandi fælist brotið í
rangri upplýsingagjöf til tollyfirvalda, sem væri
refsivert út af fyrir sig. Það væri hins vegar
einnig staðreynd að væru rangar upplýsingar
gefnar hér væri verið að koma sér undan skatt-
skyldum gjöldum.
ópu þrátt fyrir áföll í Þýskalandi
LD í Þýskalandi hafa látið að
gja að tollsvik vegna útflutnings
ím til Þýskalands séu mjög um-
tiikil. Málið er til rannsóknar hjá
cattrannsóknarembætti rikisins.
indsson, sem sér um rannsókn
tollstjóra, segir að embættið
fráþýskum tollyfírvöldum um
æru að undirbúa það að senda
nds. Hjá embætti ríkislögreglu-
hins vegar farnir að furða sig á
rerið farið fram á gögn frá ís-
'n viðtækt og haldið er fram.
3on hjáríkislögreglustjóra
Morgunblaðið/V aldimar
!far rannsóknar á tollsvik-
Tími kjarnork
unnar á enda?
k á ekki
kamáli
ekki sé ástæða til að ætla að þeir hafi
veitt slík ráð. Við hjá Bændasamtökun-
um höfum varað við því að þetta gæti
ekki endað nema með vandræðum, það
er að segja að þessar sögusagnir um
ranga uppgjöf á verði, sem gengið hafa
bæði um tekjur af hrossum hérlendis
og útflutningi, væru greininni stór-
skaðlegar. Þetta hefur oft verið rætt
opinberlega á félagslegum vettvangi
Bændasamtakanna og hrossabænda.“
Hulda G. Geirsdóttir hjá Félagi
hrossabænda sagði í gær að það væri
rétt að Þýskaland væri einn stærsti
markaðurinn fyrir íslensk hross, en
markaðshlutdeildin hefði þó farið
minnkandi undanfarið.
Útflutningur dregist saman
frá 1997
A þessu ári hefðu sennilega verið
flutt um 450 hross til Þýskalands, en
alls hefðu tæplega 2.000 hross verið
flutt úr landi. Hún sagði að 1998 hefðu
532 hross verið flutt til Þýskalands, en
1.998 í heildina. 1997 voru flutt út 826
hross til Þýsklands, en þá var heildin
2.566.1996 voru 1079 flutt út til Þýska-
lands, en 2.841 í heild, sem var metár-
ið. 1995 fóru 1.129 hross til Þýskalands
af 2.613 í heildina. 1994 náði útflutning-
urinn til Þýskalands hámarki og var þá
flutt þangað 1.321 hross af 2.758 hross-
um í heildina. Arin þar á undan hafði
útflutningurinn verið stígandi, eða allt
frá 1990.
Hulda benti á að samdrátturinn
hefði hafist 1997 og mætti því ekki að-
eins rekja hann til þess sem væri að
gerast vegna útflutningsins nú.
„Við höfum verið að benda á að aðal-
ástæðan fyrir þessum samdrætti er
efnahagsástandið í Þýskalandi," sagði
hún. „Það skiptir miklu máli. Þjóðverj-
ar eru ekki þannig að þeir eyði í hross
þegar þeh- eru blankir. Síðan kemur
umræðan um sumarexemið og það
neikvæði, sem hefur fylgt henni í okk-
ar garð. Þeirra ræktendur hafa bein-
línis farið með rangt mál þar og sagt að
öll hross, sem koma frá íslandi, fái
sumarexem, og dregið fram sjúkdóm-
inn í sinni verstu mynd. Síðan kemur
hitasóttin 1998, sem léiddi til fjögurra
mánaða útflutningsstöðvunar og varð
til þess að Þjóðverjar fóru að leita til
Danmerkur og nági'annalandanna til
að anna eftirspurn. Sum af þeim við-
skiptasamböndum hefur haldist, en út-
flutningur til Danmerkur aukist í
kjölfarið. í ár koma síðan þessar tolla-
og skattarannsóknir þannig að allt
leggst á eitt að gera markaðinn erfið-
an.“
Útflutningur ekki stöðvast
vegna tollsvikamálsins
Hulda kvaðst ekki hafa nákvæmar
tölur um það hvernig útflutningi
hrossa hefði verið háttað á þessu ári.
Hún teldi þó að hann hefði farið vel af
stað og aftur komið kippur eftir heims-
leikana í sumar: „Það er ekki hægt að
fullyrða að útflutningur hafi fullkom-
lega stöðvast eftir að þessu mál komu
upp. Það hefur verið útflutningur til
Þýskalands undanfarnar vikur og
mánuði, þótt ekki hafi verið í miklum
mæli. Það er heldur engin ástæða fyrir
menn að hætta að flytja út hross ef
þeir eru með sitt á hreinu.“
SAMSTEYPUSTJÓRN Jafn-
aðarmannaflokksins SPD
og Græningja í Þýskalandi
undir forsæti Gerhards
Schröders kanslara hefur steytt á
ófáum skerjum á stuttum valdatíma.
Skemmst er að minnast afsagnar
Oscai’s Lafontaines, fjármálaráð-
herra og þáverandi flokksformanns
jafnaðarmanna, og deilna innan rík-
isstjórnarinnar varðandi loftárásh'
NATO á Júgóslavíu og skriðdreka-
sölu til Tyrklands. Jafnaðarmenn
hafa verið sakaðir um að gefa megin-
kosningamál sitt upp á bátinn, sem
þeir unnu jafnvel kosningamar út á,
þ.e. kröfuna um „félagslegt réttlæti."
Græningjar lentu svo að vonum í sið-
ferðilegri kreppu í skriðdrekasölum-
álinu og vegna þátttöku Þjóðverja í
loftárásum NATO á Júgóslavíu, enda
friðarstefna annað megineinkenna
flokksins ásamt áherslunni á um-
hverfisvemd.
Kjarnorkan skal burt
Eitt þeirra mála sem Græningjar
settu á oddinn, þegar þeir gengu til
samstarfs við jafnaðaimenn, virðist
reyndar vera við það að komast í
höfn en það var lokun þeirra 19
kjarnorkuvera sem anna tæplega
þriðjungi af raforkuþörf Þýskalands.
Sú sigling hefur þó ekki verið án
hrakfalla. I stjórnarsáttmálanum var
kveðið á um að lokun kjarnorkuver-
anna yrði á yfirstandandi löggjafar-
þingi óafturkræfanlega lögfest. Um
leið var orkufyrirtækjunum boðið til
viðræðna um nýja orkupólitík,
hvernig standa skyldi að lokun ver-
anna og hvernig anna mætti orku-
þörfinni sem kjarnorkuverin hafa
annað. Samkvæmt sáttmálanum átti
slíkt samkomulag að liggja fyrir ári
eftir stjómarskiptin en það ár er nú
þegar liðið án samkomulags. Eins og
gefur að skilja er það erfiðara en að
segja það að koma slíkum breyting-
um í framkvæmd. Gífurlegir hags-
munir era í húfi fyrir viðkomandi
orkufyrirtæki og hafa þau ávallt
haldið þeim möguleika á lofti, að
keyrði stjórnin lagasetningu í gegn-
um sambandsþingið án samkomu-
lags við orkuiðnaðinn, þá myndu fyr-
irtækin fara í skaðabótamál við rikið.
Síðustu hótanir iðnaðarins í þá ver-
una snerust um bótakröfiir upp á allt
að 45 milljarða þýskra marka. Þar
fyrir utan hefur stjói-nin ekki sett
fram neinar haldbærar lausnir á því
hvernig aíla eigi orkunnar þegar
búið er að loka kjarnorkuveranum.
Misvísandi skilaboð
Frá upphafi hefur málið einkennst
af óvissu, misvísandi skilaboðum og
sundurþykki á stjórnarheimilinu.
Ymsir forsvarsmenn Græningja hafa
hótað stjórnarslitum ef ekki yrði
gengið að kröfum þeirra. Ekki hefur
það heldur einfaldað málið, að innan
flokks Græningja hefur ekki verið
eining um einstök atriði þess.
Það hefur kannski verið megin-
vandi stjórnarinnar, sem endur-
speglar jafnframt sundrangina innan
hennar, að hún hefur ekki borið gæfu
til að fela einum aðila ábyrgðina á
viðræðunum við orkufyrirtækin, sem
kvörtuðu í maí á þessu ári yfir mis-
vísandi skilaboðum frá embætti
kanslara annars vegar og umhverfis-
ráðuneytinu undir stjórn Júrgens
Trittins hins vegar. Þar að auki hefur
Werner Múller viðskiptaráðherra
komið mikið að viðræðunum. Það var
tillaga hans í vor, að hámarksrekstr-
artími hvers kjarnorkuofns yrði 35
ár, en Schröder hafði áður talað um
40 ár. Græningjar með Trittin í
broddi fylkingar vildu hins vegai' alls
ekki samþykkja svo langan tíma og
kröfðust þess að hámarksrekstrar-
tími hvers ofns yrði styttri en 30 ár.
Samskipti stjórnarinnar við orkufyr-
irtækin flæktust enn frekai- þegar
Joschka Fischer, utanríksráðherra
og leiðtogi Græningja, blandaði sér í
málið í byrjun júlímánaðar og mætti
á fund með helstu forsvarsmönnum
iðnaðarins. Stjórnendur nokkuira
íyrirtækjanna höfðu skömmu áður
Þýskir Græningjar
leggja mikla áherslu á
að þýskum kjarnorku-
verum verði lokað. Um
það eru þó skiptar skoð-
anir líkt og fram kemur
í grein Jóns Ásgeirs
Sigurvinssonar
um málið.
Jurgen Trittin umhverfisráð-
herra Þýskalands og Gunda
Röstel, einn talsmanna Græn-
ingjaflokksins, á blaðamanna-
fundi í vikunni.
lýst yfir vantrausti á hæfni Trittin
umhverfisráðherra og krafist þess að
hann mætti eingöngu koma að mál-
inu í samvinnu við Múller viðskiptar-
áðherra og dómsmálaráðherrann
Herta Dáubler-Gmelin. Sameigin-
legan viðræðugrandvöll vantaði;
Græningjar og hluti jafnaðarmanna
vildu skemmri heildarendingu en 30
ár en iðnaðurinn taldi 35 ár of
skamman tíma. Og óeiningin á
stjórnarheimilinu minnkaði ekki er
leið á sumarið. Um mánaðamótin
júní-júlí vora haldnir kreppufundir
með þátttöku Schröders, Múllers og
Trittins, sem komu engu til leiðar.
Forystufólk innan Græningjaílokks-
ins talaði í fjölmiðlum um möguleik-
ann á aukaflokksþingi, sem myndi
öragglega mæla á móti lengri en 20
ára heildarendingu veranna. Þá væri
jafnframt spurning um það, hvort
Græningjar héldu stjómarsamstar-
finu áfram.
Schröder hjó á hnútinn sem málið
vai' komið í með því að aflýsa fyrir-
huguðum viðræðum á milli stjórnar-
flokkanna um málið og skipa, hinn 8.
júlí, vinnuhóp, sem skyldi reyna að
komast að niðurstöðu í málinu. Deil-
an hafði verið sett í salt fram á haust.
Umhverfissamtök lýstu yfir von-
brigðum og Trittin var falið að nota
sumarið til að varpa ljósi á lagalega
hlið málsins, til að komast mætti hjá
skaðabótakröfum kjarnorkufyrir-
tækjanna.
Prófessorar mótmæla
Nýtt framlag í viðræðurnar kom í
lok september frá 570 prófessoram
úr ýmsum fræðigreinum, sem hittust
í Berlín og skrifuðu undir yfirlýs-
ingu, hvar skorað var á ríkisstjórnina
að endurskoða áætlanir um lokun
kjarnorkuveranna. Að mati prófess-
oranna tók umræðan ekki tillit til
tæknilegi-a framfara sem hafa orðið,
Þýskaland væri fremst í flokki í
heiminum í kjarnorkumálum og
kjarnabráðnun með tilheyrandi um-
hverfisslysi væri útilokuð í Ijósi nýj-
ustu tækni.
Kaldhæðni örlaganna
Það má sennilega kalla það kald-
hæðni örlaganna, að næsta dag bár-
ust fréttfr af alvarlegu kjarnorku-
óhappi í Japan. Það beindi augum
manna að áhættuþætti sem full-
komnasta tækni getur varla útrýmt:
manninum. Þó svo að kjarnorkusér-
fræðingar í Þýskalandi hafi gert lítið
úr hættunni á því, að svipað óhapp
gæti átt sér stað í Þýskalandi, þá er
Ijóst, að óhappið í Japan hefur haft
áhrif á umræðuna, dæmdi í raun yfir-
lýsingu prófessoranna dauða og
ómerka, þó það sé kannski ekki sann-
gjarnt, því sennilega hafa þeir eitt-
hvað til síns máls.
Samkomulag- í sjónmáli?
Það má velta því fyrir sér hvort
óhappið í Japan hafi hjálpað stjórn-
arflokkunum til að ná saman í mál-
inu; í það minnsta kallaði Schröder ‘
kjarnorkuna „hættulega orku“ eftir
slysið og lagði áherslu á að komast
yrði sem íyrst að niðurstöðu. Um
miðjan nóvember komust forystu-
menn stjórnarflokkanna að sam-
komulagi um meginatriði löggjöfar,
sem kveður á um lokun kjarnorku-
veranna og afgreiða skal í sambands-
þinginu ef ekki verður búið að kom-
ast að samkomulagi við iðnaðinn
íyrir áramót. Forystumönnum orku-
fyrirtækjanna var boðið til viðræðna
í byi-jun desember, en ekkert hefur
orðið af þeim, í það minnsta ekki op-
inberlega. 5. desember birti dagblað-
ið Berliner Zeitung reyndar frétt
þess efnis, að orkufyrirtækin væru
tilbúin að slökkva á fjóram kjarn- -
orkuveram fyrir næstu þingkosning-
ar, ef gengið yi-ði út frá tiltekinni
lágmarksorkuframleiðslu þegar end-
ing þeirra vera, sem eftir yrðu, yrði
ákvörðuð, í stað þess að ganga út frá
árafjölda. Þetta er í raun aðeins í
samræmi við tilboð, sem Trittin og
Fischer höfðu áður sett fram, um
sveigjanlegan lokunartíma veranna,
þannig að tekið væri tillit til rekstr-
arlegra sjónarmiða fyrirtækjanna.
Samkvæmt þessum hugmyndum
yrði slökkt á elstu kjarnaofnunum
eins fljótt og auðið væri en til mót-
vægis mundu fyrirtækin geta rekið
yngri ofna lengur. Að þeirri forsendu
gefinni, að verin gangi með „eðli-
legu“ afli 85 prósent af tímanum, yrði
yngsta kjarnorkuverinu, Neckar-
wertheim 2, lokað árið 2021. Reynd-
ar vísuðu orkufyrirtækin Viag, Veba
og RWE frétt Berliner Zeitung á
bug og talsmenn stjórnai-flokkanna
létu lítið uppi, en nettímaritið Spieg-
el Online telur það til marks um að
viðræður séu í gangi á bak við tjöldin,
sem menn vilji ekki koma í uppnám
með umræðum í fjölmiðlum. Blaðið
hafði eftir framkvæmdastjóra eins
orkufyrirtækisins, að ef komist yrði
að samkomulagi, yrði það á grand-
velli umrædds módels. Það er því >
ekki útilokað að samkomulag sé í
sjónmáli, þótt reyndar megi einnig
lesa bollaleggingar í þýskum
fjölmiðlum um að kjarnorkufyrir-
tækin ætli að reyna að bíða fram yfir
næstu þingkosningar án þess að gera
samkomulag í von um að ríkisstjórn
Græningja og jafnaðarmanna falli og
ný ríkisstjórn muni þá nema ákvarð-
anir núverandi ríkisstjórnar úr gildi.
Mikilvægt er þó að hafa í huga, að því
fer fjarn að eining sé á meðal orku-
fyrirtækjanna í málinu.
Ýmsir kostir
Ef kjai’norkuveranum verður lok-
að verður að finna aðrar leiðir til að
sinna þeini raforkuframleiðslu, sem -
þau hafa sinnt hingað til. Orkuþörf
Þýskalands er um 500 milljarðar
kílóvattstunda en 150 milljarðar eru
framleiddir með kjarnorku. Það er
því um að ræða tæplega þriðung
orkuþarfar Þýskalands, sem þyrfti
að fullnægja með öðram aðferðum.
Ýmsir kostir hafa verið nefndir í því
sambandi, t.a.m. sólarorka, vindorka,
ver, sem brenna olíu eða kolum, eða
gas- og gufuaflsstöðvar, sem era víða
í notkun og geta boðið upp á jafn
ódýra, ef ekki ódýrari orku en kjarn-
orkuverin. Bent hefur verið á, að til
þess að anna heildarorkuþörf lands- '
ins þurfi 165.000 vindmyllur en til
samanburðar séu háspennumöstur í
landinu 200.000 talsins. Vandamálið
sé því langt frá því að vera óyfirstíg-
anlegt. Jafnframt hefur verið bent á
að 40 prósent raforkunnai' séu notuð
á heimilunum og þar megi spara með
nýjum byggingaraðferðum og notk- ^
un sólarrafhlaðna.