Morgunblaðið - 23.12.1999, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999 45
UMRÆÐAN
ÁL OG SAUÐAOSTUR
SÍÐASTLIÐIN sumur
hef ég af og til starfað
sem leiðsögumaður, hef
flengst vítt og breitt
með ítalska ferðamenn
hringinn í kringum
landið.
Ekki er það í frásög-
ur færandi nema ef vera
skyldi fyrir tvær spurn-
ingar sem ég fæ alltaf,
frá öllum hópum. Yfir-
leitt á öðrum degi,
stundum þriðja: „Hve-
nær fáum við að bragða
á sauðaosti?“ og hin síð-
ari: „Hér, þar sem
svona dýrt er að lifa,
hljóta launin að vera há;
hve há eru kennaralaun til dæmis?“
Ég þarf varla að minnast á þögnina,
undrunina, umræðurnar og svo nið-
urstöðuna sem alltaf er sama setn-
ingin: Já, en það stemmir ekki -
þetta er dæmi sem gengur ekki upp!
Hvað hina spurninguna varðar, virð-
ist hún í fyrstu fjarska meinleysisleg
en er í raun afar merkileg spurning
sem ég þarf að svara og verð hálf
ánaleg: „Við Islendingar framleiðum
ekki sauðaost." Kliður fer um rútuna
og ferðamennirnir spyj’ja í forundr-
an: „En af hverju ekki?“ Skoðum
þetta aðeins nánar. Sauðaostur þyk-
ir alls staðar annars staðar en hér
hin mesta lúxusvara. Þetta er há-
gæðaostur, sambæri-
legur við hinn fræga
parmesan-ost sem
frægur er víða um ver-
öld fyrir gæði og er
dýr eftir því. Af hverju
framleiða ítalir sauða-
pst, eru engar kýr á
Ítalíu?
Einfaldlega af því
að sauðaosturinn þyk-
ir miklu betri til
manneldis, hann er
auðmeltanlegri fyrir
utan bragðgæðin sem
eru einstök. Skyldu
ítalskar kindur lifa í
ómenguðu umhverfi?
Það er mér til efs.
Ætli okkar hafi þar ekki vinninginn,
nema vegalömbin auðvitað. Það eru
náttúrlega þau sem ferðamenn sjá í
hundraðatali á hringveginum og
kveikir spurningu þeirra.
Það er búið að selja þessum gest-
um okkar; fossa, jökla, hveri, hvali ef
þeir sjást, svo eitthvað sé nefnt en
þessir gestir okkai’ þurfa líka að
borða. Það er hluti þess að ferðast til
fjarlægra staða, að borða matinn frá
héraðinu sem staðnæmst er í. Alltaf
er það hátíð að koma með ferðamenn
til Mývatnssveitar og geta snætt
taðreyktan silung á volgu hvera-
brauði.
Talandi um hlunnindi, ég leyfi mér
að segja náttúruauðlind, þá göngum
við á grösum og berjum og hirðum
ekki einu sinni um að nýta það sem
náttúran gefur. Ég hef gengið með
ferðamenn um hraun og móa, sýnt
þeim blóðbergið - sem er timian
norðursins (tymus arcticus) sem
einnig er hægt að drekka sem
hreinsandi te. Ætli hægt sé að kaupa
blóðberg í verslunum? Því auðvitað
er ég spurð hvar þau geti keypt sér
þetta ómengaða heimskautakrydd
til að taka með heim. Nei, það er
ekki hægt því við söfnum því ekki.
Stærsti markaður og
sóknarfæri framtíðar
liggja í hreinni og
ómengaðri matvöru.
Vilborg Halldórsdóttir
spyr hverjir, ef ekki við
7 ■
Islendingar, séu í að-
stöðu til að nýta sér það.
Og hvað með eininn, vallhumalinn,
fíflana og allar hinar lækningajurt-
irnar? Jú, fjallagi’ös fást á einstaka
stað og það er keypt, því þetta fólk
hefur „kúltúr", veit að það sem
skiptir máli er að fæðan sem það
neytir skuli ávallt vera sem hreinust
og ferskust.
Og þá er ég komin að kjarna máls-
ins. Stærsti markaður og sóknarfæri
framtíðar liggja í hreinni og ómeng-
aðri matvöru og hverjir, ef ekki við
Islendingar, eru í aðstöðu til að nýta
sér það? Bretta upp ermarnar líta
yfir völlinn og sækja þar fram. Það
ber vott um hroka þegar í umræð-
unni um álver á Austurlandi og at-
vinnumál þar, að menn tali um
grasakerlingar á fjalli og aftur-
haldssemi í því samhengi. Nú standa
yfir rannsóknir á virkni íslenskra
lækningajurta, hvort hægt sé að
framleiða úr þeim fæðubótarefni og
jafnvel flytja út er fram líða stundir.
Önnur náttúruafurð sem við ís-
lendingar virðumst helst líta fram
hjá eru berin. Og Austfirðir með alla
sína sól meðan rignir á okkur rang-
láta í henni Reykjavík! Ættu þau
ekki að vera þar gómsæt og safarík?
Af hverju framleiðum við ekki berja-
vín? Mér hefur verið tjáð að af beija-
vínum sé krækiberjavín hvað auð-
veldast í framleiðslu.
Ef svo færi að við tækjum að nýta
náttúruna á þennan hátt þá þurfa jú
einhverjir að tína. Takið eftir að
þetta er skrifað hér með einföldu því
ekki er vísað til tjóns heldur gróða,
því sem safnað er. Er það kannski
lítilsigldara að vinna á síðsumrum
upp til heiða við að safna jurtum,
grösum og berjum heldur en að
standa inni í mengandi kerskála og
hræra í álkeri? Ég geri mér alveg
grein fyrir því að ekki fer fólk í há-
skólanám til að tína síðan ber á
verkamannataxta. Ég sé fyrir mér
að til að manna tínsluhópana yrði
hægt að fara í samvinnu við vinnu-
skólana víðs vegar um landið. Ég
held það yrði hverjum unglingi til
góðs að fá að vinna nokkrar vikur á
sumri við verðmætasköpun inn til
heiða og læra á flóru landsins, frekar
en að slá gras við hraðbrautir.
Kannski myndu uppljúkast augu
einhverra ungmenna sem varla fara
út fyrir höfuðborgarsvæðið nema til
að fara á útihátíðir. Þannig held ég
að ekki myndi skorta vinnuaflið til
að safna hráefninu. Með þetta í
höndunum væri hægt að skapa há-
tækni-matvælaiðnað, kannski í
tengslum við mjólkurbúið á Egils-
stöðum með útibú á Reyðarfirði,
Eskifirði eða Stöðvarfirði.
Talandi um Stöðvarfjörð. Eina að-
dráttarafl ferðamanna sem ferðast
um Austfirði (fyrir utan náttúruna
sem ekki svíkur) er á Stöðvarfirði.
Og hvernig skyldi nú standa á því?
Jú, fyrir mörgum árum hóf telp-
uhnokki að safna steinum, þessir
steinar eru í dag orðnir að steina-
safni sem er eins og töfragarður sem
á ekki sinn líkan á öllu íslandi. Þökk
sé Petru sem sér það dýrmæta í
sinni næstu náttúru. Hver hefði
trúað því fyrir 15 árum að hvít drulla
á Reykjanesi yrði að náttúruundri
sem er á góðri leið með að verða
frægara en gamli góði Geysir?
Stundum leynast lausnirnar of nærri
til að við fáum greint þær. Auðvitað
þarf að veita fjármagni til að byggja
upp atvinnuvegi Austurlands - og
atvinnu alls staðar á Islandi. Þá er
ég ekki að tala um að við endur-
tökum mistök fortíðar með misvitru
sjóðasukki, heldur nýtum hluta okk-
ar litla fjármagns til að leita nýrra
leiða. Ég minnist þess er vemdun
hálendisins, landsvirkjanir og Aust-
urland bar fyrst á góma, var á fundi
haft eftir konu á Austurlandi, er hún
heyrði um hönnunarkostnað Lands-
virkjunar vegna Fljótsdalsvirkjun-
ar: „Ef við hefðum nú fengið þessa
peninga sjálf til að styrkja uppbygg-
ingu smáiðnaðar í fjórðungnum!“
Ef Eyjabakkar yrðu gerðir að
þjóðgarði - er þá ekki hægt að sækja
um fjárstuðning frá World Wildlife
Fund eða öðrum álíka samtökum til
að styrkja atvinnu á jaðarsvæði? Við
emm ekki bara að vernda þetta
svæði fyrir okkur Islendinga heldur
einnig fyrir komandi og núverandi
kynslóðir Evrópubúa og heimsins
alls.
Auðvitað munum við marka okkur
stefnu um það hvers konar ferða-
mannaiðnaður henti okkar við-
kvæmu náttúra. Mikill hluti þeiira
ferðamanna sem ég hef leiðsagt um
landið hafa áhuga á að koma aftur,
að vetri til, jafnvel á veiðar og svo
upp á hálendi. Þangað liggur draum-
urinn - straumnum stjórnum við.
Eitt dæmi að lokum um gildi þess
að setja hlutina í heildarsamhengi
áður en framkvæmt er. I byrjun ald-
arinnar var á Ítalíu tekin pólitísk
ákvörðun sem átti eftir að hafa mikil
áhrif þar og gætir áhrifa hennar
ennþá. í dag telst þessi ákvörðun til
hugmyndafræði sem nefnd er
þröngsýnisstefnan. Um hvað snýst
málið? Jú, til að vemda stáliðnað
sinn í norðri, bílaiðnað í burðarliðn-
um (Fiat), heimilistæki (Zanussi
o.fl.) reistu ítalir tollmúra, fluttu
ekkert inn frá nágrannalöndunum,
heldur skyldi stutt við hina nýju
iðngrein sem í burðarliðnum var.
Allt gott og blessað um það að segja
en það gleymdist að taka með í
reikninginn að um leið lögðu þeir í
rúst landbúnaðinn í suðri. Því það
vildi engin þjóð sæta þeim afarkost-
um ítala að mega ekki selja þeim en
eiga svo að kaupa af þeim.
Afleiðingin varð sú að iðnaður
blómstraði í norðri en landbúnaður-
inn hrandi í suðri. Gífurlegur fólks-
flótti varð til Ameríku frá landbún-
aðarsvæðunum. Auðvitað var þessi
ákvörðun tekin í bestu trú, en það
gleymdist bara að skoða vettvanginn
allan.
Við erum með fjöregg í höndunum
sem er Island í allri sinni tign.
Við verðum þó líka að geta lifað af
hérna og alls staðar á þessu fallega
landi. Ekki bara á höfuðborgarsvæð-
inu. Mér segir svo hugur um að á
næstu áram muni fólk sækjast í æ
ríkari mæli eftir því að geta búið ná-
lægt náttúra og þá í smærri byggð-
arkjömum. Einu sinni trúðum við
íslendingar á sauðkindina, allavega
Bjartur í Sumarhúsum, svo fóram
við að trúa á fiskinn og hata sauð-
kindina og nú trúum við á verðbréf.
Ég held að tími sé kominn til að fara
að gefa sauðkindinni annan séns,
með upplýstu samþykki okkar allra!
P.S. Eg býðst hér með til að leggja
mitt af mörkum með sauðaostinn -
skal koma í sel hluta úr sumri - kann
að mjólka!
Höfundur er leikkona.
ÁR ALDBAÐRA
Jenna Jensdóttir
Von í barnsaugum
Við höfum fæðst með ofurlitla von
ofurlitla von ekki stærri en augu bamsins
sem gekk áðan yfir götuna
og nam staðar á horninu við húsin fjögur
sem mynda kross
einsogKristurbar
eins og Kristur var festur á
Jóhann Hjálmarsson
Eitt merkasta samtíðarskáld okkar, Jóhann Hjálmarsson, vísar
hér inn í heim þess sem öllu er æðri. Nú beinir sr. Sigurður
Grétar Helgason orðum sínum að jólahátíð:
„Hann kemur. Einu sinni enn eram við stödd í anddyri
hinnar hugljúfu fæðingarhátíðar frelsarans. í anda höldum við um
handfang hurðarinnar, tilbúin að ljúka upp höll fagnaðarins. Frelsarinn
er fæddur.
Hvernig hátíðin verður, fer eftir hugarfari þess er heldur. Þar sem
kærleikurinn er sterkur er mikil hátíð. Hann er bjartsýnn og finnur
ávallt mikla orsök til fagnaðar. Aldrei verður honum svo dimmt fyrir
augum, að engan bjarma leggi ^^^^^^mmmmm^^mmmmmmmmm
inn um gluggann.
Kærleiksboðskapur Krists er
í raun og vera svo undursamlega
ljós og einfaldur, felst allur í orð-
unum, Faðir vor, eins og hann
kenndi þau með lífi sínu, dauða
og upprisu. Hann ljómar sem
bjartasti geisli, er við fáum aug-
um litið, frá uppsprettu alls ljóss
og lífs, geisli er getur snortið hvert hjarta ungra og gamalla eins og lítið
barn, vafið reifum og lagt í jötu. Söfnumst saman í anda að jötunni.
Hyllum konunginn. Horfum óskiptum hug við heimi kærleikans, Guðs
ríki, og biðjum þess að lífið sjálft, lífið okkar megi eflast meir og meir
með okkur, svo að undan hopi og hörfi á flótta allt, er vinnur gegn því.
Sjaldan höfum við fundið til þess eins og nú, að bjart er framundan.
Aldamót, nýtt árþúsund, hvílík eftirvænting, tilhlökkun meðal ungra
sem aldinna. Menn skyggja fyrir augu og horfa eftir nýrri dagrenning,
fegurri, bjartari, dýrlegri en nokkra sinni fyrr. Já, góður Guð gefi að ný
öld færi okkur og okkar blessun og frið.
Fagnaðarboðinn kemur. Höldum honum hátíð, með.fögnuði þess, sem
í vændum er. Ekki aðeins helga daga og hátíðardaga heldur hvern dag.
Ágæti lesandi, ef þú hefur heyrt í Guðs orði á þessari hátíð, sem
snortið hefur hjarta þitt gleðilega, þá gleymdu því ekki, heldur geymdu
það sem dýrgrip og taktu það fram þér til gleði og huggunar, þegar þér
liggur á, þótt síðar verði. Og ef Guðs orð hefur snert hjarta þitt, þá
hristu það ekki af þér, heldur geymdu það og láttu það hafa áhrif á
breytni þína. Þá mun Guðs orð verða lifandi frækom í hjarta þínu sem
dafnar þar og ber himinblóm og ávexti til eilífs lífs.
Jesús Kristur, hann sem fæddist í myrkri hinnar fyrstu jólanætur í
fjárhúsinu á Betlehemsvöllum, hann var ekki aðeins ljós heimsins, hann
er það ljós enn í dag og hann kemur.
Drottinn Guð gefi ykkur frið og kyrrð á helgri jólahátíð."
Sr. Sigurður Grétar vekur ávallt til umhugsunar með orðum sínum.
Pistlarnir Ár aldraðra eru á enda.
Jóla- og nýárskveðjur friðar og farsældar verða lokaorð þeirra.
Sr. Sigurður Grétar vekur
ávallt til umhugsunar með
orðum sínum.
Pistlarnir Ár aldraðra eru á
enda. Jóla- og nýárskveðjur
friðar og f arsældar verða
lokaorð þeirra.
Vilborg
Halldórsdóttir
Ullarjakkar
Kr. 9.990

Sparaðu
35.000
á ári með
brauðgerðarvéiinni!
, Kynningartilboð
kr. 11.970<
Með því að baka eitt brauð á dag i1
sparar þú allt að 35.000 kr. á ári
og átt alltaf nýtt og ilmandi brauð,
Hefurðu efni á að sleppa þessu?
Tffl
Einar
_______Farestvett&Co.hf.
Borgartúni 28 0*562 2901 og 562 2900
Mörkinni 3, sími 588 0640.
OpiiS món.-fös. kl. 12-18.
lou. kl. H-16, sun. kl. l3-l?.