Morgunblaðið - 11.07.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 2000 31
LISTIR
Sönghópurinn Voces Thules flutti brot úr Nikulásartíðum frá fimmt-
ándu öld á setningarhátíðinni í Skálholtskirkju á laugardaginn.
Sumartónleika-
röð í Skálholti
hafin í 25. sinn
Selfossi. Morgunbladid.
FYRSTA tónleikahelgi Sumartón-
leikanna í Skálholti var hin vegleg-
asta enda fagna aðstandendur tón-
leikanna 25 ára afmæli þessa ái-vissa
tónlistarviðburðar sem orðinn er að
stærstu sumartónleikaröð landsins.
Fyrsta helgin var eins konar hátíðar-
helgi þar sem meðal annars var gerð
grein fyrir rannsóknum á íslenskri
kirkjutónlist og nokkur verk frum-
flutt. Þessa fyrstu tónlistarhelgi
ómuðu söngvar í Skálholti sem með-
al annars drógu fram tónlistarflutn-
ing fyrri alda með seiðandi ómi frá
miðöldum.
25 ára afmælishátíðin var sett á
föstudag með samkomu í Skálholts-
kirkju. Það var Sigurður Sigurðar-
son, vígslubiskup í Skálholti, sem
setti hátíðina. Hann minntist þeirrar
vinnu sem unnin er við rannsóknh’ á
tónlist í íslenskum handritum og
sagði það starf auka þekkingu á því
hvernig fólk brást við því sem segir í
Davíðssálmi, að syngja Drottni nýj-
an söng. Einar Sigurðsson lands-
bókavörður flutti ávarp og gat þess
að hinn vel varðveitti leyndardómur
um tónlist fyrri alda sem handritin
geymdu öðlaðist líf á tónleikunum í
Skálholti. Þá flutti dr. Gisela Atting-
er, tónlistarfræðingur við háskólann
í Osló, erindi um rannsóknir á nótum
í íslenskum handritum og sýndi
dæmi frá rannsóknarstarfmu,
hversu erfitt getur verið að henda
reiður á efninu og ná heildarsýn yfir
tónmenntina út frá handritaslitrum
en með nákvæminsathugunum og
samanburði við tónmennt frá öðrum
löndum á sama tíma má ná sam-
hengi. Á setningarhátíðinni flutti
sönghópurinn Voces Thules brot úr
Dr. Gisela Attinger flutti erindi
um rannsóknir á nótum í ís-
lenskum handritum.
Nikulásartíðum frá 15. öld.
Að kvöldi föstudags var var mál-
þing um íslenskan tónlistararf í Skál-
holtsskóla þar sem erlendir tónvís-
indamenn fjölluðu um sameiginlegan
tónlistararf Norðurlandaþjóða fyrr á
öldum. Á laugardag hófust síðan
Skálholtstónleikarnh’ með hátíðar-
dagskrá þar sem frumfluttar voru
útsetningar eftir Hildigunni Rúnars-
dóttur, Elínu Gunnlaugsdóttur og
Mist Þorkelsdóttur í flutningi söng-
hópsins Grímu og Margrétar Bóas-
dóttur. Þá söng einnig Voces Thules
söngva úr elstu skinnhandritum.
Síðdegis á laugardag héldu tón-
leikarnir áfram með flutningi söng-
hópsins Hljómeykis á verki eftir
Báru Grímsdóttur undir stjórn
Bernharðs Wilkinssonar. Um kvöld-
ið var kvöldsöngur þar sem
Kammerkór Suðurlands söng undir
stjórn Hilmars Agnars Agnarssonar.
Á sunnudag voru fluttar morgun-
tíðir í Skálholti og síðdegis voru
frumfluttar útsetningar á nótna-
handritum eftir sex íslensk tónskáld.
Hátíðarmessa var í Skálholtskirkju á
sunnudag með þátttöku Kammer-
kórs Suðurlands og Isleifsreglunnar.
Næsta tónleikahelgi í Skálholti
verður 15. og 16. júlí með áherslu á
tónlist Johanns Sebastians Bach á
250 ára ártíð hans. Þá verður m.a.
flutt erindi um Tónafóm Bach og
hún flutt.
Umsköpun hins gamla
í nýjan veruleika
TOJVLIST
Skálholtskirkja
25 ÁRA AFMÆLI SUMAR-
TÓNLEIKA
í SKÁLHOLTI
Flutt var tónlist úr fornum hand-
ritum, ýmist beint úr handritunum
eða í raddfærslum eftir ung tón-
skáld. Laugardaginn 8. júlí.
SUMARTÓNLEIKA í Skálholti
má með réttu kalla fyrstu tónlistar-
hátíðina, sem bæði var haldin að
sumarlagi og utan Reykjavíkur. Frá
upphafi, eða í 25 ár, hafa Sumartón-
leikarnir notið mikilla vinsælda,
bæði fyrir góða tónlist og góðan
flutning og mjög snemma var lögð
áhersla á frumflutning íslenskra tón-
verka, sem sérstaklega voru samin
og frumflutt í Skálholti. Samkvæmt
tónverkaski’á hafa verið frumflutt 95
verk, stór og smá, eftir 35 tónskáld
og hafa mörg verkanna náð töluverð-
um vinsældum og verið höfð um
hönd á kammertónleikum alls konar.
Auk þess hafa sumartónleikarnir
verið helgaðir flutningi barokktón-
listar og þá oft verið lögð áhersla á
að flutningurinn væri framinn á eft-
irgerðir eða raunveruleg barokk-
hljóðfæri. Frá upphafi hefur Helga
Ingólfsdóttir semballeikari stjómað
og leikið á þessum tónlistarhátíðum
en auðvitað notið aðstoðar margra
vinnufúsra handa til ýmissa verka,
eins og t.d. Þorkels Helgasonar og
einnig góðrar samvinnu við starfs-
fólk kirkjunnar og skólans í Skál-
holti.
Einn merkasti þáttur starfsem-
innar hófst með stofnum Collegium
Musicum og hefur árangur af nokk-
urra ára starfsemi verið að koma í
ljós en þar fer fyrir mönnum formað-
urinn, Kári Bjarnason handritasérf-
ræðingur, og era tónleikai’ nýliðinn-
ar helgar helgaðir gamalli íslenskri
tónlist, sem komið hefur í ljós að til
er í handritum frá öllum tímum.
Fyrstur íslendinga til að safna ís-
lenskum þjóðlögum var líklega Ólaf-
ur Davíðsson og naut hann við
skráningu þeirra aðstoðar Árna
Beinsteins Gíslasonar en skólabróðir
hans og vinur, Bjarni Þorsteinsson,
prestur í Siglufirði, vann síðan sitt
ómetanlega starf með útgáfu ís-
lenskra þjóðlaga, sem prentuð voru í
Kaupmannhöfn á áranum 1906-9.
Síðan hafa íslensk tónskáld sótt í
safn hans og útfært sum þessi lög
með ýmsum hætti, eins og Jóns Leifs
og Hallgrímur Helgason síðar, einn-
ig aukið rið þann sjóð, sem og stækk-
aði mjög með söfnunarstarfi Hall-
freðar Arnar Eiríkssonar og Helgu
Jóhannsdóttur. Fleiri hafa komið
þar að máli, en íslensk tónskáld hafa
í æ ríkara mæli sótt í sjóð þennan og
hafa með starfi sínu átt sinn þátt í að
almenningur komst í kynni við þá
sérstæðu tónlist, sem íslensk þjóðlög
era. Starf þeirra hefur miðast við að
koma þessum lögum á framfæri í
flutningshæfu formi en það er í raun
ekki fyrr en á allra síðustu áram, að
unnið hefur verið skipulega að því að
safna þessari tónlist í einn sjóð, sem
er forsenda þess að hægt sé að vinna
við rannsóknir og þar að verki hafa
margir komið, hver fyiir sig, en með
stofnun Collegium Musicum var
komið fastri skipan á þessi mál.
í tilefni 25 ára afmælis Sumartón-
leikanna og í samvinnu við Colleg-
ium Musicum voru opnunartónleik-
arnir að þessu sinni helgaðir gamalli
íslenskri kirkjutónlist og af því til-
efni var haldið málþing, er hófst á
föstudegi og var fram haldið á laug-
ardegi, er síðan lauk með tónleikum,
þar sem sungin vora lög úr hand-
ritum og frumfluttar útsetningar
þriggja ungra tónskálda á völdum
lögum úr fornum handritum. I upp-
hafi tónleikanna flutti Voces Thules
tvo tvísöngva sem báðir finnast í
þjóðlagasafni Bjama Þorsteinsson-
ai’. Sá fyiTÍ fjallaði um að prísa beri
Guð fyrir sköpunina og hefst svo:
Allt það sem hefur andardrátt og er
tekinn úr Melodíu, hinni stóra nótna-
bók Jóns Ólafssonar Jónssonar á
Söndum. Síðara lagið sem Voces
Thules söng er lofsöngur um vínið,
Lánið Drottinn lítum mæta, og er
textinn eignaður Stefáni Ólafssyni,
presti í Vallanesi austur, og hefur
þetta lag varðveist í ritgerð, Studier
over islandsk Music, sem Angul
Hammerich birti um 1900. Bæði lög-
in vora sérlega fallega sungin. Því
næst ávarpaði Sigurður Sigurðarson
víxlubiskup tónleikagesti og lagði
áhersu á mikilvægi starfs Collegium-
manna fyrir framþróun tónlistar í sí-
breytilegu starfi kristinnar kirkju.
Síðan rakti listrænn stjórnandi sum-
artónleikanna, Helga Ingólfsdóttir
semballeikari, sögu tónleikanna í
stuttu ávarpi.
Fyrstu fjórai’ útsetningarnar sem
sungnar vora, eftir Hildigunni Rún-
arsdóttur, era ýmist gerðai’ fyi-ir
einsöng með hljóðfæraundirleik eða
þrjár og fjórar söngraddir, sem flutt-
ar vora af sönghópnum Grímu en
einsöngvarar vora Gísli Magnason
og Guðrún Edda Gunnarsdóttir.
Aðrir flytjendur nafngreindir vora
Anna Hugadóttir, Margrét Bóas-
dóttir, Kristín Erna Blöndal og
Hilmar Örn Agnarsson. I heild var
flutningurinn sérlega fallegur, út-
setningarnar góðar, sérstaklega kór-
útsetning á sálminum Drottinn einn
akur á, við texta Hallgríms Péturs-
sonar. Aðrir textar vora Eilífur Guð
ogfaðirminn (þýddur úr þýsku), Ár-
ið nýtt (H. Pétursson) við sérlega fal-
legt lag, er var mjög vel sungið af
tveimur sópranröddum og altrödd,
en síðasta útsetning Hildigunnar var
Anda þinn, Guð, mér gefðu víst
(Hálfdán Rafnsson), er var sérlega
fallega sunginn af Guðránu Eddu
Gunnarsdóttur. Útsetningar Hildi-
gunnai’ eru látlausar og fallega unn-
ar. Næstur ávarpaði Björn Bjarna-
son menntamálaráðherra sam-
komuna og eftir að Voces Thules
hafði með glæsilegum hætti flutt
gamalt Credo, frá 1473, samkvæmt
Bjarna Þorsteinssyni, flutti Jón Þór-
arinsson tónskáld erindi um gamla
tónlist og sagði frá varðveislu hand-
rita, en hann hefur um árabil unnið
að ritun íslenskrar tónlistarsögu,
sem á eftir að vera grundvallarrit um
það lítt kunna efni um langan aldur.
Eftir Mist Þorkelsdóttur voru
fluttar tvær raddsetningar, sú fyrri
við textann Föður náðar yndis andi
(H. Pétursson). Útsetning þessi, sem
var nokkuð margbreytilega unnin,
hefst á einfaldri útfærslu sálmsins
en við hvert erindi breytist ritháttur-
inn, þar sem heyra má leikið með
kanónútfærslu stefjanna og síðan
flóknari tónskipan og við niðurlag
textans, „inngöngu í paradís", rís
tónmálið upp í hæðir. Þetta er vel
gerð útfærsla og í raun meira en út-
setning, miklu heldur ber að líta á
verkið sem sjálfstæða tónsmíð, er
var mjög vel sungin af sönghópnum
Grímu. Minn andi, Guð minn, gleðstí
þér var síðari útsetning Mistar, þar
sem nokkuð er lagt í að endurtaka
textann, svo að ekki var gott að
greina framgerð sálmisns, sem var
mjög fallega fluttur af Guðránu
Eddu og Hönnu Loftsdóttur á selló.
Kári Bjamason, formaður Colleg-
ium Musicum, ávarpaði tónleikagesti
en tónleikunum lauk með þremur
raddsetningum eftir Elínu Gunn-
laugsdóttur. Fyrsti sálmurinn, Hei-
lagur, heilagur, var fluttur af Krist-
ínu Ernu Blöndal og Gísla
Magnasyni við undirleik strengja-
kvartetts. Þama var einfaldleikinn
helst til um of ráðandi en þó brá til
hins betra í tveimur seinni sálmun-
um, Jesús, vor allra endurlausn, með
miklum endurtekningum á texta, og
Sæti Guð, minn sanni faðir (Árni
Þorvarðarson), sem sungnir vora af
sönghópnum Grímu, með söngaðstoð
Margrétar Bóasdóttur. Þessar út-
setningar era vel gerðar og ekki
vantaði á að flutningurinn væri góð-
ur.
Þessir sérstæðu og fróðlegu tón-
leikar vora að einu leyti gallaðir; vel
hefði farið á því að syngja framgerð-
ir sálmalaganna á undan útsetning-
unum, jafnvel einraddaðar, svona til
fróðleiks og samanburðar. Hvað um
það, þá var þarna margt „nýtt“, fróð-
legt og vel flutt að heyra og ljóst að
starf Collegium Musicum á eftir að
hafa mikil áhrif á þróun íslenskrar
tónlistar, er hið gamla fær nýtt gildi
við upprifjun þess og umskapast í
nýjan veraleika. Þessari veislu lauk
með því að Einar Sigurðsson lands-
bókavörður opnaði sýningu á ís-
lenskum tónlistarhandritum, sem
komið hefur verið upp í Skálholts-
skóla.
Jón Ásgeirsson
Utsalan
hefst í dag
Jjennar
Laugavegi 40, sími 552 4800