Morgunblaðið - 05.11.2000, Blaðsíða 18

18 B SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 2000
MANNLIFSSTRAUMAR
MORGUNBLAÐIÐ
REDDY LP2
hitalampi
Passar á svalirnar, á veröndina,
í garðinn, við sumarbústaðinn
og allstaðar þar sem notalegs hita
er þörf þegar kólnar í veðri.
Stgr. aðeins
kr. 59.000,-
Afköst 14.800 wött/mín.
Notkun 700 gr/klst.
Þyngd 32 kg/ (án gaskúts)
PÓR HF
REYKJAVÍK - AKUREYRI
REYKJAVlK: Ármúla U - sfcnl 568 1500 - AKUREYfU: Lónsbakka - riml: 461 1070 - www.thor.ls
Samherji hf.
boðar til hluthafafundar
þriðjudaginn 14. nóvember
kl.18.00.
Fundurinn verður haldinn á
Hótel KEA, Akureyri.
Dagskrá:
1.
2.
3.
Hækkun hlutafjár
Kosning stjórnar
Önnur mál, löglega upp borin
IVIATARLIST/Uvað er tapas?
Bragðlaukagœlur í lagi
FÆRST hefur í vöxt að fólk fari á
veitingahús og fái sér jafnvel bara
súpu, salat eða smárétt. Þetta er að
þakka aukinni samkeppni og auð-
ugri flóru veitingahúsa. Það þarf
ekki endilega að vera eins hátíðlegt
að fara út að borða og áður var. Það
var jafnvel óafslappað því menn biðu
hálfpartinn með hjartað í buxunum
oft á tíðum eftir svimandi háum
reikningnum og reyndu að skola
áhyggjunum niður með Chablis eða
12 ára viskísjússi. En heimur batn-
andi fer sem betur fer í þessum efn-
um.
Mikið er til í því að morgunverður-
inn sé mikilvægasta máltíðin
fyrir líkamann, en kvöldverðurinn
fyrir sálina. Á
kvöldin skiptir
kannski ekki mestu
máli hvað við borð-
um og hversu mik-
ið, heldur aðstæður
og andrúmsloft, að
geta notið rólegrar
samverustundar
með fjölskyldu og
vinum hvort sem er heima í stofu eða
á veitingastað. Urval veitingahúsa
verður æ meira. Það nýjasta er t.d.
sushi-bar og tapasstaður. Hvort
tveggja afar ánægjuleg viðbót. Ég
ætla að fjalla ögn um fyrirbærið tap-
as. Tapas er í heimalandi sínu, Spáni,
smáréttir sem etnir eru með fordrykk
annað hvort í hádeginu og/eða á
kvöldin. Hver réttur er örfáir munn-
bitar og á að kitla, æsa upp matarlyst-
ina, en ekki seðja. Þeir eru gjaman
bragðskarpir og angandi til að kitla
bragðlaukana. Sé nokkrum réttum
raðað saman er vitanlega komin
spennandi og fjölbreytt heil máltíð.
Einfoldustu tapas-réttimir sam-
anstanda t.d. af ólífúm, salthnetum,
ólífu- eða tómatmauki með snittu-
brauði, reyktri skinku og osti. Dæmi
um fleiri tapas-rétti em fínt sneiddar,
léttsoðnar gulrætur í ólífuolíu-
marineringu með sjerrívínediki, salti,
pipar og ferskum kóríander. Eitt af
mínum uppáhöldum er paprikusalat.
Þá em paprikur grillaðar, skinnið
tekið af þeim, þær skomar í sneiðar
og bomar fram með góðri ólífuolíu.
Léttsteiktir, heilir sveppir í heitri,
sterkri sósu em líka dúndur.
Spánveijai; borða mikið fiskmeti og
sama gera íslendingar. Við getum
lært ýmislegt af Spánverjum varð-
andi matreiðslu á hinum ýmsu flsk-
tegundum. Þeir em t.d. snillingar í
matreiðslu á skeldýmm að mínu mati.
Þekktur tapas-réttur er einmitt fyllt-
ir, bakaðir kræklingar með saxaðri
papriku, hvítlauk og kóríander.
Rækjur steiktar í ólífuohu með hvít-
lauk og steinselju og flamberaðar í
spænsku brandíi em heldur ekkert
slor. Aðrir spennandi fiskitapasréttir
era t.a.m. liltlir skötuselsbitar, steikt-
ir eða grillaðir og bomir fram með
rifnum sítrónuberki og steinselju;
grillaður eða djúpsteiktur smokkfisk-
ur; steiktir þorsk- eða ýsubitar sem
velt er upp úr kryddlegi og síðan
borðaðir kaldir og djúpsteiktir fisk-
bitar í deigi bomir fram heitir með
sítrónusneiðum.
Lífið er saltfiskur hefur nú yfirleitt
frekar neikvæða merkingu í eymrn
íslendinga, en á Spáni er saltfiskur
sunnudagsmatur og sé spakmælið til
þar, myndi það eflaust samsvara hinu
franska ,Ja vie en rose“, eða hið ljúfa
líf. Saltfiskréttir þeirra em óteljandi
og frábærlega góðir þeir sem ég hef
smakkað, t.d. saltfiskbollur með kart-
öflum og sterkri tómatlagaðri sósu.
Kjötbollur, sniglar, humar og
kryddpylsur tilheyra einnig tapas-
borðinu.
Ekki er úr vegi að enda spænska
máltíð, hvort sem hún er samansett
úr mörgum, ltilum tapasréttum, eða
öðrum spænskum réttum líkt og t.d.
paella og gazpacho, á nokkmm mol-
um af turrón (spænsku núggati) og
renna því niður með sætu spænsku
sérríi, nú eða ljúfum möndlutesopa.
Tapas sem lífstíll? Ekki vitlaus
hugmynd. Hráefnið er ferskt og fjöl-
breytt, kryddin spennandi, en hráefn-
ið samt ætíð látið njóta sín til fulln-
ustu og gaman fyrir augu og lauka
bragðsins að blanda saman jafnvel
3^4 réttum.
Ekki úr vegi að byija daginn í anda
Spánveija, í miklum ferskleika og
sólskini og skella eftirfarandi diykk í
sig glaðbeittur að morgni.
_______125 g steinlous blá vínber____
____________250 g anonas_____________
_________250 g vatnsmelóna___________
Skolið vínberin og setjið ásamt hin-
um ávöxtunum í matvinnsluvél og
maukið.
Sigtið og hellið í glas (glös).
eftir Álfheiði Hönnu
Friðriksdóttur
TÆKNIÆn/ að koma í Ijós nýir orkujramleiðslumöguleikar?
Islensk vísindi
með nýja sýn
UM ÞESSAR mundir em Guðlaugur K. Óttarsson og félagar að þróa 180 ára
gamla aðferð til framleiðslu á raforku úr varmastreymi. Framkvæmdin er
einföld og ætti einmitt að vera afar gerleg á jarðhitalandinu Islandi. Ekki
þarf nema að láta varmastraum renna eftir leiðara og það framkallar raf-
straum í sömu átt. Á daglegra máli er leiðarabútur hitaður upp í annan end-
ann en hinum haldið köldum. Þetta framkallar rafstraum í sömu átt og
varmastraumurinn fer, þ.e. frá heita endanum til hins kalda. Hér á íslandi
liggur beint við að hita heita endann með jarðhita.
Þótt gmnnlýsingin sé einföld er
ekki þar með sagt að hin fræði-
lega útskýring sé það. Fyrirbrigðið
bhhh hefur verið þekkt í
fastefnaeðlisfræði
undir enska nafn-
inu „phonon drag“.
i ' '.Jr ,a Það sem ber uppi
jk varmastrauminn í
Bleiðaranum er titr-
ingur í kristallag-
rind hans, ekki
eftir Egil Egilsson
ósvipað og hristur sé gormur þaninn
á milli festinga. Orka titringsins
byggist upp í skömmtum (þetta er
skammtafræði). Líta má á þessa
orkuskammta sem eindir. Þær heita
á ensku nafninu „phonon" sem er
þýtt með hljóðeind. Líta má á þær í
mörgu tilliti sem staðsettar eindir.
Þær rekur í átt til lækkaðs hitastigs.
I því felst umræddur varmastraum-
ur. Rafstraumur í leiðara er borinn
uppi af rafeindum og þessi tvö kerfi
em tengd hvort öðm.
Séu hljóðeindirnar
reknar í gegnum leiða-
rann af hitamismunin-
um á milli enda leiðar-
ans draga þær
rafeindakerfið með sér
að vissu marki. Á milli
leiðaraendanna verður
ekki aðeins hitamunur
heldur spennumunur.
Þetta er ekkert annað
en straumgjafi.
Það fer eftir gerð
leiðarans (málmsins)
hvað sterk er tenging-
in á milli hljóðeind-
anna og rafeindanna.
Hálfleiðarar hafa um
margt sérstaka eiginleika og Guð-
laugur hefur fengið ákveðna gerð
hálfleiðara til að gefa meira af sér
en aðra leiðara. Verið er að prófa
fyrirbrigðið hér í Reykjavík. Voltin
Guðlaugur K.
Óttarsson
og vöttin em fyrir hendi. Akveðin
stærri og langvarandi pmfukeyrsla
fer fram í gróðurhúsi úti á landi inn-
an skamms á hendi fyrirtækisins
Generry varmaraf. Allmargir ís-
lenskir styrktaraðilar hafa auk þess
styrkt þessar rannsóknir.
Það er alltaf ein hlið málsins
hvort hið tæknilega starfar rétt og
önnur hlið hvort efnahagshliðin ger-
ir það. Aflið sem út fæst er í réttu
hlutfalli við rúmmál hálfleiðarabúts-
ins sem varminn er sendur eftir. Út
úr eins metra langri stöng hafa
fengist 13 volt og aflið á þverskurð-
areiningu stangarinnar er tvö kíló-
vött á fermetra. Nýtni upp á 10%
næst en þetta er orka
sem er tekin úr jarð-
varma landsins og er til
í miklu magni og yrði
e.t.v. nýtt í samhengi
við aðra jarðvarmanýt-
ingu. Auk þess má með
ákveðinni brellu
kenndri við baktenginu
(e. feedback) auka
þessa nýtingu vem-
lega. Hluta varma-
streymisins má nýta
aftur. Guðlaugur Ott-
arsson telur útlit fyrir
að þessi orka verði
samkeppnishæf við það
sem er framleitt fyrir á
markaðnum. Hvort
þetta er einungis bundið við hinar
sérstöku íslensku aðstæður jarð-
varmans skal ósagt látið en allt um
það þá verður áhugavert að fylgjast
með framvindu þessa stórmáls.