Morgunblaðið - 05.11.2000, Blaðsíða 20

20 B SUNNUDAGUR 5. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Eyjafjarðarsveit
Er vetur konungur held-
urinnreiösínadregur
yfirleitt úrferðalögum
hér innan lands. Ein af
þeim sveitum, sem vet-
ur jafnt og sumar er þó
greiðfær og Halldóru J.
Rafnar finnst gaman
að heimsækja, er Eyja-
fjarðarsveit. Svipmikil
fjöll og búsældarleg
býli blasa hvarvetna við
og sögustaðireru á
hverju strái.
MARGIR ferðamenn
koma til höfuðstaðar
Norðurlands, Akur-
eyrar, allt árið og
væri ekki úr vegi íyrir
þá og íbúa bæjarins
einnig að skreppa t.d. í ökuferð „íram
í fjörð“ þ.e. aka í suðurátt frá Akur-
eyri í stutta hringferð. Brú er yfir
Eyjafjarðará á tveimur stöðum og er
lengri hringurinn aðeins u.þ.b. 55
kílómetrar.
Við skulum skreppa í þessa hring-
ferð í huganum og stikla á broti af því
sem fyrir augu ber á leiðinni.
Förum fyrst yfír Eyjafjarðará að
Eyrarlandi, en þar stutt frá var hinn
fomi þingstaður Vaðlaþing og ökum
síðan austan megin fram fjörðinn.
Fjallasýn er tilkomumiki], vestan-
megin árinnar getur að líta Súlur
(1.144 og 1.167 m.y.s.) að baki Akur-
eyrar og Kerlingu (1.538 m.y.s.),
hæsta fjall við byggð á Norðurlandi,
nokkru innar. Þaðan mun vera frá-
bært úksýni, en betrá að fá leiðbein-
ingar kunnugra ef klífa á fjallið. Aust-
an megin má sjá Staðarbyggðarfjall
og Möðruvallafjall.
Bæir eru vel merktir og fjölmörg
ömeíhi þekkjum við úr Islendinga-
. sögum svo sem úr Víga-Glúms sögu.
Heitt vatn víða
Áður íyrr mun sjórinn hafa gengið
lengra inn í landið og til er ömefnið
B'estarklettur þar sem skip geta hafa
verið bundin. Vilja sumir halda því
fram að þar sé kominn Galtarhamar
er landnámsmaðurinn Helgi magri
hafi bundið skip sitt við, en í Land-
námu er sá hamar tilgreindur og sagt
að Helgi hafi búið annan vetur sinn á
íslandi við Búdsá.
Um BQdsárskarð við suðurenda
Vaðlaheiðar liggur ein aðalreiðleið
*' Eyfirðinga yfir í Fnjóskadal. Er
skarðið upp af bænum Kaupangi sem
eftir nafninu að dæma hefur áður ver-
ið verslunarstaður eða kaupstefnur
verið þar háðar.
Þverá fellur úr Garðsárdal í nokkra
gili neðst. Norðan hennar á eyranum
varð Þverárfundur 1255 er Eyjólfur
■ ofsi Þorsteinsson féll og 16 eða 17
menn aðrir.
Séð norður Eyjafjörð. Morgunblaöið/Kristján
Víða í Eyjafirði er heitt vatn og era
laugar oft nefndar í fomum sögum. Á
undanfömum áram hefur heita vatnið
markvisst verið virkjað og var t.d.
lokið við að leggja hitaveitu til Akur-
eyrar frá landi Laugalands í Öng-
ulsstaðahreppi árið 1977. Á Lauga-
landi, (Ytra- og Syðra-) hefur heita
vatnið lengi verið nytjað og þar hefur
auk búreksturs verið prestsetur og
margir muna eftir Húsmæðraskólan-
um sem starfræktur var 1937-1975.
Sundlaug er á staðnum og félags-
heimiiið Freyvangur fyrir ofan
byggðina.
Rétt sunnan Laugalands er brú yf-
ir Eyjafjarðará, ef styttri hringurinn
er valinn er komið yfir hjá Hrafnagili.
En við höldum áfram lengri hringinn,
fram fjörðinn, þótt vegurinn þarna
fyrir innan sé ekki eins breiður og
góður.
Æskuslóðir ións
biskups Arasonar
Á bænum Grýtu herma sagnir að
Jón Arason, síðasti kaþólski biskup-
inn á Hólum, hafi verið fæddur, en
myndarleg stytta af honum hefur ver-
ið reist sunnan við kirkjugarðinn á
Munkaþverá.
Munkaþverá eða Þverá efri, hefur
löngum verið stórbýli. Af frægum
sögupersónum er þar hafa búið má
nefna á söguöld þá frændur og
fjandvini Víga-Glúm og Einar Eyj-
ólfsson, er síðar var kenndur við
bæinn og kallaður Þveræingur. Einar
er trúlega kunnastur af frásögn
Akureyri \
Eyrarland
Kaupangur
Kristríes
Hrafnagil

Mððrufell jf
Heimskringlu hvemig hann átti
drýgsta þátt í því að beiðni Ólafs kon-
ungs Haraldssonar um yfirráð yfir
Grímsey var hafnað. Munkaklaustur
af Benediktsreglu var stofnað á Þverá
árið 1155 og breyttist því nafn bæjar-
ins. Fyrsti ábóti var Nikulás Bergs- 1
son er samdi Leiðarvísi fyrir píla-
gríma í suðurgöngu. Þykir sá
leiðarvísir merkilegur og mun vera sá
eini sem varðveist hefur heill af nor-
rænum fararbókum.
Stóð klaustrið fram að siðaskiptum
og meðal þehra er þar stunduðu nám
var Jón Arason, síðar biskup. Kirkjan
á Munkaþverá er falleg og henni vel
viðhaldið og kirkjugarðurinn vel hirt-
ur. Svo er reyndar um fleiri kirkju-
staði á þessu svæði.
Á Rifkelsstöðum var til foma eitt af
þremur höfuðhofum í Eyjafirði, vai-
það Freysgoð þeirra Þverármanna.
í Kálfagerði bjuggu bræður þeir er
sekir urðu um morð o.fl. á 18. öld og
sr. Jónas Jónasson á Hrafnagili skrif-
aði um.
Síðasti bærinn er nefndur verður á
leið okkar í suðurátt er hið foma höf-
uðból Möðruvellirí Eyjafirði. Þar bjó
á söguöld Guðmundur „i-íki“ Eyjólfs-
son, sem víða er getið í sögum, bróðir
Einars Þveræings.
Kirkjan þar fauk af granni árið
1972 en hefur verið endurbyggð og nú
tryggilega njörvuð niður. Klukkna-
port fomt er fyrir framan kirkjuna.
Sjálfsagt er að staldra við um stund
og virða íyrir sér útsýnið því það er
fagurt frá Möðravöllum. Hólafjall