Morgunblaðið - 21.12.2000, Síða 51

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 2000 51
' »
EMILÍA SIGUR-
GEIRSDÓTTIR
+ Emilía Sigur-
geirsdóttir
fæddist í Uppibæ,
Flatey, Skjálfanda,
30. janúar 1903.
Hún lést á Sjúkra-
húsi Húsavíkur 15.
desember síðastlið-
inn. Hún var dóttir
hjónanna Halldóru
Guðmundsdóttur
frá Brettingsstöð-
um, Flateyjardal og
Sigurgeirs Sigurðs-
sonar, Uppibæ, Flat-
ey, Skjálfanda. Em-
ilía var þriðja yngst
16 systkina en 10 náðu fullorðins-
aldri. Systkini hennar voru Stein-
unn Jóhanna, maki Stefán Björns-
son; Sigrún Kristín, ógift; Petrína,
maki Þórhallur Pálsson; Karólína,
maki Páll Sigurjónsson; Hallgeir,
ókvæntur; Sigurbjörg, maki Björn
Björnsson; Lovísa, maki Júlíus
Stefánsson. Bræður hennar,
Bjarni Marínó og Axel, dóu rúm-
lega tvítugir úr taugaveiki sem öll
systkinin fengu. Sex systkina náðu
ekki fullorðinsaldri, Ehsa, dó mán-
aðargömul, Elisa yngri, dó þriggja
ára, Hallgeir, dó eins árs, Her-
mundur, dó eins árs, Ágústa, dó
eins árs, og eitt var andvana fætt.
Auk þessa ólu Halldóra og Sigur-
geir upp Sigfús Eiríks-
son.
Emilía fluttist til
Húsavíkur, frá Flatey,
13 ára gömul og var
hjá Karólínu systur
sinni. Hún fermdist á
Húsavík og var í vist
hjá Maríu móðursystur
sinni sem rak sjúkra-
hús og á þeim tíma
fékk hún taugaveiki
ásamt systkinum sín-
um sem þá voru heima.
Emilía giftist 29. maí
1923 Þorsteini Gunn-
arssyni, f. 3. nóvember
1890 í Naustavík, Náttfaravíkum,
d. 15. júní 1961. Börn Emelíu og
Þorsteins: 1) Axel Þorsteinsson, f.
26.3. 1925, d. 2.2. 1926. 2) Gunn-
þórunn Guðrún Þorsteinsdóttir, f.
6.5.1927. Maki Hörður Agnarsson,
f. 12.6. 1920, d. 30.1. 1985. Börn
þeirra; a) Þorsteinn Agnar Harð-
arson, f. 2.11.1946, maki Elín Inga
Ólafsdóttir, f. 5.12. 1946; b) Hall-
dóra María Harðardóttir, f. 13.9.
1949, maki Jón Helgi Gestsson, f.
30.10. 1943. Börn þeirra Brynja, f.
27.5. 1967, maki Trausti Sverris-
son, 20.6. 1969, börn þeirra, Helga
Jóna, 22.5.1987, og Halldór Guðni,
f. 7.11. 1991; Heiðrún, f. 9.7. 1969,
sonur Jón Hallmar, f. 8.1. 1998,
Díana, f. 26:5. 1974 c) Sigrún
Kristín Harðardóttir, f. 7.6. 1951.
Maki I. Eiríkur Marteinsson, f.
19.7. 1948 Börn þeirra Guðrún, f.
5.7. 1967, maki Jón Óli Sigfússon,
f. 24.9. 1964, börn þeirra, Eiríkur
Fannar, f. 8.9. 1987 og Þórunn
Birna, f. 20.9.1995. Hörður, f. 17.5.
1970, maki Jóna Kristjánsdóttir, f.
26.8. 1973. Dóttir Harðar Guðrún
Lísa, f. 27.12. 1989. Heimir, f. 13.1.
1973, lést 15. maf 1994. Maki II:
Ásmundur Halldórsson, f. 10.3.
1948, dóttir þeirra Ásrún, f. 17.8.
1991. Sonur Ásmundar - Halldór,
f. 10.7. 1974, lést 30. september
1994. d) Emilía Guðrún Harðar-
dóttir, f. 8.2.1953. Börn hennar og
Reynis Jónssonar Patrik Thor, f.
4.7.1985, Silja Rún, f. 21.7.1989; e)
Sigurgeir Smári Harðarson, f.
10.7. 1955, maki Jóhanna Stefáns-
dóttir f. 19.2. 1957. Börn þeirra
Stefán Helgi, 18.5. 1976 Gunnþór,
f. 12.7.1981 Hörður, f. 24.10.1982,
Ásþór, f. 18.5.1986, Sigrún Lilja, f.
6.4. 1993; f) Hörður Axel Harðar-
son, f. 18.9. 1963, maki Kristbjörg
Góa Sigurðardóttir, f. 20.2. 1972.
Sonur þeirra Ögri, f. 24.8.2000.
3) María Halldóra Þorsteindótt-
ir, f. 7.12.1930. Maki Stefán Jakob
Hjaltason, f. 21.5. 1928. Dóttir
þeirra er Hólmfríður Linda Stef-
ánsdóttir, f. 19.12.1959. Maki Árni
Geir Þórmarsson, f. 18.4. 1955.
Böm þeirra María Kristbjörg, f.
13.1.1985, Þórmar, f. 10.9.1988.
Utför Emilíu fer fram frá Húsa-
víkurkirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Hún amma mín valdi yndislegasta
tíma ársins, aðventuna, til að sofna
burt úr þessum heimi yfir í æðra til-
verustig. Það gerði hún af sömu
reisn og einkenndi allt hennar líf.
Södd lífdaga og tilbúin fyrir nýtt
hlutverk í öðrum heimi. Sú síðasta í
röðinni af sextán systkinum og ég
efa það ekki að það hefur verið stór
og mikill englakór sem tók á móti
henni hinum megin. Það er svo
margs að minnast og margt að
þakka. Fyrstu árin mín á Húsavík
bjuggu amma og afi minn, Þorsteinn
Gunnarsson, í Dvergasteini og það
er þaðan sem ég á mínar fyrstu
minningar.Það var þar sem amma
kenndi mér bænir og ljóð á kvöldin,
það var líka þar sem hún kenndi mér
að lesa. Ámma mín fæddist í
Uppibæ í Flatey og afi var fæddur í
Naustavík í Náttfaravíkum en þau
bjuggu allan sinn búskap á Húsavík,
fyrst á Móbergi, síðan Hallanda þar
sem þau bjuggu ásamt foreldrum
ömmu, þeim Sigurgeir Sigurðssyni
og Halldóru Guðmundsdóttur frá
Brettingsstöðum og síðast í Dverga-
steini, og þegar afi dó 1961 fluttist
amma upp í Auðbrekku til Maju og
Stebba og átti þar heimili í hartnær
40 ár. Aldrei kom maður í Auð-
brekku á þessum árum að amma
sæti ekki við útsaum eða aðrar
hannyrðir. Hún kom út úr herberg-
inu með útbreiddan faðminn og þeg-
ar búið var að spyrja frétta og reiða
fram kaffi og meðlæti og gera því
góð skil var tekið í spil og ef fjórði
maður var ekki til staðar í bridds þá
var bara spilaður manni eða kani.
Síðustu tvö árin hefur amma verið á
sjúkrahúsinu á Húsavík og sjónin
nær alveg farin en alltaf fylgdist hún
með öllu sem gerðist og aldrei kom
maður að tómum kofunum hjá henni
því minnið var alveg óbrigðult fram
undir það síðasta og þó að lítið væri
við að vera var alltaf hægt að hlusta
á útvarpið eða setja spólu í tækið.
Þegar Sirra systir færði henni að-
albláber í sumar, sem hún hafði tínt
á Flateyjardalnum,þurfti amma ekki
að velkjast í neinum vafa, hún þekkti
sko bragðið af Brettingsstaðaberj-
unum. Elsku amma, þú varst svo
tilbúin að kveðja okkur, sátt við
bæði Guð og menn, að í huga okkar
er ekki bara sorg heldur líka þakk-
læti og gleði yfir því sem þú gafst
okkur og víst er að það verður alltaf
bjart yfir minningu þinni.
Þín nafna,
Emiha Harðardóttir.
Allt of oft birtist dauðinn okkur
þegar við eigum síst von á - mis-
kunnarlaus og með öllu óskiljanleg-
ur, og skilur eftir sig djúp og ill-
læknanleg sár. En dauðinn á sér
einnig aðra hlið - bjarta og líknandi
og þannig trúi ég að hann hafi sótt
þig, elsku langamma mín.
„Því að hvað er það að deyja ann-
að en standa nakinn í blænum og
hverfa inn í sólskinið? Og hvað er að
hætta að draga andann annað en að
frelsa hann frá friðlausum öldum
lífsins, svo að hann geti risið upp í
mætti sínum og ófjötraður leitað á
fund guðs síns?“ (Spámaðurinn).
Það var alltaf notalegt að heim-
sækja þig í Auðbrekku þar sem þú
bjóst hjá Maju frænku og Stebba.
Oft var spjallað um heima og geima
og sjaldan var komið að tómum kof-
unum hjá þér. Aldrei man ég eftir
því að þú hafir fellt dóma yfir öðrum,
fremur sýnt þeim skilning og sam-
kennd. En oft voru orð líka óþörf og
það voru kannski okkar bestu stund-
ir, þegar ég sat og hélt um þína
mjúku og hlýju hönd og við skynj-
uðum hvor aðra fremur en að tala
mikið saman.
Þú flíkaðir ekki tilfinningum þín-
um en hafðir vissulega fengið þinn
skerf af sorginni. Auk þess að verða
ekkja fyrir nær 40 árum misstuð þið
langafi einkason ykkar aðeins árs-
gamlan og sex af 16 systkinum þín-
um dóu á barnsaldri, m.a. úr tauga-
veiki sem þið öll systkinin fenguð.
Fyrir sex árum barði sorgin að dyr-
um hjá dótturdóttur þinni og sam-
býlismanni þegar þau misstu tvo
syni sína með aðeins fjöguira mán-
aða millibili. Á þeirri stundu sýndir
þú æðruleysi og styrk sem án vafa
var styrkur fyrir okkur hin. Fyrir
nokkrum árum fórstu að tapa sjón
og reyndist það þér erfitt enda erf-
iðara fyrir þig að stytta þér stundir
með lestri, hannyrðum og spilum -
og þér fannst þú óþarflega mikið
upp á Maju og Stebba komin. Þú
varst stolt og stundum þrjósk - rétt
eins og við hin - og kærðir þig ekki
um að vera upp á aðra komin. En
þrátt fyrir að vera orðin nánast
blind varstu heima hjá Maju og
Stebba fram á síðasta ár og barst
höfuð hátt og af reisn eins og ein-
kenndi þig allt þitt líf. Við stelpurnar
sögðum oft að „langa“ væri mesta
skvísan í fjölskyldunni því alltaf þeg-
ar við vorum saman komin varstu
vel tilhöfð, teinrétt og barst höfuðið
hátt - þú varst án vafa drottningin í
fjölskyldunni.
Eg minnist 95 ára afmælisins fyr-
ir þremur árum, þú varst svo falleg
og mikil reisn yfir þér þar sem þú
dáðist að syni mínum þá þriggja
vikna. Allt fram á síðasta dag fylgd-
ist þú vel með öllu, hvort sem voru
fréttir af fjölskyldunni eða úr sam-
félaginu. Vissulega hafðir þú skoð-
anir á hlutunum en aldrei minnist ég
þess að þú hafir reynt að koma þeim
yfir á okkur krakkana - og aldrei
man ég eftir því að þú hafir reynt að
hafa áhrif á okkar val í lífinu. Þú
hafðir þá trú á okkur að þú leyfðir
okkur að marka okkar eigin framtíð
- og fyrir það erum við þér þakklát.
Eg heimsótti þig ásamt syni mín-
um fyrir tveimur vikum, hann kom
spígsporandi inn með blómavönd
handa „löngu sinni.“ Þú varst sof-
andi og ekki vör við okkur og þá
þegar hvíldi mikill friður yfir þér.
Þegar ég hélt um hönd þína og
kyssti þig á ennið í kveðjuskyni
komst ég ekki hjá því að velta því
fyrir mér hvort nú væri komið að
hinni hinstu kveðju.
Elsku langa. Við kveðjum þig með
depurð í hjarta en þó fyrst og fremst
þakklæti fyrir allt það sem þú gafst
okkur. Vissulega verða engar fleiri
kyrrðarstundir, án orða, hjá okkur -
en minningarnar eru til staðar og
það er birta og reisn yfir minning-
unni um þig. Við kveðjum þig á að-
ventunni, fallegri og friðsamlegri, þú
hefðir ekki getað valið betri stund til
að kveðja okkur.
Hvert örstutt spor var auðnuspor með þér,
-hvert andartak er tafðir þú þjá mér
var sólskinsstund og sæludraumur hár,
minn sáttmáli við guð um þúsund ár.
(Halldór Kiljan Laxness.)
Hvíl þú í friði, elsku langamma.
Þín,
Heiðrún.
Ég veit ekki hvernig ég á að fara
að því: að segja frá því að mér þótti
vænt um þessa frænku mína; sem nú
fer eins og fleiri nákomnir í mold.
Lögð þar til í gröf sína rétt hjá þar
sem Vilhjálmur afi minn liggur og
þau María og Óli, foðursystkini mín.
Mér þótti Emma mikilsverð kona,
gædd tign látleysisins og hreinleika.
Falleg sál. Hlý og góð kona.
Ég sat stund hjá henni á liðnu
sumri, á sjúkrastofu á Húsavíkur-
spítala. Hún var níutíu og sjö ára þá,
orðin blind. Kærleikur hennar og
blíða fyllti stofuna birtu. Sól skein
úti, hafði brotizt úr dumbungi morg-
uns. Þótt hún væri blind sá hún svo
ljóst og skýrt það sem við töluðum.
Hún sá mig þó að hún þyrfti að fara
höndum um andlit mitt. Hugur
hennar ferðaðist vítt með mér og
hún sá kennileitin glöggt í hugförum
okkar saman. Ég þurfti ekki að
horfa út um gluggann til að vera
staddur í sólskini með henni.
Hún vísaði mér til vegar um leik-
svið mikið og mannlíf sem var áður
en ég fæddist. En henni þótti lífið
orðið of langt. Og tíminn lengi að
líða.
það var lítið gaman að lifa að vera
orðin svo háð öðrum og ófrjáls orðin
að létta undir með öðrum. Ég fór
bæði glaður og dapur af hennar
fundi. Glaður að njóta enn einu sinni
hinnar hollu og gjafmildu nærveru
þessarar sálar og skýru hugsunar
sem enn vakti. Dapur við gruninn
um að þetta væri okkar síðasti fund-
ur.
Hún bjó í einhverju einkennileg-
asta húsi á íslandi, Hallanda, sem
virtist svo lítið og lágt þegar maður
kom að því ofanverðu á Höfðanum,
næst við Hliðskjálf sem gnæfði hátt.
Hallandi reyndist stórt og rúmgott
hús þegar inn var komið og þegar
maður sá það neðan úr fjörunni enda
var það reist utan í snarbröttum og
háum fjörubakkanum. Húsið leyndi
á sér eins og Emma. Bæði húsin
hafði Vilhjálmur afi minn reist í upp-
hafi aldarinnar en Halldóra móðir
Emmu var systir hans og mér finnst
hún hafa verið svolítið sviplík honum
um efri hluta andlitsins; og var farin
að semja lög í ellinni sem presturinn
skrifaði niður eftir henni.
I Hallanda stóð heimili Emmu og
þorsteins Gunnarssonar sem var
valmenni. Og dætur þeirra, Mæja
Dóra og Gugga, voru leikfélagar
okkar og vinir með frændsemi þegar
við vorum sumargestir í Hliðskjálf í
fóstri hjá Maríu föðursystur okkar
og Vilhjálmi afa. Þarna var líka
Hallgeir, bróðir Emmu, og Rúna
systir hennar, auk Halldóru. I þessu
húsi ríkti góðleiki sem fylgdi þessu
fólki öllu og lifir ævilangt í minni
okkar sem nutum.
Við áttum alltaf athvarf hjá fólk-
inu í Hallanda og manni fannst aldr-
ei neinn skipta þar skapi. Þarna opn-
aðist okkur borgarbörnunum íslensk
alþýðumenning. Maður gekk inn um
háaloftið og þá sýndist húsið lágt en
eftir því sem neðar var sótt því
stærra varð það og varð með hall-
arbrag, stórt í hæversku og sínu
fagra mannlífi. Og þegar maður var
kominn í stofumar neðst var sjórinn
nærri. Ur fjörunni birtist Hallandi
sem höll. Þar ríkti Emma sem hús-
freyja, grönn og lágvaxin en stór hið
innra. Og var gjafmild. Hún var allt-
af að gefa af sjálfri sér.
Emma var alla ævi sína starfsöm
og hennar yndi var að gera eitthvað
fyrir aðra með því eðlisborna hæv-
erskumóti sem var svo eðlilegt og
ljúft að þiggja. Hennar innri maður
ljómaði, ekki með blossum heldur
með varanlegu skini.
Mér fannst þegar ég frétti að
morgni dags að Emma væri skilin
við að svona sál ætti skilið að vakna
samdægurs í nýrri vídd og vera orð-
in eilíf, við ‘agran óm og liti og glað-
vært félag sem væri tryggt og sí-
breytilegt í góðu einu.
Thor Vilhjálmsson.
Hvaðan kemur þú, hvert ferð þú?
Þú leitar ávallt róta þinna.
Farinn vegur er varðaður andlit-
um, misskýrum. Eitt andlit er í huga
mínum tengt hinum síbreytilegu
Kinnafjöllum við Skjálfandaflóa.
Sem börn vorum við systkinin jafn-
an í sumardvöl hjá afa okkar, Vil-
hjálmi Guðmundssyni og dóttur
hans, Maríu föðursystur okkar, í
Hliðskjálf á Húsavík. Iðulega stóð
ungur drengur við glugga á efri hæð
í Hliðskjálf og horfði til Kinnafjalla,
dáðist að fegurð þeirra í góðu veðri
en skelfdist grimmd þeirra í miklum
veðraham. í sömu sjónlínu var húsið
Hallandi sem teygði sig upp kamb-
inn úr fjörunni inn á flötina þar sem
Hliðskjálf stóð. Út úr því húsi kom
oft frænka mín, Emelía Sigurgeirs-
dóttir. Fannst mér þá stundum sem
hún hefði komið yfir flóann, beint úr
Kinnafjöllunum. Emma hafði gott
andlit sem barnið mundi er komið
var heim úr sumardvölinni.
Afi okkai-, Vilhjálmur, byggði
bæði húsin, Hliðskjálf, þar sem hann
og föðursystir mín bjuggu, og Hall-
anda sem byggt var í miklum halla
og fékk nafn af því. Byggingarlag
Hallanda var einstakt fyrir hús þess
tíma að því leyti að frá götunni úr
norðri var aðeins ein hæð sýnileg.
Séð úr fjörunni voru hæðirnar þrjár,
tvær þeirra áfastar við kambinn. Til
öryggis tengdi afi minn húsin með
vír sem lá frá Hallanda inn í kjallara
Hliðskjálfs. En auk þess sindraði af
silfurstrengjum vináttu og frænd-
semi sem jafnframt tengdu húsin
saman.
Þegar við systkinin vorum þarna í
sumarheimsóknum bjuggu á efsí.u
hæð Hallanda Halldóra afasystir
mín og börn hennar, Hallgeir, sem
stundaði sjómennsku, og Sigrún.
Halldóra var greind kona, glaðleg og
ákaflega hlý. Hún samdi lög og las
mikið. Hjá henni komumst við í
mikla spennureyfara eins og Kapi-
tólu og Pál sjóræningja.
Á hæðunum fyrir neðan bjuggu
dóttir Halldóru og Sigurgeirs Sig-
urðssonar, útvegsbónda í Flatey,
Emelía og fjölskylda. Börn Halldóru
og Sigurgeirs voru sextán. Eigin-
maður Emelíu eða Emmu, eins og
hún var kölluð, var Þorsteinn Gunn'-
arsson. Hann var útgerðarmaður og
átti vélbát sem hét Hilmir. Steini á
Hallanda var mikill vinur okkar
systkina og fór með okkur í siglingu
á bát sínum. Hann var fyrsti vinnu-
veitandi minn og greiddi mér laun
fyrir að stokka línu í beituskúr sín-
um. Steini og afi minn voru miklir
vinir og spiluðu gjarnan skaða og
ábata, auk þess sem afi skar nef-
tóbak fyrir Steina. Dætur Emmu og
Steina eru Gunnþórunn Guðrún og
María Halldóra. Á Hallanda var töl-
uð rammasta norðlenska.
Nokkurt hlé var á heimsóknum til
Húsavíkur á unglingsárum en þær
voru síðar aðallega til að heimsækja
Maríu frænku er afi minn var látinn.
í þau skipti sá ég Emmu ekki oft en
er María lést eftir langa legu á
Húsavíkurspítala tók Emma við sem
tengiliður við rætur mínar. Eigin-
maður hennar var þá löngu látinn og
Emma flutt í Auðbrekku á Húsavík
ásamt dóttur sinni, Maríu Halldóru,
og tengdasyni, Stefáni Jakob. Gist-
um við hjónin nokkrum sinnum í
Auðbrekku í góðu yfirlæti, gjarnan
við bridge-spilamennsku. Af suður-
svölum blöstu Kinnafjöllin við. Eitt
sinn er við sátum á svölunum á góð-
um degi rétti Emma mér kíki og
benti mér á kross sem hún hafði
fundið í hinum mögnuðu fjöllum. Og
svei mér þá, þar var greinilegur
kross.
Emma kom oft til Reykjavíkur
þar sem hún átti fjölda skyldmenna.
Fór hún þá oft í leikhús og naut þess
sem höfuðborgin hafði upp á að
bjóða. Á efri árum fór hún með vin-
konu sinni, Gertrud, ekkju sr. Frið-
riks A. Friðrikssonar, til Hollands
og nutu þær veru sinnar í landi
blómanna en heldur var meira um
þau þar en norður við íshaf.
Emma frænka var virðuleg kona,
ákaflega snyrtileg. Á Hótel Holti var
hún tignargestur. Hún var glaðvær
kona með ríkulega kímnigáfu. Minn- i
ið var frábært. Emma lifði næstum
alla tuttugstu öldina. I æsku var hún
ein sextán systkina sem faðirinn sá
farborða með byssu sinni en hann
mun hafa verið frábær skytta og nóg
var af fugli í Flatey. Annars hefði
hungur sorfið að. Þvílíkar breyting-
ar hefur þessi kona upplifað! Það
var ótrúlegt hve miklu minni hennar
gat haldið til haga og vistað til
hinstu stundar. Um margt hefur
með henni horfið síðasti heimildar-
maðurinn.
Fyrir nokkrum árum depraðist
henni sjón og harmaði hún þá að
geta ekki lengur sest að spilum. í
stað lesturs hlustaði hún töluvert á
hljóðsnældur. Seint verður fullþakk-1
að það verk sem unnið er að gerð
þeirra, sjóndöpi-um til ómetanlegrar
gleði.
í fyrrasumar heimsóttum við
hjónin, ásamt tveimur barnabörnum
okkar, Emmu á spítalann á Húsavík
en þar dvaldi hún síðustu ár sín.
Þegar heimsókn lauk og við vorum á
útleið sat gamall maður í anddyrinu,
opinmynntur og í raun fjarri um-
hverfi sínu, barn að nýju. Þá sagði
litla dótturdóttir okkar: Svona er
Emma frænka ekki, hún er bara fal-
leg gömul kona. Og þannig kvaddi
hún í svefni þessa öld við lok hennar* ■
þennan heim og heimabæ sinn,
Húsavík, og er bærinn fátækari síð-
an.
Við hjónin kveðjum Emmu
frænku. Það er dýrmætt að hafa
kynnst henni náið.Við sendum dætr-
um hennar og fjölskyldum þeirra
innilegustu samúðarkveðjur.
Guðmundur W. Vilhjálmsson. "