Sunnanfari - 01.01.1898, Blaðsíða 22

22
liann hefir rýrnað að gæðum, einkum inn síðasta
ártug. Það fiefir mínkað tiltalan af inum beztu
þjóðum (Þjóðverjum, Norðmönnum, Svíum, Dönum,
Englum og Skotum), en aukizt mjög svo innflutn-
ingr af lélegu fólki (Pólverjar, Bæheimingar, Ung-
verjar, Grikkir, Italir, Spánverjar, rússneskir Gyð-
ingar). Þessi lýðr kemr ekki til að nema land
(enda er varla um ókeypis land að tala sem stendr
í Bandaríkjunum), heldr þyrpist í hæina. Þeir lifa
eins og hundar og vinna þvi fyrir hart nær ekki
neitt!
Því rýrna kjör verkamannanna.
Aðstrauinrinn að horgunum vex sífelt. Þær
hafa í Ameríku, eins og hvervetna annarstaðar,
mikið aðdráttarafl fyrir fólk, ,og kveðr þó ef til
vill hvað mest að þessu í Ameríku, einkum in síð-
ustu ár. Til þess ber margt: meðal innflytjenda
til landsins er minna af sveitafólki tiltölulega, en
áðr, en meira af allsleysingja-rusli úr borgum og
bæjum í Norðrálfunni; þegar kjör bænda fara versn-
andi, þá flykkjast margir af þeirra stétt úr sveitum
til borga; þeir finna, að hag sínum hnignar, þekkja
ekki borgalifið og hugsa, að þar sé léttara afkomu,
en er. Það er líka í borgunum að menn geta orð-
ið stórauðugir fremr en í sveit — þeir fáu, sem
það lánast. Af 20,000 mönnum, sem leita til borga
úr sveit, hepnast ef til vill einum að verða stór-
auðugr. Hans er getið í öllum landsins blöðum;
nafn hans og sagan um, hversu hann varð stór-
auðugr, þótt hann byrjaði allslaus, — hún flyzt inn
á hvert heimili í landinu. Um hina 19,999 heyrist
aldrei getið. Þeir gleymast og hverfa. En dæmi
þessa eina dregr og lokkar. Og það eru margar
20 þúsundir, sem flykkjast árlega til borganna, og
þvi eru það líka nokkrir menn, sem verða auð-
menn úr öreigum. „Hví skyldi mér ekki geta
gengið svona vel líka?“ hugsar margr ungr maðr
í sveitinni, og svo gefr hann írá sér meira eða
minna vissa afkomu í sveitinni og flytr sig til borg-
ar — og hverfr svo í hafið, örbirgðarhaf stórbæj-
anna. Að eins 1 af 20,000, eða ef til vill varla
það, flýtr ofan á og hreppir hnossið.
Orsökin til atvinnuleysisins og bágindanna í
borgunum stafar af þessu tvennu: aukinni aðsókn
manna að borgunum til aðsetrs, og jafnframt ai
þverrandi kaupmegni bænda. En þverrandi kaup-
magn bænda kemr af því, að þeir fá minna fyrir
afurðir lands sins. Enn eina orsök má og nefna,
þá, að vélar eru sifelt að fjölga og fullkomnast;
en að sama. skapi eykst skifting verkanna, og þeim
verkmönnum, sem nokkuð þurfa að kunna, fækkar;
sami maðrinn vinnr ár eftir ár sama handtakið við
eina vél; annað þarf hann ekki að kunna. En þeir
einir, sem vinna verk, er nokkra kunnáttu þarf til,
fá sæmileg laun. Af hinum er svo mikið til, að
100 bjóðast fyrir 1 til hvers vandalauss verks;
launin fyrir þau verða þá og þar eftir.
Og vinnuleysið í borgunum og neyðin meðal
verkafólks þar er mikil. Yetrinn eftir sýninguna
miklu i Chicago, 1893—1894, var þar meiri eymd
og volað meðal fátæks fólks, heldr en menn hefði
nokkur dæmi þekt til fyrri; það vóru þann vetr
50—60,000 manns, sem ekki höfðu bita til næsta
máls né þak yfir höfuð sér; öll fangelsi í bænum
vóru opnuð og höfð til að veita húsaskjól þeim,
sem eigi áttu annars úrkosta. En það hrökk ekki
til. Undir flestum kyrkjum eru stórir kjallarasalir,
sem hafðir eru fyrir sunnudagaskóla. Flestir þeirra
vóru líka opnaðir á kveldin til að veita fátækling-
um húsaskjól um nætr. Og svö vóru herbergin
full — ég hefi séð margar myndir, sem teknar vóru
af þvi — að fólkið lá á berum gólfunum svo þétt,
sem síld væri raðað i tunnu, og þó komst ekki
alt, fyrir.
Síðasta vetr (1896—97) var vetr mildr, og því
færri húsviltir menn hýstir; en bágindin vóru það
meiri þó nú, heldr en vetrinn eftir sýninguna, að í
miðjum Þesember var búið að veita eins mörgum
þurfalingum hjálp (matbjörg og eldivið) eins og
veitt var allan vetrinu 1893—94.
Allir hljóta nú að sjá, að slík bágincli stafa af
megnasta atvinnuleysi. En hver sá, sem þekkir ið
almenna lögmál um framboð og eftirspurn, getr
sagt sér sjálfr, að þegar svo margir eru atvinnu-
lausir og framboð á vinnukrafti miklu meira en
eftirspurnin, þá muni viunuveitendr hagnýta sér
það og ekki gefa úr sér vitið fyrir vinnuna. Svo
falla verkalaunin.
(Niðrlag næst).