Sunnanfari - 01.01.1898, Blaðsíða 33

33
mátti með áherzlu-merkinu (') og með mismun á
h og 0, þá hefði það verið góðra gjalda vert og
mikill og mörgum velkominn stuðningr, og þetta
heföi ekki kostað neitt.
Hefðu nú norsk orð verið táknuð með stjörnu (*)
á undan orðinu, þá mátti víða sýna frábrugðinn
norskan framhurð með lítilli sem engri rúmeyðslu;
t. d. Lom' (*o') lómr (fugl). Þetta sýndi, að orðið
er fram borið „lomm“ í Danmörk, en „lóm“ í Nor-
egi. Asamahátt: Lov' lov'lig (*o'); og er það
einkennilegt, að flestallir Islendingar, sem dönsku
tala, bera þetta orð fram á norsku, segja: lóv, lóvlí.
Þá er nú íjórða atrið-
ið, skilgreining hugmynd-
ar í orði. Aðaltilgangr
hverrar orðahókar er sá,
að gera mönnum skiljan-
legt og ljóst, hvað í orð-
unum liggr. Það var
aðalkostr Konráðs-orða-
hókar, að hún gerði
þetta vel, og ávalt á á-
gætu máli og ljósu; aftr
var það aðaló/tosír henn-
ar, að hún gaf oft óþarf-
ar skilgreiningar í stað
þýðinga, af ragleik við
að mynda orð, þar sem
þýðingin ein saman hefði
Verið næg. Dað er nú
aðalkostr þessarar hók-
ar, að hún gefr þýðingar
í skilgreininga stað; en
galli er það á henni, að
húu sleppir oft skilgrein-
ingu þar sem hún er
nauðsynleg jafnframt
þýðingunni, af því að þýðingin er nýyrði, sem eng-
mn skilr nema hann skilji útlenda orðið, sem hann
þarf einmitt að fá að vita, hvað þýðir. Hver veit
t. d. hvað „dreifskytta11 er, nema hann skilji Blcenker
áðr? Hver skilr, hvað „reiðaslá11 og „slagsparri11
€r, án útskýringar? Hver skilr „ivistni"? Eða
„tilálykt“, „tilályktar-“, „hengikjöftr“ o. fl. o. fl. ?
Loks eru þýðingarnar.
Dað er langbezta verkið á hókinni. Urmull
nýyrða er upp tekinn eftir öðrum, og mýmörg mynd-
uð af útgefandanum (B. J.) og hjálparmönnum hans,
og mörg af þeim góð, mörg ágæt; sum, eins og
von til er, miðr heppileg. En um það er ekki svo
mikið að fást. Þeim má hafna, sem fánýt þykja,
en hin hagnýta. Bókin hefir auðgað bókmentir
vorar stórkostlega að þessu leyti; og þetta var vanda-
mesta verkið. Eg verð að taka undir með útgef-
andanum, að það er ekki ávalt að marka, þótt Pétri
og Páli finnist í fyrstu að þeir kunna ekki við ein-
hvern nýgjörving. Jón og Þórðr geta kunnað við
hann fyrir þvf, og einatt fella Pétr og Páll sig vel
við þau orð, er þeir venjast þeim, sem þeim þóttu
ótæk fyrst.
Eg hefi reynslu fyrir mér í þessu. Þegar Good-
Templarreglan kom hér til lands, kölluðu allir hana
„félag“ og Loge var kölluð „deild“. Þegar ég fékk
að endrþýða lög hennar,
vildi engin heyra Orden
þýtt „regla“ né Loge
„stúka11;1) ég sýndi fram
á, að Orden er alt ann-
að en félag, og stúka er
eina rétta þýðingin á
Loge. Dugði ekki. Skóla-
gengnu mennirnir aflir
nema einn, sem áttu að
yfirskoðaþýðinguna, köll-
uðu þetta sérvizku eina;
fyrir hænastað fékk ég
nokkra til að greiða at-
kvæði með mér, að eins
sem persónulegan greiða
við mig, og eftir klukku-
tíma-langa haráttu fékk
ég með eins atkvæðis
mun, að „regla“ og
„stúka“ fengi að standa.
Hinir vóru reiðir, og
sögðu það sannaðist, að
enginn tæki upp þá sér-
vizku. Nú nefhir enginn
maðr annað, og sá, sem harðastr var móti „stúku“
þá, sagði mér í sumar, að hann vildi ekki fyrir
neinn mun missa það aftr nú.
Þegar ísl. Good-Templar fór að koma út, átti
að standa á honum, eins og á blöðum, er aðrar
stórstúkur gefa út: „Organ stórstúku íslands“. Eg
þýddi Organ með „málgagn“. Það var ger hlátr
að mér og ekkert atkvæði fékst með að það orð-
skrípi mætti standa; „það minti á nœtrgagn“, sögðu
þeir. Ég varð undir. Orðið fékk ekki að standa
í yfirskrift blaðsins.
En það var ekki hægt að meina mér að koma
*) Hvorttveggja forn orð í þessari merking.
5
Benedikt Sveinsson.