Öldin - 01.04.1893, Blaðsíða 9

ÖLDIN.
9
Hann fór að lilægja og tók eitthvert
lítilræði út úr hlustinni á sér. Það var
ekki stærra en fingurbjörg og virtist vera
úr skinni. En er hetr var aðgætt, var það
úr teygjuleðri (kautscliuk). Hann hélt því
upp að munni sér og blés í; þá fyltist þetta
með lofti og þandist út og varð eins og
skammbyssa í laginu, en hann hélt fingri
sínum yfir loku, sem á því var, og hélzt
loftið í því; en er hann slepti íingrinum af
Iokunni, fór loftið úr á augabragði, verk-
færið drógst þegar saman og varð þá eigi
stærra en fingrbjörg.
“Þetta er nú morðvopnið, sem ægði
svo mjög liarðstjóranum á Skáni,” mælti
hann.
r
Ur npttúrusögu mauranna
eftir Dr. L. Jacoby.
Hvergi er í nokkurri lifandi skepnu á
þessari jörð jafn-mikið vit saman komið í
jafn-litlu rúmi sem í heilanum á maurnum;
því að maurs-heilinn er ekki stærri en
smæsti títuprjónshaus eða stór títuprjóns-
oddr.
Allar sálargátur, allar ráðgátnr al-
heimsins eru fólgnar í skynsemdarályktun-
um mannheilans. En vér þekkjum enn í
dag að eins að sárlitlu leyti starfsemi og
samsetning þessa markverða líffæris. Með-
al inna skynsemi gæddu dýra á jörðunni,
þ. e. meðal þeirra dýra, sem gædd eru sál-
arkröftum, stendr maðrinn hæst; honum
næst koma apategundir þær, sem líkastar
eru mönnum; þar næst koma maurarnir,
þá fílar, þá hundar o. s. frr. Maurinn er
þannig þriðja æðsta skepa á jörðunni, að
skynseminni til.
Vér skulum nú skýra frá nokkrum
markverðum atriðum um hugsunarlíf
þeirra, eins og það kemur fram í dagleg-
um lifnaðarháttum þeirra.
Svissland má ciga þann heiðr, að það
eru svissneskir menn, feðgarnir Ilabur og
náttúrufræðingrinn Forel, sem fyrst og
bczt veittu athygli lífi mauranna og gerðu
heiminum kunnugt um það að marki.
Það er ekki rúm til þess hér í þessari
litlu ritgerð að lýsa líkamsbygging maur-
anna og inum næmu skilningarvitum
þeirra. Þó viljum vér geta þess, að allra-
nýjustu rannsóknir sanna, að sjónfæri
þeirra eru enn fullkomnari heldr en manns-
ins. Ljós-takmark mannsaugans eru, svo
sem kunnugt cr, fjólubláu geislarnir í regn-
boganum. Það er ið liraðasta Ijós, sem
mannsaugað fær deilt. Þó vitum vér að
hraðara Ijós er til, þótt mannsaugað sjái
það ekki; það má t. d. sjá verkanir þess á
ljósmynda plötu, sem næm er gerð, og
verða þær verkanir sterkari en af almennu
Ijósi. Fyrir mannsauga er enginn munr á
þessu ‘ ‘ultra”-fjólubláa Ijósi og myrkri.
En maurarnir eru vel móttækilegir fyrir
því; það liafa menn sýnt með tilraunum.
Þegar lífseðlisfræðingrinn Dubois-
Ecymond var að halda sína nafnfrægu
íyrirlestra við liáskólann í Berlín, var hann
vanr að segja frá þessu dæmi, sem hér
skal greina, upp á það, hvern hæíileika
maurarnir hefðu til að hugsa og álykta :
Vísindamaðr einn, sem jafnframt stundaði
ávaxta-yrkju, tók eftir því, að maurarnir
ásóttu sætustu sykrperurnar í garðinum
hans meðan þær vóru ungar og enn ó-
þroskaðar, og gerskemdu mikið af þeim
fyrir honum. Hann ásetti sér að skjóta
loku fyrir þetta, og tjargaði hring um
stofn perutrésins hér um bil mannshæðar-
hátt frá jörðu. Ilann veitti nú trénu eftir-
tekt og sá maurana, sem búnir vóru að
mctta sig, skríða ofan eftir bol trésins þar
til er þeir komu að tjöruhringnum. En er
þeir komu að þessari voðalegu torfæru,
snéru þeir við allir og upp tréð aftr og yzt
út á enda á þeirri þvergrein á trénu, er
skemst var frá jörðu, og gengu þar fram