Lögrétta - 01.07.1933, Blaðsíða 9

113
LÖGRJETTA
114
lendrar hámenningar yfir íslenskt þjóðlíf,
líkt og vorregni í hina frjósömu íslensku
mold. Hann varð kyndilberi íslenskrar
menningar, er varpaði ljóma um öll nálæg
lönd í mörg hundruð ár.
Og líkt hefur öðrum Islendingum farið,
er mest ber á í sögu bókmenta vorra. Jeg
minnist á frænda hans Einar Skúla-
s o n, er var uppi á 12. öld. Einar Skúla-
son skáld dvaldi langvistum í Noregi, gerð-
ist hirðmaður Noregskonungs og hefur
vafalaust drukkið í sig andlega menning
Jiágrannaþjóðanna. Það mun engum heigl-
um hafa verið hent að ganga fram í
Kristskirkju í Niðarósi 1153 og kveða
Geisla, hið mikla lofkvæði um Ólaf kon-
ung helga, svo að mönnum fanst sem
angan fylti kirkjuna. Enda ber kvæði
þetta, er hann kveður um hinn bjarta röð-
ul, er Ijet berask mannr frá bjartri flæðar
stjörnu, er nefnd var stella maris í kaþólsk-
um sið, vott um, að Einar var gagnment-
aður í kaþólskum fræðum Evrópu, en þó
stendur hann á þjóðlegum grundvelli, leik-
ur sjer að íslenskum bragháttum eins og
i'iðlusnillingur, og hefur líkt og Snorri ver-
ið manna best að sjer um öll íslensk fræði
og kunnað utan að megnið af kvæðum ís-
lenskra skálda á undanförnum öldum.
Hallgrímur Pjetursson, er
Matthías Jochumsson kveður um:
hjer er skáld með drottins dýrðarljóð
djúp, svo djúp sem líf í heilli þjóð,
blíð ■— svo blið, að heljarhúmið svart,
hvar sem stendur, verður engilbjart,
studdist að allverulegu leyti við rit þýskra
andans snillinga, er hann orti hina dýrðlegu
Passíusálma sína, er enn lifa á vörum þjóð-
arinnar, og Jónas Hallgrímsson
flutti hina ítölsku sonnettu til landsins, er
fellur ljett og mjúk eins og lognalda, er
hnígur að strönd. Hann varð endurskapandi
íslenskrar tungu, þótt hann æli mikinn
hluta sinnar stuttu ævi erlendis.
Þessi örfáu dæmi úr sögu íslenskra bók-
menta sýna, að á öllum öldum hefur Islend-
ingum verið nauðsyn að flytja andleg fræ-
korn úr öðrum löndum og gróðursetja í ís-
lenskri mold. Vjer íslendingar stöndum nú
á merkilegum tímamótum. Vjer erum í
þann veginn að komast inn í hringiðu
heimsviðskiftanna og áður en varir erum
vjer við alfaraleið, þar sem álfur, loftslög
og sævir greinast og hvort sem oss líkar
betur eða ver, munu straumar viðskifta úr
vestri og suðri berast að ströndum vorum.
En í kjölfar þessa munu sigla miklu örari
og ríkari áhrif erlendrar menningar — og
ómenningar. Hlutskifti vort verður í fram-
líðinni að verða einn þáttur í alheimsvið-
skiftum, þar sem lögmál hraðans drotnar,
og er þá undir því komið, að vjer varðveit-
um íslenskt sjereðli, íslenskt sjálfstæði, ís-
ler.ska tungu og öll þau andleg verðmæti, er
forfeður vorir hafa látið oss í arf. Það er
hlutverk háskóla vors, æðstu menningar-
stofnunar þjóðarinnar, að standa á verði
og gæta hinna andlegu fjársjóða þjóðar-
innar og auka við þá. En því verður ekki
neitað, að margt stendur til bóta um störf
háskóla vors. Tala stúdenta hefur aukist
mjög á undanfömum árum og aðstreymið
að sumum deildunum hefur verið svo mikið,
að til vandræða horfir. Læknadeild og laga-
deild hafa nýlega varað stúdenta við að
ganga í þessar deildir. Islenskt þjóðlíf
verðui' margþættara með hverju ári. Há-
skóli vor á að vera þjóðskóli, lifa og starfa
með landsins börnum og taka þátt í kjör-
um þjóðarinnar, vísa leiðina fram á við til
meiri velmegunar og meira þroska. Moldin
íslenska og sjórinn kringum strendur lands-
ins hafa frá upphafi verið björg lands-
manna. Gróðurskilyrði íslenskrar moldar
hafa fram að þessu verið lítt rannsökuð.
Hjer eru ótal verkefni óleyst, er háskóli
vor hlýtur að leggja rækt við á komandi
árum. Á hverju ári eru numin ný lönd í
íslenskri jarðrækt og búskapur bænda er að
breytast í það horf að lifa eingöngu á
ræktuðu landi. Ótal spurningar rísa, en vís-
indaleg rannsókn ein getur svarað. Fiski-
rannsóknir þær, er gerðar hafa verið á
undanförnum árum, sýna, að hagnýting ís-
lenskra fiskafurða er komin undir þekking
á lífi og' eðli fiska, fiskimiðum, göngum og
og öðrum þekkingaratriðum. Hjer eru fiski-
sælustu mið heimsins og ótæmandi upp-
spretta til íslenskrar velmegunar, ef vel
er á haldið. Iðnaður eykst í landinu með