Lögrétta - 01.07.1933, Qupperneq 22

139
LÖGRJETTA
140
Seljalíf í Svíss
Sftír
Þorsteín ^ósefsson
Þegar menn úr fjarlægum löndum koma
innyfir svissnesku landamærin, annaðhvort
hjá Basel, Genf eða Schaffhausen, verða
inargir undrandi yfir því, að í stað þess að
hitta þar bændur og búalið, verða fyrir þeim
iðnaðarborgir, meira og minna með alþjóða-
einkennum. Og það er í raun og veru næsta
merkilegt, að í jafn hálendu landi, sem hvergi
liggur að sjó, skuli ekki nema hluti allra
íbúanna lifa á landbúnaði.
Og þó virðist þetta ennþá merkilegra ef
farið er eftir endilangri hásljettunni, sem
liggur milli Alpafjalla og Júrafjalla, og mað-
ur sjer hið frjósama akurlendi, sjer öll
bændabýlin og sveitaþorpin, sem liggja mjög
þjett á þessu svæði. Ibúar þessara þorpa lifa
að langmestu leyti á akuryrkju, og hafa
þorpin upphaflega myndast fyrir fjelags-
samtök bænda, sem hafa tekið sig saman um
að hjálpa hverir öðrum við akuryrkjuna.
Þessar bændaheildir hafa síðan smám sam-
an stækkað, en land hvers einstaklings um
leið að sama skapi minkað. Ibúar þorpanna
eru því allajafna smábændur og ráða ekki
nema yfir litlum landspildum, en stórbænd-
urnir (og þeim fjölgar, en þorpunum fækk-
ar, því sunnar og vestar sem dregur á há-
sljettuna) lifa í einstökum bændabýlum,
sem eru umgirt ökrum, aldintrjám og smára-
vöxnum grassljettum. Hjer suður á há-
sljettunni er jarðvegurinn betri, moldin er
frjórri og umhverfis vötnin Bielervatn,
Neuenburgervatn og Genfervatnið taka við
víðáttumiklar og arðsamar vínekrur. En því
meir sem dregur nær Ölpunum þverra akr-
amir smátt og smátt, en graslendið eykst
og ávextir dafna í þó nokkurri hæð.
En Sviss er takmarkað land, hvað stærð
snertir, það er því ekki hægt að komast
þar endalaust eftir hásljettum og fyr en
síðar verðum við að hverfa upp til Alpanna,
upp til bændanna og selbúanna þar.
Það er einkennilegt að koma upp í Alpa-
fiöll, og það væri dauð sál, sem ekki hrifist
við fyrstu komu sína þangað. Fátt hefur
lokkað mig meir en fjallgöngur í Ölpunum
og þær sýnir, sú fegurð, sem fyrir augun
ber. Það er töfrandi að sjá risavaxna og
himingnæfandi fjallstindana, fannhvíta með
kolsvartar hamrahengjur og gljúfur, að sjá
dökkgrænan gróðurinn teygjast upp undir
snjólínuna, dimma skógana, fagurblá eða
græn vötnin og þrönga dalina. Upp um hlíð-
amar standa selin á víð og dreif, en bænda-
býli og smáþorp í dalbotnunum.
Þegar komið er af hásljettunni og haldið
er upp í Bemaralpana, þá rekur maður
strax augun í þá breytingu, sem hefur átt
sjer stað í byggingarstílnum. Á láglendinu
voru íbúðarhúsin há og hlaða og penings-
hús undir sama þaki og íbúðarhúsið. Þetta
er sundurskilið í fjallendinu, og í íbúðar-
húsunum er lágt undir loft, sem stafar ekki
eingöngu af því, að það er ódýrara, heldur
sjá bændumir að bæði stofur og peningshús
eru hlýrri ef lágt er undir loft og um leið
er auðveldara með upphitun á vetrum. Ann-
ars skiftist byggingastíll sveitanna nokkuð
eftir kantónunum eða ríkjunum, en aðal-
breytingarnar eru þó háðar umhverfi og að-
stæðum. Samt er nokkuð föst regla að sami
byggingastíllinn haldist yfir hverja kant-
ónu, og á hin æfagamla fastheldni Svisslend-
inga við gamlar venjur stærstan þátt í því.
Byggingastíllinn er æfagamall, og hús, sem
bygð eru nú, eru bygð nákvæmlega eins
og þúsund ára gamlir uppdrættir sýna. Hús-
in eru víðasthvar inn til dalanna bygð úr
timbri og liggja ýmsar orsakir að því.
Veigamesta ástæðan er hinn altof dýri flutn-
ingur á sementi, í öðru lagi eru menn van-
ari timbursmíðum en steinsteypu og í þriðja
lagi er afar oft hægt að fá mjög ódýrt timb-
ur eða jafnvel ókeypis. Oftar eru það
hreppsfjelög eða jafnvel ríkið, sem hafa
eignarjett vfir skógunum, og þó svo að
bændur fái ókeypis timbur mega þeir samt
ekki höggva eitt einasta trje án leyfis skóg-
arvarðar.
Húsin eru afar óbrotin og einföld, og inn-