Lögrétta - 01.07.1933, Page 31

157
LÖGRJETTA
158
þungur loftstraumur eða loftþrýstingur, sem
er svipvinda mjög og sem liggur nokkui'
hundruð metra út frá sjálfu skriðuhlaup-
inu. Þessi loftþrýstingur er eins hættulegur
og ennþá óútreiknanlegri en snjóhlaupið
sjálft. Stundum berst hann eftir endilöngum
dalnum og veldur þá oft feiknamiklu tjóni;
hann tekur upp menn og dýr og feykir þeim
í loft upp, trje brotna og reykháfar húsanna
íalla niður, peningshús og hlöður fjúka um
og alt sem laust er, er í hættu fyrir þessum
loftstraum. En takmörk hans eru svo hár-
skörp, að ef tveir menn stæðu hlið við hlið,
gæti annar tekist upp og þeyst langar leiðir
burtu, meðan að ekki bærist eitt einasta hár
á höfði hins.
Snjóflóð þessi og loftstraumar gjöreyði-
leggja stundum sel, bæði sumarsel og vor-
sel og selbúarnir kafna í fönn, svo framar-
lega sem þeir dvelja í seljunum; það hefur
komið fyrir, að slíkt snjóflóð hefur tekið upp
hlöðu með heyi og að klukkustund liðinni
stóð hlaðan með öllu heyinu uppi í hlíðinni
hinumegin dalsins, mörg hundruð metra frá
þeim stað sem hún stóð áður á. Öll dýr, sem
fyrir verða, farast, og meira að segja fuglar
ioftsins drepast í hrönnum, ef þeir verða fyr-
ir loftstraumnum. Hinsvegar er sagt um
gemsur, að þær hafi vit á að forðast þær
fjallshlíðar, þar sem mjög snjóflóðahætt er,
og að þessvegna sje það tiltölulega mjög
sjaldan að þær, eða bein þeirra finnist í snjó-
hlaupunum.
Erlendir ferðalangar, sem ferðast um Sviss,
reka fljótt augun í læki, sem koma ofan úr
fjallshlíðunum, en eru ef til vill svo litlir,
að naumast verður sagt, að vatnið seytli. En
það sem útlendingnum þykir einkennilegt, er
að farvegir lækjanna skuli vera hlaðnir af
n:annahöndum og það oft með ótrúlega stór-
um steinum og björgum. Þessar hleðslur ná
oft yfir margra kílómetra svæði, og það er
ekki nóg með það, heldur er botn farvegar-
ins gerður af mannahöndum. Þar sem jarð-
vegurinn er gljúpur, verður að reka niður
trje við trje, það verður að leggja þau þvert
og endilangt eftir botninum og binda þau
saman með sterkum viðartágum.
En til hvers er þetta gert? spyr útlending-
urinn forviða. Um gjörvalla Alpana úir af
íjallalækjum, smærri og stærri, sem flest-
ir gera ekkert mein af sjer. En í kringum
suma lækina er skóglendi og þegar trjen eru
íeld eða þegar þau visna upp og rætumar
fúna, þá losnar jarðvegurinn í kring og hol
göng myndast. Þegar mikill vöxtur kemur í
lækinn ryður hann sjer braut yfir í þessi
holu göng, hann finnur ný og ný jarðgöng
og áður en varir, er hann búinn að grafa
sjer óteljandi neðanjarðarfarvegi undir
stærðar landflæmi. En einhvemtíma í mikilli
leysingu og þegar flóð kemur í lækinn, þá
fyllir hann öll jarðgöngin, vatnið hefur ekki
við að síga niður, en það verður einhvers-
staðar að fá framrás og það endar með því,
að öll landspildan lyftist upp, vatnsaflið er
stíflað og rekur á eftir. Moldin, grjótið, gras-
ið og trjen komast á hreyfingu, hreyfingin
vex og í einni svipan veltur þetta niður hlíð-
arnar, grefur það sem fyrir verður og gjör-
eyðileggur allan gróður. Þar sem áður var
graslendi og jafnvel akurlendi er nú sand-
orpin, gróðurlaus auðn. Þar sem áður var
selbeit fyrir 2—300 kýr, eru nú graslausir
nælhryggir og holt.
Einhver frægasti slíkur fjallalækur heitir
Molla, og fellur í Rín skömmu eftir upptök
hennar í Austur-Sviss. Hún hefur valdið
ómetanlegu tjóni á þennan hátt og þar að
auki ber hún svo mikla leðju með sjer niður
í Rín, að Rínarfljótið smáhækkar og sú
hækkun er mjög hættuleg, því hún getur
fvr eða síðar orsakað vatnsflóð yfir akra og
engjar bændanna, sem búa á Rínarbökkum.
En svissneskir bændur hafa -nú þegar unn-
ið þrekverki með upphleðslum lækjarfar-
vega, og á þann hátt fyrirbygt nýjar fram-
rásir þeirra, en samt eiga þeir mikið ógert
ennþá.
Nú hafa svissneskir stúdentar tekið sig
saman um að vinna frívinnu í sumarleyfinu
sínu og ekki einungis að hleðslum slíkra
lækja, heldur og að öllu því, sem þjóð-
inni og einstökum hlutum hennar getur
komið að haldi, bæði í nútíð og framtíð. Þeir
vinna hjá fátækum fjallabændum að hey-
vinnu, þeir bæta og búa til nýja vegi í af-
skektustu dölunum, hlaða vamargarða fyrir
snjóhlaupum, endurreisa gamla kastala og
kastalarústir og vinna yfirleitt að öllu sem